RUAL THABIK JESU

RUAL THABIK JESU

John 11; 15:12-14

THUHMAIHRUAI

Mr. Sam Rayburn hi United States House of Representative ih Speaker tuanrei bik pa a si ih  ziangvek minung a si ti fiangzet ih langtertu thuanthu hi tin a um. Zankhat cu rinlopiin a rualpa pakhat ih fanu tleirawlte a thi. A thaizing zingpit ah cun cui thihsantu pa cun a sangka rawn king awn a thei. Cule, sangkha cu a vawn awng. Cutikah sangka ih Mr. Rayburn a rak ding cu a hmu. Cule, Rayburn cun hitin, “ nangmah lo tawng ding ah le ziangsi ka lo tuahsak thei ding mi um” ti ah na hnen ka ra a ti. Cule, Tleirawl nute ih pa cun hitin lungzur zetcing in a sawn, “ Mr. Speaker, in bawm thei ding mi thil zianghman a um lo, thil tawlrel tulmi pawl hmuahhmuah cu kan tuah theih zo” ti ah a ti.  Cutikah, Mr. Rayburn cu, aw singai, asilen “tuizing coffee na in zo maw?” ti ah a sut? Cule, Tleirawl nute ih pa cun breakfast einak can an neih hrih lo thu a sim. Cuti a silen ti ah Rayburn cun Cofee tal ka lo tuahsak thei pei mawi ti ah a sutsal. Cuti, coka ah lakphak tuah ding ih a her kual rero lai ah. Tleirawlte ih pa cu a rawng lut ih hitin “ Mr. Speaker, Tuizing kha White House ah breakfast nei ding na si ta in ka thei e” ti ah a ti.  Na hman! Nei ding ka si, Nan, Mr. Rayburn cun President phone thawn ka ko ih ka rual pi lusunnak a tuartu a um ruangah ka ra thei lo ding ti ah ka sim zo a ti”  Mirang pawl cun “ rualpi tha cu sui le ngun hnakin an sunglawi sawn” ti ah an ti.  Nang le kei khal in hi kan lei hring nun kan hman soh reronak ah rualpi tampi kan nei in a thar siseh, a hlun siseh kan tawng. Asinan, rualpi tha taktak cu kutzung khiah tam hman kan nei lo men thei! Atufang ah khan zo le si na rualpi tha bik pa nga pawl? Na kutzung khiak in vawn siar hman! Hrekkhat cu khiah ding cuca thei lo kan um men ding! Asinan, tuizing ah mi pakhat na rual tha si ding ih pumpe aw le na rualtha si duhtu a um. A hmin cu “ Jesuh” a si.  Curuangah,  kan Bible catlang tarlan mi pawl tansan in ziangtivekin Jesuh in a mizia le nunnak cu a rualpi pawl hnenah a langter timi kan zoh tlang ding. Cun, amah cu ziangtin kan rualpi tha a si thei ve ding ti pawl tla kan zoh tlang ding. Cuihleiah cui amah rualpi tha a neitu pawl ih vanthatnak pawl le cui rualtha Jesuh a neitu pawl ih nundan ding khal kan zoh tel ding.  Curuangah, Hi Bible catlang pawl hin Jesuh thawi kan rualpiawknak hi kan theih tul zetmi thuhla pawl in sim thei ding. Amah cu rualpi tha bik kan neih mi a si zia khal kan lailang tum fawn ding.

CABU SUNG THUHLA

Thuthangtha Johan a ngantu hi dungthluntu Johan, Zebedee ih fapa, James ih unau pa a si. AD 70 ih Jesuralem Temple a siat hnu AD 85-89 hrawnghrang le Patmos tikulh ah Johan kharhkhum ih a um hlan karlakte ih ngan mi a si.  Cule , Hi thuthangtha hin Jesuh cu Pathian fapa taktak a si zia le amah a zumtu hmuahhmuah cu siatralloin kumkhaw nunnak an neih ding (20:30;31) thu hla uarzet in in sim. Cun hi thuthangtha John sungah hin Jesuh in thilmak pariat a tuah: 1) Tidai kha Sabit ah a cangter ( 2:1-11) 2). Bawi pakhat ih fapa a damter ( 4:46-54). 3) Bethesda ti kapih zeng kum 38 damter (5:1-9) (4). Mi 5000 sangper 5 le ngate 2 ih do (6:1-14). (5). Tidai parah ke ih feh ( 6:15-21). (6). Mitcaw a damter (9:1-41). (7). Thihnak ihsin Lazaras a thoter (11:1-44). (8). Galilee tili ih nga tampi an kaih thu ( 21:1-14).  Tuitum ih kan kan zawihnit dingmi hi Johan cabu sungih a thilmak tuah pasarihnak a si. Hi pawl hmuahhmuah hin Pathian fapa a sizia an langter. Cule, Lazaras thihnak ihsin a kaihthawhsalnak hi Thilmak, mangbangza a tuahmi hmuahhmuah 37 sung ihsin a vawi 34 nak a si fawn. Cun kumkhaw Pathian a sinak le a tir ihsi rak umzia mi a sizia langternakah “ Keimah” timi  khal vawi 7 rori hi cabu sungah kan hmu thei: (1). Keimah cu nunnak sang ka si ( 6:35); (2). Keimah cu leitlun tleu ka si ( 8:12; 9:5). (3). Keimah cu sangka ka si ( 10:7); keimah cu tukhaltha ka si ( 10: 11,14), keimah cu thawhsalnak le nunnak ka si (11:25), keimah cu lamzin, thutak le nunnak ka si ( John 14:6), keimah cu Sabit hri ngaingai ka si (15:1). Johan thuthangtha ah hin Bung 21 a um ih thenthum ah kan then thei: Thenkhatnak: Jesui’ suahnak le timlamawknak ( 1-2). Thenhnihnak: Jesui’ thusim le rawngbawlnak ( 3-12). Thenthumnak: Jesui’ thihnak le thawhsalnak thuhla ( Bung 13-21) Tuini ih kan sirhsan mi catlang hi  sim hlawh le a larbik lam a si ding tin ka ruat. Hi bungcang sungah hin Jesui’ rualpi pathum-Martha, Mary le Lazaras pawl thuhla kan hmu thei. Cule, Judah mipi pawl,  Jesui dungthluntu, le Khonsil pawl khal an lang tel ve. Cule, hi Jesu in thilmak a tuahnak hmun hi Bethani khua, Jerusalem ihsi peng 2 kim deuh lo a si.  Kan hmuh bangin Lazaras a thih thuhla le Jesu’n thlan ihsi a kaihthawhsalnak thuhla pawl a um.

I. DUHDAWTTU RUALTHA

Martha le Mary ih cakuat hin Jesu cu duhdawttu rualtha a si zia a langter, “ Bawipa, na duhdawtmi na rualpa a na” ti ah an ti. Na rualpa a timi hin thizik ih a na rero mi Lazaras a tinak a si. Lazaras tei’ unau za hi Bethani ih um an si. Cule, hi laifangah Jesuh hi Jerusalem ah a um. Cule, Mary hi zihmui tawih tahrat in a sam thawi Jesui’ ke hnawttu nu a si. Cule, Bung cang kan zoh asilen Jesuh tla rawl ei rak sawm in Jesu a duhdawttu le Jesui’ duhdawtmi rualpi an si. Lazaras thuhla hi tampi kan Bible in in sim lo nan Jesui’ duhdawt zetmi a si ti hi tawk Bible bungcang ah a farnu pahnih ih tongkam in kan thei thei. Hi tawk ihsin kan zir thei mi cu rualpi tha dinhmun ah hin kanmah lawng in mi pakhat kan va theih hi rualpi tha a si lo, kan theihmi kan rualpi in in rak theih ve hi a tul. Hi tawkah, Martha tei’ unau za cun Jesuh an nel, an thei, an inn tlang in an to tlang ti fiangte’n kan hmu thei. Cuihleiah, “ Bawipa” timi an tongkam ih sin an unau za in Jesuh a zumtu, pumpak nun ih pehzawmnak a neitu an si thluh ti khal a fiang. Cuti asilen tuini ah nangteh u le nau, ziangtluk Jesuh thawn nan thei aw? Na nunnak taktak ah Jesuh na nei zo maw? Jesui’ mi theih na si zo maw? A taktak in a rualpi na si zo maw?

John 15: 13 ah cun “ Mi pakhat in a rualpi pawl hrangah duhdawtnak tum bik a neihmi cu an hrang ih a nunnak pek hi  a si” ti ah a ti. Peknak hmuahhmuah ah a sangbik mi khal a si fawn. Kan hni le puan, neih le thilri pawl cu kan rualpi lo khal midang seherhnak thawn kan pe siang a si men thei, asinan kan rualpi hrangah kan nunnak tiang ih vawn thleng le kan nunnak sung khawp tiang ih duhdawt timi cu thil harsa ngaingai a si. Asinan, in duhdawttu kan rualtha Jesuh cun amai ral le amah dodaltu , sual ih a tluse mi kan s icing in kumkhaw nunnak kan neih theinak ding ah tawpcin nei lo duhdawtnak in, kan phulo le tlinglo cing in duhdawt ih cutin sual ah kan pil ih kan thi zo hnu kha kan thihnak ding hmun Kross parah kan hrangah a thi (Rom 5:8; John 19:30). Unau, thaten na nun zalam tluan zohkirsal hman tuini ah nunnak liam ih a lo duhdawttu Jesui duhdawtnak hi nangteh ziangtin na sawn ve ding?

Jesui duhdawtnak cun  ramri a nei lo, miphun a thlei dang lo, leidan ih mi thabik, mi lianbik, mi farah bik le mi nauta bik khal a huap ban thluh. John 3 kan zoh asilen Nicodemus thuhla kan hmu ding.  Anih hi lei taksa dan ih mifel, zirhtu saya pakhal a si. Asinan, taksa dan ih a felnak le thatnak in Pathian lung a awiter thei cuang lo ruangah “ Jesu’n na pianthar a tul” ti ah a ti. Mi tha bik Nicodemus khal in Pai’ hnen a thlennak ding ah Jesuh a tul ih cutin Nicodemus hrang khalah Jesu a thi. Tuini ah hremhmun thlennak khawp sual ka tuah lo. Mi ruk ka ru lo, Mi ka thawi lo, Mi nupi/pasal ka sualpi lo, sumpai ka ei thup lo, Biakinn ah hmanhman ten ka khawm, thlawhhlawm le thenhra thenkhat khal dik zetin ka pe ti ah rundamnak hrangah mai felnak le thatnak rinsan kan um pang maw? Mifel bik Nicodemus khal kha a minung felnak- sual ci ih piang a sinak ruangah Jesu a tul ve thotho. Rom 3: 23 “ Kan zaten in misual kan si theh ih Pathian sunlawinak kan co ban lo”. Luke 19 lam kan zohsal a silen Siahkhawngtu pa Zakia kan hmu thei. Amah hi mi lian, diklozet ih sumpai eithup le mai hlawknak lawng ruat ih kha a si. Curuangah, mi ih hmuhsuam, huat le tih mi a si. Ngaihtu khal a nei lo. Tawngdangin kan rel asilen mi ih mitkem le remlohmi a si. Asinan, Jesuh cu Zakia, misual pai’ innah a thleng tlat! Jesui’ duhdawtnak cun misual zovek khal a thleng ban thotho! Awle, duhdawtmi unau, tuini ah kum 100 lenglo Khristian kan sinak a si thlang cumi ah a hmin menmen in cu Khristian kan si thluh. Asinan, leitlun sualnak, zu le sa, nawmsipbawlnak, thupte sual le thlahthei lo mi sualnak pawl ruangah kei cu Jesu’n in duhdawt lo ding, kei cu ka tling lo ding na ti pang maw? Jesui duhdawtnak cun tuini khalah a lo ko thotho a si.  U le nau khal ih hmuhsuam mi, veng le hnen khal ih rem loh, misual zet na si khal len Jesu’n a lo duhdawtti ka lo sim duh! Na nunnak danglamzet in lo thleng le lo thlawsuah a duh. Tu rori ah a hnen na kirsal duh a si ah cun zangfahnak thawn a ban a lo sawn a si. Unau, sual ah tlan nawn hlah! Thihnak thawi kan karlak hi karkhat te lawng a si fawn! Runtu Jesuh ah ra tlan lut lohli aw! Na sualnak a lo ngaidam ding ih malsawmnak thawn na nun a lo hruai sal ding.

Rom 5: 10 kan zoh asilen “ Hlanah cun Pathian ih ral kan rak si, sikhalsehla atu cu a Fapa thihnak ruangah a rualpi ah in tuah zo. Pathian ih rualpi kan si zo ruangah Khrih ih nunnak in ziangtluk in in runsuak sinsin ding” timi kan hmu. Nang le kei cun kan ai ih thi , tholeh Jesuh Khrih kha ka Bawipa le ka Pathian, I runtu le tlentu ti ah rinnak ih cohlan ding lawng kan nei. James 2:23 ah cun, “ Cathianghlim in, “ Abraham in Pathian a zum ih cuih a zumnak thawngin Pathian in miding ah a co a si,’…Curuangah Abraham cu, “ Pathian ih rual,” ti ah kawh a si. Abraham, rinnak ih kan pa thiam a co theinak le Pathian rualpi ti ih kawh a si theinak cu a zumnak ruangah a si. Tuini ah zumnak thawn Jesuh parih kan thumawknak thawng lawnglawng in Pathian ih rual lole Jesui’ rualah kan cang thei. Mi tampi cu sumpai ( Money), thuneihnak (power), sinak (prestige), mi ciahneh theinak (influence) le thil dang leitlun in a ruahsan mi pawl ah an thum aw. A ngaingai ten kan tilen leitlun milai in kan tul bik mi cu cu pawl an si lo, kan tul bik mi cu “Runtu”- kumkhaw Hremhmun ihsin luatnak in pe thei tu a si. Cumi um sun cu Jesuh, Jesuh amah lawnglawng hi a si (John 14:6; Tirh. 4:12). Mi tampi leitlun ah an suak in an thi asinan zohman in an sualman leiba an pek theilo hleiah midang ih sualman leiba khal peksak theitu an um fawn lo. Jesuh, Pathian fapa lawnglawng in sualman leiba in peksak thei. Mifel cu misual ai ah a thi ih rinnak thawi amah a zumtu hnenah nunnak in pe. Curuangah, a nunnak liam ih in tlennak hin Jesun kan rualtha bik a si ti fiangten in theihter. 

II.  DINHMUN IN THEIHSAKTU RUALTHA

Minung hin kan dinhmun in theihthiampitu hi kan ngaina in rualpi ciocio khalah kan rinsan cuang. Kan harsatnak le buainak tlang takih kan ruah ngamnak cu rualpi tha taktak hnen lawngah a si. Hi tawk kan Bible cang khal ah Jesuh cun Martha tei unau tuarnak theihsak in a tap ti kan hmu thei. Kan Bible pumpi ah hi mi hi cang tawi bik a si. Jesu cun Martha tei unau tuarnak le lusunnak cu a hmuhsuam mai lo, a nautat mai lo, a tuarpi ih a tap a si. Hi tawk ih “ Jesu a tap” timi ah hmuh dan a phunphun a um. 1).Mi hrekkhat cun hi tawk ah Jesu cu kanmah vek rori minung a si ruangah kan harsatnak le sinak zawn ah a takin in tuarpi an ti. 2). Pope Leo I cun hi tawk ih Bible catlang hin Jesuh ih pianken (nature) phunhnih in a sim ti ah a ti, “ Minung a sinak dinhmun in Lazaras ruangah a tap, cun Pathian a sinak dinhmun in Lazaras thihnak thlanthlim ihsin a thoter” a ti. Curuangah Jesu cun leitlun mi zate hnenah zangfahnak, lainatnak le zawnruahnak a nei. 3).  Witness Lee ve thung cun Jesu in Lazaras thawhter a tumnak thawn a tuarpi ruangah a tap timi cu a mil aw thei lo ding a ti. Lee cun hitin a ti bet Jesu in John 11 sung ih a biakmi pawl ( a dungthluntupawl, Martha, Mary le Judah)  hin Jesu an zumlo ruangah a si a ti.   A kiang nai ih um ringring le amah a thei tu bik pawl khal in cang 26 ih a simmi, “ Keicu thawhsalnak le nunnak ka si” a timi an zum lole an theihfeng lo ruangah a ninghang in a tap a si a ti ve.  Ziang ti zawng in kan let a va si hmanah, hi tawk ih fiang zetmi cu Jesu in a rualpi pawl tuarnak a theihthiampi ti hi a si.

Thufim  18: 24  ah cun “ Rualpi hrekkhat cu caan tawite sung lawng an hmun; sikhalsehla rualpi thenkhat cu unau hnakin mi an tlaihsan sawn” ti ah a ti. Jonathan le David tei pahnih ih rual thatawk dan hin nun tampi mi a sim.  I Sam 18-23  ah a thuhla cipciar in kan hmu thei. A tawizawng in ka rawn rel ding. Saul cun a fapa Jonathan cu Israel Siangpahrang siter a duh ruangah David thah dan ding a hawl. Asinan, Jonathan, Sual ih fapa cun David cu Pathian in siangpahrang dingah a hrilmi a si ti a theih tikah Pathian a tihzah ih a pa in David thah a tum cu a duh lo. Cutikah, a pai thuthup hmuahhmuah David a sim ih David ih nunnak hrangah lamzin a sialsak. Rualpi tha ih sahimnak le luatnak ding kha tuar le caan a tul hman ah a sungral siang. Jonathan ih nun kan zoh tikah Pathian ih duhdawtnak a nun ih lungsuak kan hmu thei. Ziangkim cotu ding le neitu ding cun a rualpa David ih hrangah ziangkim a can siang. A dinhmun luahtu ding David ih hrangah cun a neihmi ziangkim a can siang, cumi cu duhdawtnak ruangah a si. Hivek hi tuini ah kan mi duhdawtnak teh a si ve maw? Hivek nun hi Pathian thawi pumpak nun ih kan pehzawmawknak le midang thawi kan pehzawmawknak teh hmuh ding a um ve maw?  Nitin kan nunnakah Jonathan ih duhdawtnak vek nun nei thei ding ah Pathian hnenah tlaza cam cio uhsi. Jesui in duhdawtnak, kan zon in ruahnak le kan dinhmun in theihthiam saknak cu Jonathan in David a theihthiamnak hnak in a let zakhat lai in a cungcuang sawn.

Vawikhat cu kum li nute hi a rualnu thawn an kawmawk hnu ah inn ih a nui’ hnenah a rat lung. Cule, hitin a nui’ hnenah thu a sim, “ Nu, Janie cu a riah a sia tuk asancu a zawhte fanote in a thihsan” a ti.. Asinan, “a tuar zia um ding ah ka bawm ngah” a ti. Anu cun ziangtin a tuar dem deuh ding ah na bawm ti ih a suh tikah, “ Ka tah pi ve, amah thawn kan tap tlang” ti ah a ti. Kannih zumtu pawl khal hi mangbang vansan a tuartu kan unau pawl tlunah cuvek lungput kan neih asi ah cun a va sunglawi awm ve aw. A rualnu ih riahsiatnak tuarpi dam hnak ih thasawn hnemnak dang zianghman in a pe thei lo ti a thei. A cancan ah cun kan tawngkam, le mi hnemnak tla hi hnemawknak hrangah a tlak taktak lo theu. Mi pakhat in ziangtlukin kan tuarpi ti a hmuh tikah cumi cun thazang thar le ralthatnak a pesal a si.  Vawitampi ah cun harsatnak le vansannak kan tawn can ah, kan rualpi tha kan ngai theu! Kan thinlung ih phurrit pawl tla an hnenah sim ih cutin an hnen ihsin thazang ngah kan beisei. Thinsau te ih na thusimmi lo ngaithlak sak ringring thei rual than a neih a silen Pathian hnenah lungawithu sim aw cumi cu a sunglawi tuk mi a si. Asinan khatlamah, can tampi ah cun kan zumvek an rak si lo. Vawi hnih thum tiang tla cu thinsaute in in ngaithlaksak men thei, asinan, kan sim tam le ruah tam cun mi an ning mai! Asinan, Jesuh kan rual thabik cu cu vek a si ve lo! Ziangvek dinhmun sebik le harsa bik dinhmun ih kan din lai khalah “ Nannih phurrit a phurmi le zonzaih a tuartupawl ka hnenah ra uhla, keimah in cawlhdamnak ka lo pe ding”  (Matt. 11:8) ah a ti. 

Ziangtik lai can khalih kan thu le hla ngainuamti, in theih duh ringring tu cu Jesuh a si. Thufim 17:17 kan siar a silen, “ rualpi tha cun mi an duhdawt ringring, unau cu harsat can ih bawm awk ding a si” ti ah a ti. Jesuh cun ziangtik lai khalah in duhdawt ringring ti hi kan theih ka duh. A duhdawtnak cu catlo in kan tlunah a langter. Jeremiah 31:3 khalah Bawipa in ami Israel pawl hnenah “ kumkhaw duhdawtnak thawn ka lo duhdawt zo” ti ah a ti. Hi tawk ih Pathian in a mi pawl a duhdawtnak hi zarhkhat duhdawtnak, thlakhat duhdawtnak si lo in kumkhaw daih duhdawtnak a si. Kan tlak lo kan tlinglo, kan phu lo cing in Jesu cun kumkhaw duhdawtnak, cinneilo duhdawtnak thawn in duhdawt. Curuangah Paul in Rom 8: 31-39 ah cun Jesui duhdawtnak ih ta cu thil zianghman in in then thei lo ding ti ah Paul in a ti. Curuangah Peter 1 Pet. 5:7 khal in hitin in fawrh, “ Nan vansannak hmuahhmuah cu a parah thum uh ziangahtile anih cu kan zon in ruattu a si” a ti. Kan dinhmun in theihsaktu rualtha kan neih ruangah zianghman tihphan ding a um lo. Na dinhmun lo theihsaktu taktak hi na pumpak nun in a tep zo maw, a thei ve zo maw?

III. IN BAWMTU RUALTHA

Na dinhmun siat pittawp le harsatnak nasa zetin a lo cimbuai laiah bawmtu na nei theu maw? Rualtha cuvek can ih lo bawmtu na nei a silen Pathian thangthat aw. Mi tampi cu bawmtu rualtha nei lo in bawmtu hawl in an khua an tang. A si, leitlun ih kan rual pi tha pawl cun in bawm mi nei theu hman sehla in bawm theinak hin cintawk a nei. Asinan, kan rual thabik Jesuh cun kan harsatnak zaten in bawm thei thluh! A ban tha cak le a mi bawmnak dawnkham theitu thil zianghman an um lo! Martha le Mary ih lusunnak le tuarnak theih sakin, Pathian sunlawinak hrangah thihnak thlanthim a awnter hnu ah “ Lazaras ra tho aw” tin a au ih Lazaras a ra suak. Mithi khal in kan rual tha Jesui aw cu an thei thei! A va mak ve! Pathian sunglawi seh. Mithi cia hman kai tho thei kan rualtha Jesuh cun kan harsatnak khal a zaten in bawm thei tuk ti hi a thar in theisal uh si. Tuini ah kan dinhmun le sinak ruangah thinnau kan um pang maw? Kan nitin ei le in, hnatuan , le tuahthamnak pawl ah thanau kan um pang maw! Kan rualtha Jesuh ko uh si! Bawipai hnenah thlen camcin uh si! Amah cu in bawmtheitu kan rualtha a si (Lk 11:5-13)

Michelle cu kum 16 nute asi ih Michigan ih um a si. Nan, vanduaithlak zetin hight school a kai rero laiah cancer natnak a nei. A thla tel cumi ruangah si le vai thun in sikhan ah a feh theu. Cuvek ih si le vai tha tha thawi tuamhlawm lo ah cun a nunnak hrangah ruahsan ding malte lawng a tang. Michelle cu a thinbang in a tihtuk, asinan, si thun (injection) ding ih a feh tinten, high school ih a rualpi tha bik cun a thlun ringring.  Hitin Michelle cun a ruat, “ Si in thun theh cun ka ih ding ih thinlung le taksa lam ah ka cau tuk ding . Asinan, ka rualnu in ka kut in dimten a kai ding ih cule Michelle, “na pahtlang thei, na pah tlang thei” ti ah in ti ka kiang ih in ihpi nak cun ka nunnakah ralthatnak le ruahsannak in pe” a ti. Tlawngta mi dang pawl cu leng ah lekaw in, bazaar kai in, an ca an zir rero laiah, Michelle ih rualnu cun a rualpi hrang ih a tha bik a tuah. A duhdawtnak cu a hnget khoh a si. Cubangin, kan rual Jesuh ih in duhdawtnak cu a hnget khoh. Harsatnak step sukso kan pal can khalah in palpi in kan hnenah, kan sungah le kan kiang ah in umpi camcin a si.  

Jesuh van ih a kaisoh zik tikah khan dungthlun tu pawl tih le khur ih an um ding  asiang lo, curuangah Jesuh in nanmah a lo bawmtu ding ‘ Bawmtu dang” ka lo pe ding  a ti (John 14:116-18). Hi tawk ih “ Bawmtu dang” timi hi “ Thlarau Thianghlim Pathian” a simnak a si. Cutin Peticost ni a rawng thlen tikah Thlarau Thianghlim cu an parah a rawn thleng ih Pathian ih cakternak le ralthatnak thawn thuam in an um. Cun, tuini ah kan nih zumtu pawl khal mi caklo kan si ti in theih ruangah Rinnak thawi Jesuh cu in Runtu le Lal ih kan cohlan leveten Pathian in in cencihtu “ Thlarau Thianghlim” in pe ( Eph. 1:13; Rom 8:9-11; I Kor. 3:16).Cuih Thlarau Thianghlim cun kan tawntaihnak ah in bawm in in cakter. Kanmah in kiltu Thlarau Thianglim cun sun le zan, nahzi kulhluanhli sung rori in kilveng. Curuangah, kan harsatnak ziangvek khal ah nehnak in pe thei ringring.  Curuangah, Heb 13: 5 ah cun Bawipa in, “ Ka lo fehsan lo ding” ti ah thu in tiam. Cun, Matt. 28:20 khalah, “ San a cem lai hlan lo nan hnenah ka um ringring ding” tin mi a tiam fawn. Curuangah, in bawmtu kan rual tha Jesuh le nun ih in cencihtu Thlarau Thianghlim Pathian cu rinsan in a duhnak thlun ringring uh si. 

THUKHARNAK

Atu ah cun Jesuh cu lei le van ih rualpi thabik asi zia thu thu thum hmang in kan zoh tlang zo. Asilen , unau, nangteh tuini ah cui rualtha bik Jesuh ih rualpi na si ve zo maw? Asilolen cui rualtha bik Jesuh vek in midang a zohkhentu na si ve maw? Lole, Jesui rualtha si ve na duh in amah vek rualpi tha si ding na duh ve maw?

RIANTU ṬHA

RIANTU ṬHA

Hitiih ka ti tikah milai lungkimnak hawl rero ka bang maw? Ka tummi cu milai ih lungkimpinak a si lo; Pathian ih lungkimpinak a si sawn. Milai ih thangṭhatnak ka hawl maw? Mi hmaiih hminthatnak ka hawl a si ahcun Khrih ih hnaṭuantu ka si lo ding” ( Gal 1:10)

Thuhmaihruai

Tulai fang ka nunnak ih tharzet mi thu tuizing ah lo ruah ka duh. Keimah ten ka hnaṭuannakah, ka khawlak lennakah, inn ih ka um le rawngbawlnak ih ka sukso tikah ring pi’n cui thu cu ka nunnak ah a lang ṭheu. Cuih thu cu hihi a si, ka leinunnak a cemtik ah lole in runtu Khrih hmatawn ih ka tawn tikah, “ riantu ṭha le rinum” ti ah Khrih in in lawm ve pei maw? timi hi a si. Leitlun milai kan damsung ah upatnak, mithmaiṭha ngah, sunlawihnak le mi ih lawm mi si hi a nuam in a manhla, a sunglawi tukmi a si. Asinan, cupawl hmuahhmuh cu kan ngah rak si bangta hmansehla, in thlahtu kan Bawipai’ mithmai ṭha kan ngah lole amah ih hnen ihsin a kut kan kaih tikah “ riantu ṭha le rinum” timi lawmnak aanka nem kan dawng lo a si ah cun a pawi zet ding. Curuangah, tuiṭum ah Paul ih cakuat ihsin “ Riantu ṭha” Pathian sunlawihtu le milai tungdingtu kan si thei nak ding ih theih le nunpi ṭulmi pawl kan zohtlang ding.

1). Thuthangṭha a ṭantu (1:6-)

Riantu ṭha pawl ih nunnak ih hmuh thei ih a lang ringring mi cu Pathian ṭongkam (Bible)ngainat le cumi ṭan ih runnak thuthangṭha kilhim hi a si. Hi tawk ih kan Bible cang ah Paul in thuthangṭha ziangtluk a ṭan timi kan hmu thei.  Thuthangṭha a si lo mi rundamnak hrangah vunzimtan le milai tuahṭuannak bet a ṭul timi pawl zirhnak zum ih Galati mi pawl ziangmaw zat thuthangṭha ziktluak- rinnak ruangih zaangfah ih rundam timi ihsin an pial ruangah Paul in a kawk ih an parih a mangbangzia thu a rel. Cumi ah Paul in  Khrih, Pathian fapa cu “misual kan aiah a thi, thlan ah phum in a um ih thihnak neh in a thosal”( I Kor. 15:4) timi siarlo thuthangṭha dang a um lo ti khal in an mah a sim. Cumi ah mi zokhal cui thuthangṭha a silo mi keng ta pohpoh cu zirhsualnak kengtu an si ruangah camsiat in um hai seh ti rori tiang in a ṭong. Hi tawkah Paul, Khrih riantu ṭha cun thuthangṭha ralṭha zetin a ṭan in a phuang. Tuini khalah Pathian thu a sinak vekin ralṭha zetin kan sim ngam le Bible zirhdan thlun rori in kan zirh ding hi a thupi zet. Mai phur zawng Bible bungcang duhduh ih kuai her mai loin Pathian thu in ziangtin in sim?, ziangruangah hi tin a ti?, ziang dinhmun ih an um laifang ah a zirh? timi le ziangtin kan nih hrangah teh in sim a si pei? timi thungai suah ih zirzawinak le timlamnak thawn kan phuan a ṭul. Pathian thunung ṭan ih duhnak nasa zet neih le cu thuthangṭha kilhimnak ih hmaingainak in riantu ṭha pawl nun hi a luah ringring. Asilen, tuini ah Pathian fahniang nang le kei teh ‘ thuthangṭha ṭan le ngainatnak’ hi kan nunah hmuh ding a um ve maw? Pathian thu a ping peng ih mi in an phuan tikah ziangtluk in kan thin a na ve?

2). Pathian mithmai lawnglawng a zohtu (1:10)

Pathian rianṭuannak (ministry) le taksa dan ih pumcawmnak (business) hin danglamnak an nei. Pursum leilawnnak thil thu ah cun mi in an company thu lole hna neihmi thuhla a sim le rel tikah mipi ih lungawinak ding le mipi thinlung laak ih mipi neh ta rori kha an tum. Tong dang in ka rel a silen mipi lungawiter kha an tumtah hmaisa bik a si. Asinan, Pathian rianṭuannak ah cun mipi lungawiter kha a pakhatnak ih thupibiik mi a si lo. A thupi bik mi cu a rian ṭuan ding ih in thlahtu Bawipai’ lungawinak le mithmai ṭha ngah ding hi a si. Hi kan Bible catlang tarlan mi ah Paul in Pathian rian a ṭuannak ih a lungput a tarlang. Cumi cu milai lungkimnak a hawl lo thu siseh, milai thangṭhatnak le mithmaiṭha ngah ding a hawl riai lo thu a sim. A rianṭuannak le nun zalam tluan ah ding zetin Bawipai’ lungkimpinak le mithmai ṭha sawn a hawl thu a rel.  Milai ih pawrh, upat le lungkimpinak hi a thupi lo ka tinak a si lo, asinan, a thupi sawn mi cu Pathian ih lungkimpinak le mithmai ṭha ngah ding hi a si. Pathian ih mithmai ṭha ngah hnu ah milai ih mithmai tha khal ngah vivo sawn ding kan si. Pathian ih mithmai ṭha hawl hmaisa lo in minung ih lungawizawng, lawmzawng , uarzawng le duhzawng lawng in thu kan sim, kan phuang in aupi a si ah cun Paul ih ṭongkam vek a silen cu “ Khrih ih hnaṭuantu kan si lo ding” (1:10c).

Riantu ṭha pawl cun an renmi Bawipai’ mithmai lawnglawng thupi bik ah an zoh. Milai mithmai lawng zoh le thupi sawn ih retnak in riantu ṭha kan si thei lo. Cu ai ah riantu ṭha si ding cun milai ih lungkimpi mi le duhmi a si lo hmanah, diklonak hmun ah diknak a ṭul zia thu kan sim ding ih Pathian thu in in zirhmi kha ding zet le tlangzetin kan sim ding. Cumi ih ruangah huat le sawisel khal kan co a si thei. Asinan, riantu ṭha si ding cu cupawl cu Khrih ruangah kan tuar  ngam le pahtlang ngam a ṭul. Asilen, tuini ah Pathian riantu le zumtu pawl teh nitin ke kan karnakah zawi mithmai si thupiibik ah kan ret? Pathian mithmai zoh le a lungawinak ding hawl in kan liangpar ih a ṭhumaw mi ṭuanvo hi kan ṭuan cio maw? Maw milai ih mithmai ṭha ngah le lawm duh men fangah kan ṭuanvo kan ṭuan? Thu kan sim le zirh, ngan le aupi mi teh Pathian ih lungtawng zawng in maw milai ih lungtawng zawng in ha kan aupi tam deuh? Pathian riahsiatter maw milai riahsiatter kan phang deuh?

3). Kawhnak a cotu (1:11-24)

Riantu hlawhtling si thei ding cun Pathian ih kawhnak fiangten a cotu kan si hrimhrim a ṭul. Cuih kawhhnak kan co dan lawngte a bangaw thluh kherlo men ding. Paul cun a nunnakah Pathian in a thuthangṭha phuang ih tirhthlah si dingah fiangten a ko ti a thei (1:1). Amai’ ṭongkam vekin, “ A thuthangṭha Zentail mi hnenih phuang dingah , a Fapa ka hnen ih a run langter tikah milai zohman thurawn dingah ka pan lo” (1:16) ti rori in a sim. Cuih, Bawipai’ kawhnak fiangten a theih tikah, harsatnak, hniksaknak, dodalnak, relsiatnak le thlemnak pawl lak khal ah hnget zetin a ding thei. A par ih thilthleng mi ziangvek khal Pathian rinsannak thawn a pahtlang ih cutin a umnak kip ah Bawipai’ hmin a sunglawiter. Amah an hmuh hlan, a hmin le cangvaihnak an theih hrimhrim ihsin Judea ram ih Khristian pawl tla cun thazang an rak ngah cia tuk ih hitin “ In rak hrem rerotu in a tu- ah cun siatsuah a rak tummi kan zumnak thuhla cu a phuang ciamco a si” (1:23) ti ah Paul ih nunnak ihsin Pathian an thangṭhat.

Tuini zumtu pumpaak kan nunnak hrang khalah a thupizet mi cu ziangti dingah ha Bawipa in in kawh timi theihfeng hi a si. Pathian in in khawhnak dinhmun ah kan um in, tuah ding ih in fialmi diktak kan ṭuan a si ah cun ṭihphan ding zianghman a um lo. Tumtah vekin thil cang lo hmansehla, Bawipa kan lamah ziangtik caan khalah a ṭan ruangah sunglawi zet ih ngamtu le nehtu kan si ringring ding. Asinan, Pathian ih in kawhnak hmun silo, kanmai phurnak le duhnak men ruangah a fiallomi rian kan ṭuan ah cun hlawhtlin ding zat kan hlawhtling lo ding ziangahtile in fialtu ih in fialmi silo kan ṭuan ruangah a si. Tuisan ih kan nih zumtu zate in mah le mah kan zohfengawk ding ih ṭulmi cu Bawipai’ in fialmi hna le rian ka ṭuan ngah maw? lole Bawipai’ in ret nak hmun ah ka um in ka ṭuan maw ti hi a si. Pathian ih kawhnak fiangtei’ a cotu pawl in ram an la ih Pathian sunlawinak an phursuak ṭheu.

Thukharnak

Riantu ṭha si ding hi mikip ih kan dawi ding le kan Bawipa khal in in duhsakmi a si. Cumi hrangah hi thu thum:1) Thuthangṭha ngainat ih ṭan, 2). Pathian lungawinak le mithmai lawnglawng zoh le 3). Pathian ih kawhnak fiangtei theih pawl hi loh theih lo ih thupi mi kan nunnak ih um ding le neih dingmi an si.  Thuthangṭha kan ngainatnak, duhnak le kilhim nakin riantu ṭha kan sinak mi in an hmu thei. Cun, Pathian mithmai thupi bik ih kan ret tikah ṭih ding zianghman kan nei lo. Pathian thawi kan karlak a fel hmaisa asilen midang thawi kan pehzawmawknak khal cumi cun a  danglam ter in a uk ding. Pathian thawi pehzawmawknak ṭha a neitu cun midang thawi pehzawmawknak tha khal a nei thei. Culawng khal siloin cui Jesui’ nun kan nun ih luangliam mi cu midang hrangah damnak, thlawsuah le caktertu a si ringring. Curuangah, Pathian riantu zumtu zate in kan nitin nunnakah kan thil tuahmi a fate in tumbik tiangah Pathian lungtawng si ding le Pathian sunlawinak lawng kan ruat ringring ding a si.  Cuti kan nun tikah kan thusim le phuan cu Pathian lamah cohlantlaak a si rualrual in kan milai pi hrang khalah nun caktertu vitamin ah a cang ding. Curuangah, ziangtluk thiam in thu ka sim, kan tuah tam, Bawipa kan rian rei timi hnakin kan tuah mi parah le kan tuahmi sun ah Bawipa a lungawi ding hi a thupii sawn. Anetabik ah cun, Pathian riantu hlawhtling si ding cun a kawhnak fiangfaitei’ a theitu kan si tengteng a ṭul. Cuih theihnak cun ralṭhatnak, ruahsannak le lawman a kengtel in ziangvek harsatnak lak khalah Bawipai’ rinumnak in tepter hlei ah Bawipa’n in thei timi in harsatnak tampi pahtlang thei ding ah in cakter.  

Siartu zaten Pathian in ‘Riantu ṭha’ si cio ding ah lo thlawsuah hram seh.

PATHIANBIAK LE THANGṬHAT

Thuhmaihruai

Pathianbiak, thangṭhat le sunlawih hi zumtu zatei’ kan hna thupibik le damsan a si. Cucu van kan thlen tik khalah kan kumkhaw hna ding a si fawn. Zumtu kan si bang in Pathianbiak le thangṭhat timi ṭongfang hi kan hrangah a mikhual lem lo ding ti’n ka ruat. Asinan, Pathianbiak le thangṭhat timi kan theih bel tluk in tuini ih Pathian kan biak, thangṭhat dan tampi cu kan bihkirsal asilen thinlung taktak ihsi suak mi si lo, ṭuanvo hlennak men le tiluanglang, thungai suah taktak lo ih ti tla kan bangnak can tampi a um. Jesuh hi kan lakah khawm ve sehla a di a riam ding na zum maw? Biaknak dang betupawl kan lakah khawm sehla ziangtin kan Pathian biak hi an ruat ding? Pathian kan thangṭhatnak in a lung a tawng kem ti le cun kanmah lala khal kan Pathianbiak, thangṭhat hlasak le khawm hin kan nun Amah thuksin ih naih dingin in ciahneh ngaingai maw ti khal hi ruah ding tampi a um in ka thei. 

A tlangpithuin Pathianbiak le thangṭhat timi hi phun hnih ah kan ṭhei thei ding.  A kauzawng in kan rel asilen Pathian fale in ziangkim Pathian lam hawi ih kan tuahmi hmuahhmuah hi Pathian bia kan si. Ṭhimnakah, rawngbawlnak, thilpek pek, mission hnaṭuan, biakinn khawm, Pathian thu ngaithlak, pumpaak ih Bible siar le thlacam, cun a buur ih Pathian biakkhawm tipawl a huap thei ding. Cun, a fiak zawngin kan rel asilen Pathianbiak le thangṭhat timi cun Pathian fale in a biakinn thiang sung ihsi sunlawihnak le thangṭhatnak hlamawi thawi Amah kan biak (worship) le thangṭhat( praise) hi a si. Curuangah, tui ṭumah a bizawng in Pathianbiak le thangṭhat (Praise and worship) timi ih sullam le ziangtin Pathianbiak le thangṭhatnak nung  kan nei thei ding timi thuhla malten kan zohtlang ding.

Pathianbiak le thangṭhat timi cu ziang a si ?

Mirang ṭongfang cun Pathianbiak “ Worship” timi hi Anglo-Saxon ṭongfang weothscipe- “ Worth”  le “ ship” ihsi ra mi a si ih ‘ worth-ship’ ti nak a si. A sullam cu ‘upat le ṭihzahnak cotlak’ (William Temple, The Hope of a New World, 1942) ti ai a si. Pathian kan biak tikah sunlawihnak, upatnak le huham hmuahhmuah cotlak a si zia kha kan phuang tinak a si ( Thup. 4:11; 5:12). William Temple cun hitin “ Pathianbiak ti mi cu kan sia le ṭha theihnak kha Pathian ih thianhlimnak thawi cakter, kan ruahnak lungthin kha Pathian thutak thawi cawm, kan khawruahnak kha Pathian ih mawinak thawi thianfaiter, kan thinlung kha Amah Pathian duhdawt sin thei ding ih sangka awnsak le kan duhnak hmuah kha Pathian ih tumtahnak bang vekih feh sawn dingih hlan” ti ah a ti. Evelyn Underhill khalin hitin “ Pathianbiak timi cu minung in a nunnak ih tithei tawk ṭhabik thawi Kumkhaw Pathian kan hrang ih rawng phuanglang aw mi upat hmaizahnak thawi kan sawnkirsal nak hi a si” ti ah a ti ve. 

Curuangah, Pathianbiak timi ih sullam cu ṭihzah le upat hmaizahnak thawi kan ti theitawk ih ṭhabik hmang ih Pathian Asinak (attributes) kan sawnkirsal ( A tlak le tlinnak, a ropitnak, a maksaknak, a sunlawinak, a huham cahnak le thuneihnak pawl) le kan parih  a tuahmi ( a ṭhatnak phunkim, a rinumnak, a thlawsuah malsawm, a kilhimnak, tawpneilo a zangfahnak, a ngilneihnak, lainatnak le a duhdawtnak cinneilo) pawl ruangih amah kan biaknak hi a si. Cun, Pathianbiak (worship) kan timi hi rinnak ih cangvaihnak, Pathian thawi catlo ih pawlawknak (intimacy with God), kan thinlung lam le art (drawing) lam a si ruangah a sullam hi famkim zet in kan hrilhfiah cawk thiam lo ding. Curuangah, Pastor Warren W. Wiersebe ih simfiahnak hi ka lung a kim deuh bik. “ Pathianbiak kan timi cu zumtu in a sinak zate- a ruahnak, a lungtho, a duhnak le a taksa pum thawi Pathian ihsinak, a simmi le a tuahmi kan sawnkirsalnak ( response) hi a si. Cui kan sawnkirsalnak ih zarah kanmah lamah Pathian ih ṭhatnak a takin kan tep ngah ih cui kan nunih Pathian kan theih vivonak cun a duhnak thlunnak lamzin an in hruai lut vivo. Pathianbiak kan timi cu duhdawtnak thawi Pathian asinak le kan parih a ṭhatnak kan sawnkirsalnak ti khal in a ti theih ding. Kan hmur le kaa lawng siloin Pathian kan biaknak cu kan thinlung sung muril le kan sinak zate in a si ding a si. Pathian kan biaknak hin Pathian lamah cotlak a si a thupit vek cekci in kanmah lam khalah thlengdanglamawknak in thlen phah rori a ṭul. Pathianbiak vek thotho in Thangṭhat (Praise) timi khal cu kan parih Pathian ṭhatnak, a thlawsuah, a sunlawinak le a ropitnak lawm ih amah thu le hla thawi kan awih, thangṭhat, lawm, hlir le sunlawih hi a si. 

Ziangtin Pathianbiak le thangṭhatnak nung kan nei thei ding?

Pathianbiak le thangṭhatnak nung hi lenglam thil le ri , hmanrua, cangvaih dan lam hnakin thinlung lam thawi pehpar aw mi  le hlanawknak a si.  Ziangtin kan bia timi hnakin kan biakmi a dik maw ti kha a thupi hmaisa. Zumtupawl cu Pathian nung betu kan si vekin kan biak mi cu a dik phawt. Asinan, cui hnu ih thupi lehsal mi cu Pathian lung tawng in kan bia maw ti hi a si lala. Cuṭhehah, Pathian lung a tawng asilen kanmah a betu lam ah teh ziangtluk in kan hlawkpi ve ti khal hi thil thupi zet a si. Pathianbiaknak nung nei thei ding ah Pathian lam ih kan lungput le minung lam ih kan timlamawknak a thupitnak hitin kan zohtlang hnik ding:

 

I).        Timlamawknak ṭha  (Good preparation)

1. (a).   Hla hruaitupawl  (Praise and worship leaders). Pathianbiaknak nung nei ding cun hla hruaitupawl an thupi tuk lawm mam. Mipi hruainak ding hrangih hla an hrilmi pawl kha naal zet le mawi zet ih sak thei ding ah can pe in an timlamawk tengteng a ṭul. Cuih an timlamawknak cu thlacamnak thawi an hlan rero hlei ah mipi hmai ih an din tikah rinnak thawn an din a ṭul ( Heb. 11:6 ). Ṭhimnakah, zarhte ni tivek ah lolen zarhkhat ih man can ah hla sak ding pawl kha a sangsang ih sak dan ding ihsin cutin felfai ten rak hril cia, awnmawi tumtupawl thawi ṭha tei’ a lut le suak pawl zir cia tengteng a ṭul. Hi timtuahawknak ṭha um lo cun Praise and worship hla hruai ah kan ti sual ringring ding. Timtuahawknak ṭha hi milai pitlinnak hrangih tawhfung a si hleiah ziangtluk Pathian in in pekmi rian kan thupitter ti a langter fawn.  Cuvekin, Praise and worship nung khal hi minung lam in Pathian sunlawih ding ih kan timtuahawknak parah tampi a ṭhum aw ve.

               (b).    Nunnak muril le langsuak tiang Pathian ṭihzahtu an si a ṭul. Mipi hmai ih ding ih hla hruaitu an si ruangah an nunnak an uluk a ṭul fawn. Thuahhnih nun neitu le sualnak thawi hnawihnih aw mi an silen mipi hmai ih an din tikah an nun in mi a neh lo ih hleiah Pathian ih huham in mi a tlansan.

              (c).     Mipipawl Pathian thawi pawlkawmawknak thuksin tepter ding le mipi thinlung helhhawlh zet mi Pathian ṭhatnak ih luhpi tu ding an si ruangah a mawimi ṭongkam, a mawimi hnipuan, a mawimi cangvaih dan thawn Pathian sunlawinak lawng ruatin mipipawl a hruai thiam a thupi zet. ( John 4: 23-24)

            2. (a).  Awnmawi tumtupawl  (Musicians) . Pathian ṭihzahnak nung a neitu an si ve tengteng a ṭul. Ṭhimnak ah David Siangpahrang kha musician a si cing in Pathian ṭihzah tu a si. Musician si ruangah khawvel mi ding tinak a um lo. Hi hi ruahnak sual a si. Pathian mi le Pathian ṭihzahtu si cing in Musician si a theih. Kan awnmawi tumtupawl in nun sung muril ah Pathian ṭihzahnak an neih a ṭul tuk.

                 (b). Thiamcia mi le theihcia mi a si hman ah hla hruaitupawl thawn hla sak ding mi pawl kha hlan khan in thate’n an rak timlamawk cia ringring a ṭul. Thlacawp rin hi kan nih Chin mi pawl hin kan uar zet. Asinan, Pathianbiak le thangṭhatnak nung le sunglawi nei ding ah timlamawknak nasa tak Musicians khal in an neih ve a ṭul cumi parah Thiang Thlarau ih thlawsuahnak a takin kan co ṭheu.

    (c).   Awnmawi tumthiam le hla ngai tam mi an si a ṭul.  Pathian sunlawinak hrangah idea ṭha ṭha suah ding ah  midang hla ṭha ṭha khal can pe in a ngai thlak le a thiamnak a punter ringring a ṭul.

3.  (a)  Awn ṭhingtu ( controller of sound system).  A cang thei asilen cu Sound system lam ih mithiam si thei sehla, culo asilen kawhhran tla in training kai ter in sumpai thawn bawm sehla.  Awnmawi a ring tuk ding  le dim tuk ding, cun a kiu tuk ding pawl ṭha tei ṭhing thei ding ah kan sound pu kha a kil ih mi thupi ngaingai a si.

Biakinn  sung ih Pathianbiak le thangṭhat (praise and worship) cu a buur ih hnaṭuan ( team work) thawn a bang aw. A tlun ih “ Hla hruaitupawl, Awnmawi tumtupawl le Awn thingtupawl” hi rual zetin an ṭuan tlang a ṭul. Pakhatkhat an daithlang lole sual tikah a dang pawl kha a va tibuai ringring. Ṭhimnakah; Hlasaktu in ṭha zet in a sak, nan music a rak lai. Musician in mawi ten a tum nan hlasak tu a aw a lai; Hlasaktu le Hla hruaitu an thiam zet nan awn lam thawmvang a ṭha lo ….tvk.  An zaten bangran in anmah le dinhmun cio ah an thupi ih ṭuantlang thiam a ṭul a si.    

       

II).       Hmunhma ṭha (convenient chapel)

Hmunhma remlotuk, thaw sa tuk, dai tuk, fate tuk, tumtu tivek asilen mipi lam ah um rem lo in mi a tuah thei. Curuangah, duhthusam ah cun hmunhma ṭha, rem le fel hawl thiam a thupi zet. Tulai fang ih khawhhran tum deuh le Praise and worship lam ih hminthangpawl cun an Biakinn kha Concert hall lole theater Hall phun in an sak. Stage kha a sang in an ret ih cutin awnmawipawl khal kha a hmai ah an hung ding thluh. Awnmawi phunkim an hmang ih Pulpit tumpi kha a hmai ah ret nawn lo in a fate zet mi lawng an ret. Cule,  can neitupawl kha a sangah ti ṭhemṭhem ih to nawn lo in mipi lakah an to ve. Anmah le can cio ah kawh ṭul lo in bulletin vek lole programe vekin an ding suak. Cule, tuisan ih kawhhran picang ah cun hlasak ah hin minutes 30 hrawng an rei ih cutin sermon ah minutes 40 hrawng a si thlang pi. Zarhpi ni ah hin vawi khat lawng khawm loin vawi thum le vawi li lai an khawm aw ṭheu. Thuphuan ding le theihter awk ding a um len Powerpoint presentation thawn mipi hrang slight show in an theihter ih culole Bulletin ah fiangten an ngan. An khawmawknak ih an thupitter bikmi cu Pathian thangṭhat le a thutak ih mipi hruai a si. Vawi khat khawm ah reipi can hmang lo in vawi thum li lai an hman tikah mipi hrangah khawp a um lo thei zet. 

III).     Hmanraw ṭha (good instruments)

            Biakinn sung ih thil le ri pawl , awnmawi ihsin thawk in siseh kan sound system pawl hi a cang thei tawkin a ṭha thei lam lam kan hmang asilen ngai a hahdam in mipi hrangah le hlahruaitu hrangah ṭha mi a pe.  Praise and worship ṭha zet ih nei thei dingah awnmawi thil le ri kan neihmi pawl kha cang thei tawk in update thei tum ringring seh la a ṭha.

IV.  Mipi Lam thinlung sangka awnawknak ( Peoples’ openness for worship)

Hla hruaitupawl, awnmawi tumtupawl le awn ṭhingtupawl an thupi vek thotho in mipi khal kan thupi ve. Pathianbiak le thangṭhatnak nung nei thei dingah hi pawl hi kan cinken a thupi:(1). Pathian ṭhatnak siar hna thiamin thinlung sangka awng aw in amah kan biak a ṭul ( Sam 100). (2). Amah duhdawtnak le ngainak thawn kan be ding ( Deut. 4:9; Luke 10:27). (3). Nun thianghlimnak thawn Amah kan be ding ( I Peter 1:16 ) (4). Sualsirnak thawn Amah kan pan ding. (3). Nun hlanawknak le pumpekawknak thar thawn Amah kan be ding (4). Bible zirhdan  thlun in upatnak, uarnak, ṭihzahnak , thinlung ngaingai suahnak  le thutak thawn Amah kan be ding (I Sam 16:7; John 4:23-24). Tidan (style) kha a thupi bik mi a si lo ih kan lungput (attitude) sawn kha Pathian cohlan tlak in a thianghlim, a ding in a fel a thupi bik.

Thukharnak

Pathianbiak hi zumtupawl ih kan damsan lawng siloin kan cahnak le thiltitheinak hrampi a si. Pumpaak le a buur ih Pathian be taktaktu pawl in a ṭhatzia le sunlawizia an hmu tam cuang ih cumi cun lei dan rori khalah nun diremnak le lungawinak a pe. Cuti a silen duhdawtmi unau, nangteh ziangtluk na Pathianbiak le thangṭhat in na pumpaak nunnakah hngawng a nei ve? Tui kan zirtlang mi pawl hi cingkeng in a takih kan hmansuah ah cun Pathian lamah siseh, kanmah a betu zumtupawl nunnakah rahsuah duhnung zet, kan pawlkawm le khawtlang tiangin Pathian ih umpinak le hriakthihnak thar kan co  ringring thei ding. A betu kanmah lam ih thupit zia khal cingkeng thar sal in Thlarau le thutak thawi Pathian a be ringring tu kan si ding hi Pathian ih duhmi a si. Anetnakah, zumtu zate in Pathianbiak le thangṭhat hi cangvaihnak (activity) ah ruat lo in kan nunphung (life style) rori ah ruatin catloin Pathian nung umsun cu bia in thangṭhat camcin uh si..

Pathian in siartu zaten lo thlawsuah hram seh!