ZIANGTIN NA FA/FALE IN AN LO HMINSIN?

                                    ZIANGTIN NA FALE IN AN LO HMINSIN?

                                                                                          Henry vl Hmangaih

Kan zate in hringtu nu le pa ihsin a ra mi kan si thluh! Nu le pa ih thihsan zo mi kan si khal len nu le pa rak nei ih cutin a ra suakmi kan si thluh! Cun, tu fangah innsang nu le pa dinhmun ah a ding in fale a kilkhawitu tla kan si thei! Asilolen, tu ahcun pi le pu dinhmun in fale pawl ih cawm le sawmdawl khal kan si sal thei! Kan fale hin kan thuhla hi a phunphun in an hawng pitlin deuh le upat vivo hin an ruat ve ti hi kan theih a thupi zet! Cumi, ah nu le pa tampi hi kan fale in ziangtin ha in ruah lole in hminsin timi hi kan nun kan zohfelawknak  hrangah kan suhawh ding a thupi zet! Hi a hnuai ih fale in nu le pa an hminsin dan ka tarlang mi ah hin a `ha lam zawng maw a selam zawng in ha tamsawn an lo hminsin ding!  Na fale hrangah sui le ngun hnak ih sunlawi “ NU” le “ PA” nan si ruangah nan lam tluan cio lo bawmtu ding ah hi mi te hin mah le mah zohfiangaw sal uh si.

1. Ka nu le pa in Pathian an duhdan kha aw ka upat hai tuk!

2. Ka nu le pa ih duhdawtawk zia kha aw .. anmah vek in nupi pasal duhdawt aw ve ding kan si

3. Ka nu le pai thukam elawk zozai kha aw! Kha vek ding hnak cun innsang neih lo ka duh sawn!

4. Ka nu ih phun paih zia kha! Kan innsang nawmnak hmuahhmuah a siatsuah thluh!

5. Ka nu ih siatkhat zia kha ka pa tei sungkhat zohman kan inn ah an leng duh lo!

6. Ka pa ih zuva zia lawm mam kha! Kha vek pasal ka nei ding ti ka phang!

7. Ka pai nun dan siatvat zia khaw aw! Fale hman mi a tluk lo!

8. Ka pa in ka nu a duhdawt le duat dan hi cawn a va tlak ve! Innsang ka din tikah cun ka cawng ve tengteng ding!

9. Ka nu ih thlacam nun neih zia kha aw! Ka nu ka nei hi ka lungawi tuk Bawipa

10.  Ka nu in ka pa a upat thiam zia kha aw! Kei khal ka nu vek in pasal upat ka zir ve ding.

11  Ka nu le pa in Biakinn an ngainat zia hi aw kei khal ka nupi/pasal thawn biakinn khawm ve ringring ding ka duh

12. Ka nu le pa in Pathian hrang ih an tirhsian zia kha aw an nun cawntlak taktak a si.

Nu le pa pawl tla hi a tlun ih ta pawl hi na fale in an lo hminsin dan siseh la! A `ha zawng in maw a sezawng in si an lo hminsin tam deuh ding! Na to, na din, na ih le na umtlan, na ziaza hmuahhmuah thawn na theih lo sung khalah na fa le narak zirh rero tinak a si. Curuangah, kan innsang ih kan pehzomawknak, kan nun dan le kan um dan ziangkim hi kan fale hrangah cun a rak thupi thluh! Na fale in a `ha zawng in na nun le ziaza a tambik in lo hminsin hramseh! 

Mifim le an ziaza

                                              

       MIFIM LE AN ZIAZA

                                                                                         By Henry vl Hmangaih

Mi pakhat cu zovek a si ti a tuahnak le a `ongkam ihsin ziangmaw tizat cu theih a theih. Mifim in an buaipitmi le miaa in an buaipitmi khal a bang aw lo. Leitlun ah mifim tampi an um vekin miaa tampi khal an um. Mifim le miaa kan tah dan le ruah dan khal a bangaw cio lo.  Minung in mifim kan tah dan le Pathian thu in mifim a tah dan khal a dawng aw. Minung in mifim kan timi hrekkhat cu Pathian in miaa a timi sungah an um. Cun, zumlotu in mifim a tah dan siseh, zumtu in mifim kan tah dan khal ziangmawzat cu a person aw ding. Mifim ti ih kan kawhmi le upatmi pawl hmuahhmuah hi nui’ pumsung ih an suahthlak pek ahcun danglamnak hran zianghman an nei lo. Mifim ti ih kawh si lo in naute ti ih kawh sawn an si . Asinan, an nunnak ih an tuahmi le an zawhmi lamzin, an hlawhtlinnak le nun ihsin mifim lole miaa ti ih kawh an hung si `heu. Miaa pawl ti ih kan kawhmi in zawhmi le nundan phung an neih vek cekci in mifim lole mi `hangso kan timi pawl khal in an nun zalam tluan ah kaihhngetmi le nuncilhmi an nei. Cuih an nun ih bet mi pawl cu hlawhtlinnak thlentu lole mifim ti ih mi an kawhnak dinhmun tiang thlentu a si `heu. Mifim pawl ih mizia le thupittermi kan zoh hlanah, mifim kan timi  le miaa kan timi pawl hi ziangvek an si ti malte in kan zohta ding.

Mifim le miaa kan timi hi zole vek an si ding?

Atu fangah hin leitlun ah mipum 7 Billion lenglo kan um zo. Cumi sung ahcun miaa, mifim, le mi zaran ti in `hen thum ah kan `hen ding. Hih a pathum sungah hin pakhat khat ah nang le kei khal kan um. Mifim cazin sung ih kan um lole, miaa cazin ah lole mi zaran cazin ah kan um.  Mi tampi cu mifim silo in mi zaran kan si. Cule, mi hrekkhat cu miaa timi cazin sungah kan um ko ding. Mifim kan timi hi a phunphun in a sannak kan nei cio ko ding. Hrekkhat cun mifim cu thluak `ha, thuruat thuk thei, thil cingkeng `hei, thil tuakto thiam, zir le thiamnak ih mi tlun ih um, tuah le tuah lo ding thleidang thiam, hmailam hrang tumtahnak felfai nei, hruaitu lole hohatu, harsatnak le buainak cinfel thiam, hmailam thuhla le dunglam thuhla `henthiam, khawkhannak le mah le mah ukaw theinak nei tivek in a phunphun in a sannak kan nei ding. Cun, khatlam ve ahcun miaa kan timi hi zole an si ding? Phun tampi a sannak a um thei mi lakah – Miaa cu khawkhannak le tum fumfe nei lo, taksa dan ih mi caanlo lole kimlo,  mah le mah ukaw thei lo, `ullo mi ih `ongtam tuk, mi an `uan hruthro lai ih zaangzelzet ih um, mawi le mawi lo thleidang thiam lo, tuah ding le tuahlo ding theidang thiam lo, Pathian theilo le nun bawrhhlawh zet ih nung pawl tivek in phun tampi in kan simfiang thei ding! Asilen, nang khui mi bik ah ha na um?

Zokhal in  “ Miaa pa” ti ih kawh hnak cun “ Mifim pa” ti ih kawh cu kan duh cio. Cuvek in, Bawipa kan Pathian sinsin hin “ Fimzet le felte” ih kan nun ding cu in duhsak sinsin. Taksa, thinlung le thlarau lam ti in bukawtawnzet in mifim pawl ih mizia le nun daan kan zoh tlang ding. Cumi ah simbet hrih ka duhmi cu mifim kan timi pawl hi kanmah vek milai, kan rual le pi le kan u le nau an si. Asinan, mifim ti ih kawh lole mi `hangso ti ih kawh an sinak san cu an mizia le nun ah kaihhngetmi tampi an neih ruangah a si. Mifim kan timi khal in sambaunak cu an nei ve cio ko. Mifim timi cu mi famkim tinak a si lo. Tuih kan zohtlang dingmi  “Mifim pawl ih ziaza lole nun caan”  khal hi mi pakhat ih um famkim tinak ai in mifim hnen ahcun pakhat khat a langsuak `heu tinak sawn a si.

MIFIM LE AN ZIAZA, NEIHMI HMAN DAN

1. Zir duhnak lungthin an nei.

Nangmahte’n zir duhnak nei aw. Mifim pawl cun anmah thawi a pehparaw mi, an hna`uan le cangvaihnak ah famkim, thiamcia thluh le thei thluh tivek lungput thawn an nung lo. Zir duhnak thuk tak thinlung thawn an nung ih zirnak kha zovek minung hnen khal in, ziangtik caan khal ah an nei ringring. Tlawng ih an zirmi lawng ah duhtawk lo in, an hmuh tawnmi hmang in siseh, ca`ha siarnak le midang ih thurawn peknak pawl hmang in a pehpeh in an zir ringring.  Bel a khat cia mi ah tidai thunbet a theih lo vekin mah le mah thiamaw tuk, tlingtuk lole si bik vek ih ruahawknak hi  `hanso le pitlinak  mi a dawn kham ih miaa pawl ih mizia le nun a si. Mifim pawl cun thih tiang ziraw rero ding kan si ti thei in mi hmuahhmuah  hnen ihsin thil `ha an zir ih fimnak a phunphun an ngah.

2. Mah le mah an ukaw thei.

Mah le mah ukawk hi thil harsa bik a si ih mah le mah `haten a ukaw theitu cun midang tampi a hruai thei. Mifim pawl cun amah le anmah an uk aw.  Ni khat ih an nundan ding thu ah siseh, ei le inn thu ah siseh, `ong le `ong lo ding thu ah siseh, midang thuruah ding le ding lo thu ah siseh, hnipuan hruak le hruk lo ding thu ah,  sumpai hman le hman lo ding thu ah, hna`uan feh le feh lo ding thu ah, thil tuah le tuah lo ding thu ah, anmah thawi a pehparaw mi thil hmuahhmuah tlun ah midang hnak in anmah le anmah ukawk neh kha an zuam. Nikhat ih  nahzi 24 Pathian in a pekmi sungah  a mannei bik le a `ha theibik in an nun hman an tum ih cuti nitin mah le mah ukaw in, an pumpak hrang le innsang hrang ih a `habik ih an nun tikah kumpi a hung vuai ih ni 365 rori a hung her cun hlawhtlinak le malsawmnak tampi in a pumpak le innsang a rak khatter `heu.  Ni khat ih nahzi 24 sung ihsin Bible siarnak le Pathian thawn pawlkomawknak ah ziangzat na hmang `heu?  Minute 10 te tal ka hmang tengteng ding ti in thuhri sahcatnak kan nei lo ding maw?

3. An tuah sualmi an cohlang ih an palhnak ihsin an zir

~ongnak ah, “ Mai thu thaw, mai vawih thaw” timi kan nei. Minung zo cio khal in mai tuahmi, mai timi cu `ha kan ti cio. Asinan, sualnak le palhnak kan tuah tikah “ Keimai mawh, ka ti sualmi a si” ti ih mawhphurhnak a la duhtu cu kan malzet.  Mifim pawl cun an palhnak le sualnak khuhhloh an tum mai lo. An thil tisualmi le palhnak kha an nun beidonnak le kekar khamtu khalah an hmang fawn lo, an palhnak le mawhnak kha an hrangah zirnak caan tha ah an cangter.   ~himnakah, thil pipa pakhat khat na tuahsual tikah mi inn an lo mawhthluk ding, nangmai mawh a si an ti ding. Cutikah, mi hrekkhat cu thiamthu kan hawl ih phuahlam kan hawl.  Midang tla kan puh.  Asinan, mifim pawl cun ziangvek thil kan tuahmi – a siat ah siseh, a `ha ah siseh hnuthlun (consequences) a um ti thei in, an tuahmi le cangvaihnak ah an fimkhur ih an palh pang a si khallen an palhnak ihsin an zirsuak. Sumpai thuhla zawng in malte vun rel sehla.  Nan unau, lole rualpi mi pakhat khat hnen ah sum na rak cawi dah `heu. Asinan, cuih na sum a hmangtu cun a lo pek kir a tum dah lo. A lo bak lan ta. Neta ah lo cawi sal a tum tikah na cawih sal nawn lo a silen  a fimthlak zet ding.  Tlak thlak lole `umsuk cu thil harsa ngaingai si hmansehla, na tlak ih tin in, na palh ih tin in thosal aw la, a thar in thawk sal aw. Na palhnak insin zir tengteng aw. Cuti na zir thiam a silen na hlawhsamnak, na mualphonak le na sambaunak cu na hlawhtlinnak le na pitlin sinnak hrang a lo bawmtu ah an cang ding.

4.  An thin a sau

Zirnak thu ah, rualpi pakhat khat hngah thu ah, hna`uannak thu ah, pumpak , innsang cangvaihnak tinkim ah thinsaunak lole tuartheinak hi a thupi ngaingai. Mifim pawl cu thil pakhat khat a fehsual tikah, lole thil pakhat khat tuah ding le kekarnak ding an neih tikah ralringzet in , thinsaute in thu an ruah hmaisa ih thuhri an bawt cat `heu. ~himnakah, tulai leitlun ih thil lei ding phun tampi a thar thar a suakmi lakah , an duhmi le an `ulmi an thlir dang thiam ih fimzet in an sumpai an hmang `heu.  Thinsaunak na tuahmi kip ih na nunpi tikah, fimnak tampi na khawlkhawm in na zir ngah thei ih cui sin thil `ha bik, na lei, na tuahsuak in na congah thei. Hmanhmawh tuk ih thutluknak tuah, thil lei le kekar hi mifim pawl cun an hmang lo.

5. Tangdawr in midang thurawn an cohlang

Miaa cun amah hi fimbik le thiambik in a ruat aw ringring ih a sungah ziang thuhla `ha hman a tlem thei lo. Asinan, mifim pawl cun ziang hmuahhmuah hi an thei thluh lo ti an cohlang aw.  Anmah le anmah rinsanawknak an neizet cing in midang ih thiamnak le theihnak kha cohlan an thiam. Midang ih ruahnak upatnak le thupiternnak in theihnak le fimnak a phunphun an zir `heu.  Mifim pawl cu degree in an mit le hna a hup lo, midang ih fimnak le theihnak khal a `ha ih piang cu an sungah an khum `heu.

6. Midang ih hnonnak le hlawhsamnak an pahtlang thei

Mifim pawl cun thil pakhat khat an tuah le `uan tikah midang ih hnonnak le hlawhsamnak an tuar thei. ~himnakah, hna`uannak ihsin kaisan an dil tik ah an dilnak pawmsaklo a si caan khal ah an beidong mai lo. Midang ih hnonnak, simsiatnak le hlawhsamnak pawl cu an mah zirhtu saya ah hmang in `ih lo in hmai an nawr vivo. Na hna`uannak le cangvaihnak ah thil pakhat khat na risk ngam lo a si ahcun hlawhtlinnak taktak khal na co ban dah lo ding.  Mifim pawl cun anmah le mah lawng an ukaw thei ti an theih tikah midang in ziangtin in ruat , midang in ziangtin an tuah timi hnakin anmah le mah kha  a `hatheibik ih nung ding le cangvai ding ah an uk aw.

7. An nun ih thupi hmaisa an theithiam

Mifim pawl cun a pakhatnak ih a um ding thil pawl kha a pakhatnakah ret hna an thiam. An mai ngainat zawng (hobbies) le caan awl duhduh ih hman hnak in an sungkua (family) kha a hmaisabik ah an ret. An duhduh thil thar an lei hlan ah an leiba an rul hmaisa `heu. Mifim pawl cun an nunnak le caan mannei zet in an hmang ih khui lam pan in ke an kar rero ti hi an fiangaw.  Khui lam pan in ke na kar rero na fiangaw maw?

8. Rinsantlak le upat tlak in an nung

An tuahmi tinkim ah felfaizet le `hazet in an tuah `heu. An tuahmi a thupit vek cekci in anmah khal an thupi ti an thei ih upattlak le `ihzahtlak in an nung. Midang kha an mah mi in an zohkhen dan ding ih an duhvek cekci in an zohkhen ziangahtile cumi cun midang siatsuah lo in a bawm ding ti an theih ruangah a si. An tuahnak le nun caan ah rinsan an tlak ruangah harsat le buainak ton caan ah mi tampi hrangah bawmtu `ha ah an cang. 

9. Pehtlaihawknak thupi tuk ah an ret.

Hruaitusinak (leadership) cabu ngantu ropi pakhat John Maxwell cun, hruaitu hlawhtling si thei ding ah thil pakhat lawng a thupi bik sim aw in ti sehla midang thawi pehtlaihawk thiam (connecting) ti ah ka ti ding a si.  Mifim pawl cun pehtlaihawknak ih hmuar le thupitzia hi fiangten an thei. Curuangah, tangdawr cuh ih mithiam sawn, rualpi `ha, mi hlawhtling cia pawl hnen ihsin ruahnak dil le thurawn lak an ning a zak lo.  Midang thawn an be aw sawhsawh ti silo in midang thawi pehzomawknak `ha nei thei ding ah pawlkomawknak le biakawknak `ha an sersuak `heu. 

10. An neihmi lan in an nung dah lo

Mifim pawl cun leiba tampi neih ih thil `ha `ha thawi thuamawk hi an cing lo. Bill pakhat khat pek ding an neih tikah a tikcu caan ah an pe ih an hnipuan, inn le lo, ei le inn , ziangtinkim an lei tikah anmah le dinhmun ih mil  aw tawkte in an nung. An `ul lo mi thilri phunphun lei in an buai ve lo.

11. Discount caan an hngak `ento thei.

Mifim pawl cun hnipuan siseh, thil `ha pakhat khat an lei tikah a man pumpi (full pay) in thil an lei dah lo. A man an `hum caan (discount) an hngak `en`o. Cumi hrangah sumpai an rak khawl cia ih cuvek caan ah thil tampi man awlte in an lei `heu. Thil mankhung pipi hruh hi ti theiawknak ah an ruat ve lo. Thil an lei hlan ah thilri an lei ding mi cu online in siseh, a phunphun in an khaikhin ta ih cu hnu ah a man awlbik si `habik pawl an hril `heu. A `ul a si ahcun January ih lei ding khal kha August thla lam ah an `hawn thei.

12. An sumpai an khawhral lak dah lo

Mifim pawl cun 1 cent hi Rm 100 tluk in thupi ah an ret thiam. A `ulmi hrangah sumpai an ui lo nan a `ul lo mi hrangah cun fangkhat te khal an kawhral lak siang lo.  An tu le fa, hmailam kekarnak hrangah sumpai khawlhna an thiam ih, kum 1 ihsin kum 10 innsang an din hnu ahcun mi an bang cih `heu.

13. Jesuh Khrih an nunnakah an cohlang

Kan Bawipa Jesuh in hi tin, “ Mi in leilung pumpi hi nei hmansehla a nunnak a hloh a si ahcun a hrangah `hathemnak a um lo” (Mt. 16:23) a ti. Mifim timi ih kan Bible in a simmi cu minung kan nunnak a tawituk ( Sam.90:12)  ti thei ih a nunnak ih Jesuh Khrih zumtu le cohlangtu, Pathian faa sinak neitu hi a si ( John. 1;12). Ziangtluk leitlun lennak, ropitnak, hminthannak, upatnak, sunlawinak le neihnunnak mi in nei hmansehla cupawl in a thlarau nunnak a run thei lo. Asinan, taksa dan ah milian le mi ih theih si lo  hman ah a thlarau nunnak thupi ah ret in Jesuh Khrih a zumtu cu Pathian hmuhnak ah mifim  a si. Nangteh Pathian hmuhnak ah mifim cazin ah maw na um ih miaa cazin ah na tang lai?

14. Van ah ro an khawlkhawm  (Matt. 6:20).

Mathai 6:19-20 kan siar tikah kan Bawipa Jesuh in van ah rokhawl ding ah in zirhthu kan hmu? Ziangruangah van ah ro khawl ding ah in zirh a si pei? Pathian a farah tuk ih kanmah tello in hna a `uan thei lo a si maw? Si lamlam hlah! Kanmah tello khal in Pathian in Pathian in hna a `uan thei tuk! Van ih rokhawl ding ih in duhnak san cu amah thawi kan thinlung le nunnak naiawzet ih kan pehzomawk a duh ruangah a si. Anih ih hrang ahcun kan sumpai tampi lole malte in cutluk in kawngro a su lo.  Anih in a timi cu, “ nan sumpai umnak ih piangah nan thinlung a um” a tivek in. Pathian ram hrangah tin sumpai a hnen ih kan pek ringring le culam hawi ih kan cangvaih tikah kan thinlung in Bawipa a naih ih amah ruang ih  nungdam le cangvai kan si ti le amah kan naih ringring a duh ruangah a si.

~himnakah, bank ah tangka kan ret tikah a tlangpithu in ziangzat kan card sungah lole bank cabu sungah a um timi cu kan thei keukeu. Kan thinlung khal cutawk ah a um. Kan rinsan ih hleiah mi hrekkhat phei cu in hngal ter. Cuvek cekci in Bawipai’ bank  (Bawipai’ hnenah) sumpai kan pek tikah  kan thinlung kha Bawipai hnen ah a um ringring. ~himnak dang pakhat vun rel sal lehla. Mission hna`uannak ah ti in thlatin Ringgit 5 na tiamkam aw. Minung hmuhnakah ah cun a tam lemlo. Asinan, thlatinte rinumzet in na pek tikah na thinlung in thlatin , “ Aw, Bawipai’ in pekmi a si, Bawipai hrangah” tin na ti ringring tikah cumi cun Pathian ih thlawsuah siar thiam sinsinnak le thlawsuah tamsin donnak sangka a lo onsak.

15.  Thlarau hlo kaihnak ah an hmang aw (Thufim. 11:30 KJV)

Pathian thu cun thlarau hlo a kaitu le mihlo Bawipai’ hnen ih hruailuttu pawl hi mifim ti ah a ko.  Sum le pai thu ah mibang kan duh asilen tampi kan nuncilh ding mi a um mi lakah hi thuthum hi cingkeng aw la hmangsuak aw.

~himnakah, thlatin Rm 1000 na ngah si bang sehla cutawk ih sin `henhra ah `hen khat -10% cu Bawipai’ ta, cule a dang 10% cu nangmai sungkhaw sumkhawlnak (saving) ah na ret tengteng a `ul. Cun, a dang leh 10% cu , na nu le pa, na pi le pu, na sung le kua, mi harsa, rawngbawltu le a dang tivek in ~hen hra ih `hen 3 cu a hrangten na hlawh na suah le veten na ret ringring a `ha. Cuvekin, na tuah a silen thlawsuah malsawmnak nasa sin na dawng ding ih sumpai tlaksamnak sal ihsin na suak thei ding. A tang mi `hen 70% cu na innsang le `ulnak vekin na hmang ding. Asinan, a thlun ih `hen 3% kha cu tham lo law law in na ret pei. Hitin, malte vun relkau hrihsehla:

1)      Bawipai’ ta-1/10 thuhla

            Thukham hlun ihsin kan zoh asilen `henhra ah `henkhat cu “Bawipa in ka ta” (Mal. 3:6-10) ) ti rori in a ti ruangah kan pe lo a silen Pathian ta kan fir tinak a si. ~himnak ah company pakhat ah hna na `uan. Cule, na boss in a lo duhdawt ih thlahlawh  khal khawpkham in a lo pe. Asinan, na boss ih zalsung lole paisa dip sung ih ta a tangka a thupten na rak ru ringring. Cumi kha na boss in a theihsuah tikah, ziangtin a lo tuah ding na zum?  Na boss na par ih a thinheng ahcun a sebik ah na hna`uanmi in a lo dawisuak in thawnginn sung tiang ah na tla a si thei. Asilen! Veiziat ha Bawipai paisa na ruk? ~henhra ih `henkhat pe lo ih na um tinte in Pathian ih tangka na ru tinak a si. Petu ih tangka ru rero cingcun ziangtin ha mi kan bang thei ding?  Na thlarau rawl einak hmun lole biakinn ah na pek ding kha a peknak ding hmundik bik a si (Malakhi 3:10). Cun, Mathai 23:23 lam kan zoh tikah “ Thenhra ih `henkhat cu nan pek ding hrimhrim a si “ ti ah kan hmubet. Cun, kan Bawipa Jesuh khal in “ …siangpahrang ta a si mi cu siangpahrang pek uhla Pathian ta a si mi cu Pathian hnen ah pek uh” (Mk. 12:17) ah a ti. Pathian ta a si mi `henhra `henkhat dikzet le felzet ih pek hi Pathian hnen ih kan lungawinak, amah  ruang ih kan kutsung ih kan neihmi pawl hi co kan si ti kan langternak a si. Na thlahlawh na suah tik le sumpai na dawn tikah ziangmi si na thinlung ah langsuak hmaisa bik?  Pathian ta a hmaisa bik an an ret maw lole a netabik sawn ah? ~henhra ih `henkhat pek hi loh theih lo ih kan tuah hmaisa bik dingmi a si.

2)      Innsang hrang sumkhawl thuhla

~hen hra ah `hen kua (9) a tlang hrihmi sung ihsin hmailam ih innsungsang `ulmi le mamawh hrangah lole fale hrangah tin sumpai 10% cu na ret ve tengteng a `ul. Himi hi a thupi tuk. Kan Bible sungah Solomon ih saya thil pali kan hmu ih cumi sung ihsin pakhat a fate zet nan hmailam hrang ruat ih khawlhna a thiamtu sihte thu malte rel ka duh.  Thufim 6:6-8 kan zoh asilen, “ Mi zaangzel pawl cun sihte khi va zoh seh, Sihte nun can zia zoh in zir she. Annih cu hruaitu upabik le lal le uktu an nei lo; Asinain `hal sungah rawl an khawl ih, thlatang hrangah an ralring cia” (cf. Thufim. 30:25) timi kan hmu. Hi tawk ah an taimaknak le hmailam hrang ih an timtuahawk cia thiamnak kan hmu thei.  Sihte pawl cun thlatang khawsik le harsatnak ra thleng ding hrangah ti in taima zet ih an `uanmi ihsin an ei le inn ding an rak khawlkhawm cia.

Mai kutsung ih a lut mi sumpai zaten zianghman hmailam hrangah ruatnak cuca khal nei lo in , kut sung ih a lut hmaisa sa kan tlakral, hmang cem thluh a si len, ni `ha lole damlo caan, harsat caan a thlen tikah vansang kan lam ding. Curuangah,  na thlahlawh ihsin ~hen hra ih `henkhat cu na hmailam hrangah, na innsang hrangah tin bank ah lole inn ah `hate’n a hran in na ret tengteng a `ul. Himi a `hathmennak cu thlatin na ret tikah sumpai a hran in bank ih na retmi siseh, inn ih na ret mi a `han lo hman ah thlatin nangmah in na retmi kha a `han ruangah kum a hung vuai cun tamtak a rak tling. Cun, kum 5 ihsin kum 10 tiangah rinumten, mah le mah ukaw in le cumi cu thinlung ah ret in na khawl a si ahcun zohman hi a farah kan um lo ding.

Laitlang lam ih kan nu le pa pawl ih taimakzia le hna`uanzia ruah tikah uar hi an um zet. Asinan, an taimak le zuam ruah in an tarzawng ah tuu le fa, Te le fa pawl ih cawmcawp `ul in an um hmuhsal tik ah riahsiatza a si. A ngaingai tei’ tilen cun an `uannak le taimaknak zoh cun tuu le fa pawl hnen ah ro `ha tampi tanta sawn ding khi an bang nan. Hitin vun ruat bet sehla. Laitlang ih kan lo neihdan hi a rak mak ko e. Tlangmual tupi sung ih thingkung tum pipi khi kan vat (hau), a hung ro leveten mei kan nawk. Cumi `heh ah fai vengveng ko in cawhmawng kan khawh. Cu`heh in, thlaici-vainim, vanghma, berul,  buh tivek in a phunphun kan thlak. Kan cithlak ih a thaisun ah zohman fang lole kan thlaici thlakmi khawmtu kan um lo. Kan buh le bal, thlaici thlakmi dipdal theitu hrampi le harte pawl hmuahhmuah cu a malbik ah vei thum fai lengleng in lo kan thlo. Innsang hrekkhat ah tla cun kumkhat ah  ~in 1, 2, 3 hmun tiang neitla an si. Cuvekin, veithum tiang fai lengleng ih kan thlawhsuah thluh hnu ah bawhsiat ti in a zualpi kan bawt bet lai. Cuhnu lawngah, tlunlam ni le khua in in siatsuah lo, ramsa le cucik kharbawk pawl ih in siatsuah lo a silen thlaci kan thlak ihsin thla 7 hnu hrawng ah rawl kan khawm sal.  Kan nu le pa pawl saan ahcun buh khum tam le mal kha an `humawknak a si ih. Kum khat ah buh hum `in 300 tivek an khum hi cun pa`ha zet an si kan ti `heu. Asi! Kan nu le pa, pi le pu pawl kha laitlang ah taimazetin an `uan ih kumkhat sung ei na na na cu an harsa tuk lo. Nan, an `uan thei nawn lo caan le an thazang a der caan  tiang cuih an `uansuahmi in a daih nawn `heu lo. Sumpai ih caan ter ih khawl dan le an rak thiam lo tikah an tarkun cun  tuu le fa pawl ih zohkhen le bawm `ul an si tlangpi. Asinan, tuih kan san ahcun ram `ha le ram nuam ah kan um tikah sihte nun zoh in hmailam hrangah innsang pabik lole nubik in tumtah felfai ni in sumpai an hlawhmi hmuahhmuah sungin `henhra ah `hen khat an sungkhaw hmailam hrangah a ret thiam a silen cumi in an innsang cu a rei hlanah todelh aw, khawmkham le harsa lo sungkhua ah a tuah tengteng ding.

3)      Nu le pa, pi le pu le sungkhaw pawl hrang

Kan Chin `ongfim ah, “ Nu le pai thungailo cu savawm sumdeng hmuhnak” ti ah an rak ti. A umzia cu, nun tawinak, thihnak lole zatlak tawnnak ti ai a si. Khristian kan si hlan ihsin siseh kannih Chin mi pawl hi nu le pa upat, `ihzah le sunsak mi miphun kan si. Asinan, tuihni ih kan Khristiannak zoh rero tikah mi hrekkhat nu le pa, u le nau, pi le pu ngaisak ih `hatei’ zohkhentu an um lai ah mi hrekkhat cu nu le pa, u le nau puansia an si khal ih mah duhduh ih sumpai cawkphak le hmang hmuahhmuah an um.  Thlawsuah malsom dawn, Pathian hnen le sungkaw hnen in na duh asilen na nu le pa, pi le pu, sung le kua, rawngbawlnak le midang harsa hrangah ti in amalbik ah thlatin ~hen 8 a tanglai mi sung ihsin `henhra ih `henkhat cu a dangte in vun ret bet aw. Cumi cu nangmah le na innsang hrangah si lo in, nangmah thawi a pehpar aw mi sung le kuat, pi le pu pawl hrangah na hmang ding.

Malaysia le ram `ha hrekkhat ih a thlengmi kan Chin mi pawl nun dan zoh le thlir tikah mah le dinhmun hngilh ih leitlun hawi dawi ih a tlangleng mi mino tampi kan um. Kanmah le dinhmun tawk ih ceiawk lole thilri neih kan thiam nawn lo. Thlakhat ih Rm 1000 hrawng hrang a ngahtu tla in Ipad le phone `ha `ha Rm 3000 man tivek tla kan kaih tikah ningzakza le aa hna rori a si. Phone man khung tuktuk pawl tla cu company tum pipi a neitu boss pawl ih kaih ding lawngah a mawi. Thlakhat ih Rm 1000 hrawng hrang a laluttu thawn kan mil aw lo. Cumi cu kan vun ret `ha ding. Hi tawk ah kan mah cu hnipuan a `ha `ha, ei le inn thaw thaw le rawldawr thaw thaw ah rawl kan ei asinan, culai ah kan pi le pu, nu le pa, ni le rang le sungkhat unau cu an tawkaa in funghreu a suakzik, khua le venghnen ih zohkhen le bawmcawp in an um. Cubang bawm `ultuk mi kan u le nau pawl zohkhen lo in kanmah hmuah tulai suakthar IT, Phone le hnipuan a phunphun dawi ih kan phar rero tikah ziangtin mi in ruat pei? Kan fimaw terzet a si hman ah, miaa, u le nau, nu le pa, ni le rang khal zohkhen thiam lo! Tihi in hmuh dan a si. A dik khal a dik taktak. Curuangah, sumpai na neih tikah, na hlawhtlin tikah nangmah lawng na si lo, na sungkhat pawl hmuahhmuah harsa bawm `ul an um timi lungput thawn na neihmi na hmang a si ahcun thlawsuah dawn sinsinnak a si.  Cun, hi mi ih sumpai na khawl mi cu farah harsat le sawmdawl `ulmi pawl bawmnak le Pathian hna`uannak a phunphun khal ah na hmang thei. ( James. 1:27).

Hih a tlun ih `hen hra ih `hen thum pawl hi dikte in na hmang ih na nunpi a silen cu Pathian thlawsuah, nu le pa,  pi le pu pawl ih thlawsuah, mi farah pawl ih thlawsuah ti in an thlacamnak le na bawmmi pawl ih Pathian an kawhnak ihsin malsomnak luangliam in na hnen ah a ra kirsal ding. Tidai a tawihtu cun amah le mah khal a tawihaw tinak a si. 

16. Thil`ha lo le sualnak an tlansan (Thufim. 14:16)

Sualnak le `hatlonak tlansan ih a hrialtu pawl hi Pathian mithmuh ahcun mifim an si.   Pathian fa hrangah cun sualnak sung ih ciahawknak ah lungawinak le diremnak a um lo. Pathian thu leng ih um hi thlaler ramcar vek a si ih nunkhua aro cuahco. Mifim cun thil`halo le sualnak a theihmi le a hmuhmi pohpoh a hrial, a tlansan tikah himnak le luatnak a ngah `heu.  Thimnakah, Malaysia kan dinhmun vek ah vun rel duak sehla…. Kan hmai ah Rela, Police le mikai pawl an um ti kan theih ah cun pah mumo lo in hrial tengteng ding a si. Asinan, kan hmu na cing in kan hrial duhlo a silen cu kaih le khih khal kan tawn phah thei. Mifim cun, sualnak le thil `halo , siatnak  le mi `halo pawl an hmuh tikah an hrial ih an tlansan `heu.

A thlun ih Mifim pawl mizia le nundan kan tarlangmi lak ah hin paziat si na nun thawi a mil aw mi um? Mifim pawl ih ziaza le na nunzia ziangtluk in an naih aw? Ziangmi pawl si na hrangah na lakluh hleice `ulmi um? Pathian hmuhnak le milai hmuhnak ah mifim si in `hansonak le hlawhtlinak a tak in hi lei kan damsung rori ah a congahtu kan si theinak dingah kan theimi thupawl nunpi cio ding ah ka lo sawm.