AW

                                              AW

                                                                           Henry vl Hmangaih

1.       Thinsauten Pathian ih kutcak hngak aw.

2.       Midang hrangah ziangtin thlawsuah ka si thei ding ti ruat aw.

3.       A lo hringtu na nu le pa upat aw.

4.       Duhdawttu ih duhdawtnak kha ziangsiarlo in um men hlah aw.

5.       Pathian na duhdawtnak cu tuahnak in langsuakter aw.

6.       Khristian nun ih `hanso ding le pitling vivo ding ah Bible siar, thlacam le khawm kha daithlang hlah aw.

7.       Na hna`uan mi tinkim ah a `ha bik suah ringring aw.

8.       Ziangkim na tuah mi ah Pathian rawn ringring aw.

9.       Na tlun ih `hatnak a langtertu tlun ah, “ Ka lungawi” ti `heu aw.

10.   Na unau, sungkhat pawl duhdawt aw.

11.   A lo zirhtu na saya le Pathian riantu pawl upat aw.

12.   Thlawsuah na dawn mi ihsin 1/10 dikte in pe aw.

13.   Midang thazaang pektu le caktertu si ringring aw.

14.   Na `uan mi kip ah phunzailo le thathozetin `uan aw.

15.   Pathian fa na sinak kha na hnipuan hruk dan khal in langter aw.

16.   Zumtu na sinak kha na sammeh dan khal in langter aw.

17.   Midang siatsuahtu si loin midang rem`hatu sawn si aw.

18.   Pathian ih mi thianghlim si ding ah zuam aw.

19.   Pathian ih lungawinak le a mithmai hawl aw.

20.   Na tuah mi le `uan mi tinkim ah Pathian sunlawinak pe aw.

Nu Duhdawtnak langter dan

                                                NU DUHDAWTNAK LANGTER DAN

                                                                                    Henry vl Hmangaih

“ Happy Mother’s Day!’ ti ah casiartu Nu pawl nan zaten duhsaknak ka lo hlan. Nui’ Ni sunglawi kan thlen tikah fale in kan thinlung ih tumbik mi cu ziangtin ha ka nui’ hnen ah ka duhdawtnak hi ka langter ding ti hi siseh la ka duh.

Ziangruangah nu cu kan duhdawt a `ul?

Anmah um lo sehla kan seem lo ding. Anmah um lo sehla tui’ kan dinhmun kan ding lo ding. An ei le in, an sin le fen, an mawinak ai in kan mawinak  ding sawn ruat ih ziangkim in zohzuntu le tuini kan thlen theinak hi anmah ih in kilkhawinak a si. Pathian ih in pekmi ti in fale kan hrangah an nunnak tiang hman a `ul ahcun pe siangtu an si. Ahleicein, leitlun khaw tleu kan hmuh hlan ah an pumsung ah thla 9 `ha in pai ih cuihsin kan rung suak. Thiam mi zianghman kan nei lo `ah le hnawifawh ti lo cu! Tui kan dinhmun kan thei thlennak ding ah it lo le sing lo in, ni khaw sia le cen lakah, nisa mangkeng hnuai khal ah rian hrang an `uan, mi ih hmuhsuam le nautatnak hmuahhmuah khal an tuar . Mi kan bang theinak hrang  taksa dan le thlarau lam dan khal ih in cawm pitlingtu an si. An tlun ih kan leiba hi a theithiamtui’ hrang ahcun kan damsung ih rulh cawk ding rual a si lo.

Ziangtin kan nu le kan duhdawtnak kan langter ding?

Mi tampi cun nu le an duhdawtnak hi ca thawn siseh, cun biaza in siseh, facebook le website phunphun hmang in an langter. Ahleicein, kan nih Chin nu tamsawn cu facebook le internet lam thiam lo an si. Anmah kan duhdawtnak biazai le aanka pawl cu thei sehla an di a riamzet ding. Nan, vanduaithlakzet in mi tamsawn kan nu pawl un online an hmang lo. Cuti a siruangah, a lo hringtu na nu kha na duhdawt taktak asilen hi a hnuai ih ta pakhat khat hmang tal hin na duhdawtnak langter ve aw:

1). Na kaa rori in lungawithu sim aw. 

An kiang nai ih um le an hnen ih um nasilen na kaa rori in an hnen ah feh tahrat in “ Ka nu, ka lungawi tuk! Nang vek nu `ha le nu tling ka lo nei hi! Pathian in lo thlawsuah sinsin seh” tivek le kan thiam dandan in lungawithu kan sim ding. Cun, lam hla ih um kan silen a khat tawk in kan bia in lungawithu kan sim ding. Mothers day kan thlen ah tla hi cun hringtu nu a nei hmuahhmuah in nu kha biak in lungawithu sim tengteng ding. Khua a hlumlotu in phone te khal in lungawithu sim ding. An phu tuk rori a si kan nu le hin.

2). Sumpai pe aw/kuat aw. 

Sumpai nu le pai hnen ih pek lole kuat hi anmah kan duhdawtnak kan langter dan phunkhat a si ve. Sumpai an nei zet, an todelh aw khal a si thei, asinan, hi vek Mother’s day caan ah hin na lakphak in nak ah lole na pocket money ah ti in sumpai na tlin tawkte in pe aw. Tam deuh na tlin a silen tam deuh pe aw. Nan, na tlin lo a silen pek lo rori hnak in malte tal pe aw. Na peknak kha a tlun ih na lungawinak langternak a si ti khal kha na nu in thei seh. Na nu le pa na cawmnak lole zohkhennak hrangah na len hngak hlah aw! Ziangtik tiang an lo dampi ding ti na thei lo. Cun, nangmah khal ziangtik ah na thi ding ti na thei cuang lo. Curuangah, na neih tawkte in nu le pa kha zohkhen in sumpai pe in kuat tengteng aw. Punghman na kuat thei lo a si khallen “ Mother’s Day’ caan te tal ah kuat tum aw.

3. Laksawng sunglawi `hen aw. 

Na nu in cuvek, kha vek ka duh ti in a `ulmi a lo `inpiah (dil) lo ding. Cuhnakin, nangmah in ziangsi ka nu ih duh mi, a `ulmi ti theihsak tum aw la, na budget ih tlin tawk in Mother’s Day ni tivek ah laksawng pe aw. Cumi khal cu na nu na duhdawtnak na langternak hmanrua a si. Thil khung tuk na tlinlo mi tiangtiang a `ul hran lo. Na dinhmun le sinak mil te in na pek ahcun na nu in a rak lo theihthiam sak tuk! A liamcia kum le caan ihsin tuini tiang ah ziangvek laksawng na nu na then in na pe zo?

4.  Rawl kho kilpi aw. 

Na nu na duhdawtnak na langter dan dang leh cu na inn ah rawl na suansak ding ih a ei na sawm thei. Culo khallen, a lengah rawldawr cangkang le special ah na eipi thei. Cuhnak hman ih `hasin ka ti mi cu u le nau umkhawm le hla aw tuk lo nan silen, nan unau za in sumpai thawh khawm uhla rawl suang in cumi cu kilkhawm uh. Cule, rawl ei hlan te ah sungkhawm neihpi uhla na nui tlun ih nan lungawinak kha pakhat hnu pakhat `ongkaa in sim uh. Pathian hmin tla in thlawsuahnak pe uh. Cule, cuih `um khalah a hleice vek laksawng tete pek bet nan duh khal len nan pe thei. Kum khat ah Mother’s Day hi vei khat lawng hman a si tikah hivek caan hi nu a nei laitu pawl in remcang ah lak thiam a va thupi ve! Na nu kha lungawi le thinnuam in uhseh.. cucu na thlawsuah kung a si.

5. Na nu lungawi in umter aw. 

 Thufim 23:25 ah “ Na nu le na pa lungawiter aw. Nangmah a lo hringtu na nu cu lungawi in um seh” ti ah in zirh. Nu le pa lungawiter hi fale ih `uanvo tum ngaingai kan neih mi a si.  Nu le pa ningnatter, riahsiatter le mitthli tlakter tamtu tla cu `ih a nung tuk! San tawinak le kum note ih thihnak a si. Curuangah, tui Mother’s Day ihsi cun ziangtin ha ka nu ih lung ka awiter  thei ding. Ziang si ka nu ih duh zawng? Ziangsi ka nu ih huat mi? ti thei hliah ding ah zuam nasa aw! Na nu kha na tlun ih a lungawi a si ahcun a `ongkam ih thlawsuahnak na co mi pawl na parah hlawhtlinnak a lo thlentu thlawsuah hmuifu an si ding. Atufang ah na nu na lungawiter maw na riahseter? Na nu kha thinbang le donhar in um ter hrimhrim hlah! Na thlawsuah a pit ding. Nan, na lungawiter a si ahcun Bawipa in a lo zaangfah camcin ding.

Thukharnak

A tlun ih kan rel lang mi thu hlawm pa nga lo khal hi nu le kan duhdawtnak kan langter dan ding phun tampi a um lai ko ding. Asinan, hi thuhlawm pa 5 pawl hman hi a taktak in kan thlun a si ahcun kan nu le hin ka fanu , ka fapa hin in va duhdawt ve.. Pathian in hi vek fa in pe hi cu ka lungawi tuk ti in Pathian tlun ah le na tlun ah an lungawi tengteng ding. Tui`um Mother’s Day ihsin hringtu nu lungawitertu le  Pathian mithmai `ha an zar ih a cotu si camcin ding ah siartu zaten Pathian in lo thlawsuah hramseh.

Hminsin: May 10, 2015 Falam Times ah suahzo  mi a si. 

NUN THARTHAWHNAK

NUN THARTHAWHNAK

Rom 12:1-2; I Pet. 1:14-15; Thuf. 4:23

Zumtu nun kan ti rero mi hi zumnak ih nun a si ih cumi cu hmuh theih thil rinsan ih feh si lo in hmuh theih loh Pathian rinsan ih zumnak thawi nitin kekar hi a si.  Zumtu zokhal kan pianthar pek lole Jesuh thawi kan pehzomawk pek ahcun kan nun hi lungawinak nasazet le thathawhnak nasazet kan nei cio. Tlusia ih dungtolh thei ding tla hi kan bang lo! Cun, tlu thei ding khalah hin kan zumaw lo `heu. Pathian thu ah kan lungawinak a sang in kan pumpekawknak khal a thuk zet! Asinan, mi hrekkhat cu kan hna`uan mi a phunphun ruangah, khua le ram dang ih kan tlawn le zumtu pi pawl ih hmuh ban lonak ram le hmun kan thlen ruangah, khawm kan daithlan ruangah, umlonak ding hmun ih kan um ruangah le Pathian thu thawi kan hlatawk tikah dungtolh in zumtu mi piangthar si si in nun ih lungawinak nei lo, sual ih a duhduh ih a merhkawi mi, nun beidong le cau , zumtu tlusia ah kan cang `heu! Pathian in a fa kan si ih kumkhaw nunnak kan neih lawng hi in duhsakmi a si lo. Sual ih nehmi si lo, sual nehnun nei ih thlarau lam nun ah pitlin lam pan ih kekar le Khrih bangnak ih `hanglian vivo ding ah in duh.

Pathian thu ihsin pial in nun cau le beidawng in na um pang maw? Na Khristian nun a ro in  sual in a lo uk pang maw? Pathian cun caan tinkim ah kan nun tharthawh sal ringring ding in duh. Battery cu a full lole a thar in lei hman nung la kan hman cun recharge a `ul ringring vek in,  rundamnak hrangah Jesuh Khrih kan zumnak cu kumkhaw daih a si nan, nitin nun ih thianghlimnak hrangah, thlengawknak  le nun tharthawh vivonak hrang ahcun cumi cu a hramthok a si!

Ziangtin kan nun kan tharthawh ding?

1). Pathian ih in zaangfahnak tamzet ih theih le siarnak hmang in (v. 1a )

Ziangtluk in Pathian in in zaangfah, in duhdawt, in lainat in kan zawn a ruat timi hi malte si lo in tampi kan theih a silen cumi in kan nun kha a tharter ding. Cuih Pathian ih zaangfahnak cu zumtu kan zaten kan co cio. Asinan, hrekkhat cun siar hna kan thiam lo. Pathian in ziangtluk in a lo zaangfah ti na siar tam, na thei tam in na thei thuk poh a silen cu mi cun na nun a lo cakter in a lo tharthawh ter ding.

 

Pathian in in zaangfahnak hmuahhmuah lak ih a tuahmi  tumbik cu misual kan hrang ih in pekmi a fapa Jesuh Khrih hi a si. Zaangfahnak in a fapa in pe ti theihfeng tla hi lungawinak le nun tharthawhnak a tling. Ziangruangahtile, fapa Jesuh Khrih in peknak hin Pathian cu in dodaltu si lo neihsun fapa rori hman zuah lo in kan hrang ah pe siangtu, in zaangfah ih duhdawttu a si zia a langfiangter ( Rom. 8:32). Cun,  I Pet. 1:3 khalin , “ Kan Bawipa Jesuh Khrih ih Pa le a Pathian cu thang`hat uhsi. In zaangfahnak a tum ruangah Jeush Khrih cu thihnak in a thoter ih nunnak thar in pe zo....” ti ah in sim. Cuihleiah, cuih fapa Jesuh Khrih in pekmi a zum ih a cohlangtu hmuahhmuah cu kumkhaw nunnak cotu kan si fawn. Efesa 2:4-5 tiang kan siar bet a silen, “ Sikhalsehla Pathian ih in zaangfahnak cu a tlamtling ngaingai ih in duhdawtnak khal a tumzet ruangah, kan sualnak sung ah thlarau lam ih mithi cia kan si ko na’n Khrih thawn nunnak ah in thoter sal zo. Pathian ih zaangfahnak thawn in rundamnak mi nan si.” ti kan hmubet. Fapa Jesuh Khrih in pek hrimhrim le cuih Khrih ih zarah kumkhaw nunnak neitu kan si tla hi Pathian ih zaangfahnak phulo ih kan co mi a si ruangah kan nun lungawinak in thlentu ding bik khal a si.

Hlaphuahtu pakhat khal in, “ Hmuifu pakhat hnu pakhat siar aw. Bawipai’ pekmi in a lo mangbangter ding” ti ah a ti. . Cun, Rev.  Enock Lai Nei Pui khal in Pathian ih zaangfahnak mangbangza cu hitin a ausuahpi ve, “ Zaangfahnak lawng ziangkim hi a zaangfahnak, kan nung kan cangvai thei hi a zaangfahnak, nitin in in cawm a rah `heu a caan te ah phan ding um lo zaangfahtu Pathian kan nei” ti in. Cun, hih zaangfahnak sunglawi zet kan co mi hi ruat in Evan. Biak Hlei Sum khal in hitin hla in rak phuahsak ve, “ A `hatnak ka ruah ah Bawipa a `ha tuk e. Kei tello in a um thei nan, misual bawrhhlawh hi Jesu’n in zahpi lo cuhnak in ka kiang um hi nuam a ti” ti in.

Saam cangantu khal in a tlun ih Pathian ih zaangfahnak tampi a siar le theih tik ah hitin a rawn `ongsuak ve, “ Bawipa cu a `ha ih zaangfahnak a nei; Kan Pathian cu zaangfah lainaknak in a khat. Bawipa in bawmtu neilo pawl cu a hum; `ihphannak hmun ihsin a luatter. Maw ka nunnak , hnangamte in cawl aw, ziangahtile Bawipa cun ka zawn I ruat ringring a si. Bawipa cun thihnak ihsin I luatter; ka mitthli a hulter ih ka ke khal tlukbahnak ihsin a luatter. (Saam. 116:5-8).  Pathian ih `hatnak, zaangfahnak, lainatnak, bawmnak, humhimnak, runsuahnak le kilkhawinak pawl tampi a comi a vun theih tikah cumi ih ruangah Bawipa ah a lungawi in a tha a tlung. “         Ka cem riai a si hi” ka ti hmanah ka zumnak a der cuang lo. ~ihphahnak ka neih ih, “ Zumtlak zohman an um lo” ka ti hman ah ka rihnnak cu a `um cuang lo” (Saam. 116: 10-11)ti rori in a ti. A cahnak, a thathawhnak le tharthawhnak cu a tlun ih Bawipai’ `hatnak thukzet ih a theihfengnak a si. Cumi a tlun ih Pathian zaangfahnak tumzet le tampi a theihnak ihsin cun, “ Ka par ih a `hatnak ruangah hin Bawipa cu ziangso ka pek ve ding?” ( Saam. 116:12) ti in a nunnak thawn Bawipa a sawnkir sal ve.

Na pumpak , innsang  , fellowship, le kawhhran in Pathian ih zaangfahnak, kilkhawinak, thlawsuah a phunphun, lam hruainak, umpinak, ngaihsaknak le humhimnak nan co mi pawl pakhat hnu pakhat siar aw. Pathian in a lo runsuahnak zozai tla vun bihkirsal hman. Na theih lo caan ih a lo kilkhawinak tla vun ruat hman. Hman ding sum le pai, inn le lo, thil le ri in pe lawng hman si lo in taksa damnak in pe ih kan duhnak hmun ah feh thei le tlang thei ih in tuah tla hi a va mak ve! ( Rom. 11:36). Tamzet le thukzet in a zaangfahnak na co mi kha siar aw cumi cun na nun a lo thar ter tengteng ding! Aw!

2). Kan taksa ruangpum rori a thianghlimmi le cohlan tlak raithawinak bang ih peknak hmang in (v.1b)

Thukam Hlun kan zoh asilen mipi hrangah puithiam in tilva thawn thawinak Pathian hnenah a tuahsak `heu. Cuih thawinak hrang ih tilva an aiawh ding ih an rak ken tikah mai duh duh ken a ngah lo. Puithiam in a rak zohfel ding ih raitlun a si le si lo a hliah hnu lawngah thawinak hrang ih pek theih a si. Asinan, an rak ken mi tilva: tuu , caw le laileng ah hmasi, lole natnak pakhat khat a um a silen cuih tilva cu thawinak hrangah pek a theih lo. Pathian in a cohlang lo. Pek ding mi tilva cu a thianghlim mi le cohlan tlak a si mi raitluan le thianghlim a si tengteng a `ul.

Cuvek in kan taksa ruangpum hlanawk le pekawk sawhsawh a si lo. Thianghlimzet le cohlantlak a si tengteng a `ul. Ziangruangahtile , hi kan taksa le nunnak hi “ Man pekih leimi  nan si”  ( I Kor. 6:20) ti ah Bible in in sim. Kan man cu ziangso a si? Jesuh Khrih ih thisen thianghlim a si ( I Pet. 1:18-19). Curuangah, kan taksa ruangpum kha thianghlimzet le Pathian ih cohlantlak ding ih kan thianter tikah kan nun nitin a lam hawi in kan rak tharthawh ringring tinak a si.

Pual in Efesa khua ih zumtu pawl hnen ih ca a kuat tik khalah, Pathian fa kan sinak kha hi kan taksa ruangpi rori ah hin langter ding ah a rak fawrh hai, “  Bawipa ih hna`uannak ruangih thawng a tlami keimah in Pathian kawhmi nan si bangtuk in nan nunnak ah amah ih kawhmi nan sinak kha langter uh.” Khawvel dan a si mi hi leitlun minung pawl ih nun caan le ziaza  pawl hi cawng lo ding ah le thianghlimzet ih a hrang nung ding ah in ko. Curuangah, Rom 6:12-13 khal ah Ca Thianghlim in hitin , “ Taksa hiarnak kha nan thlun lonak dingah a thi theimi nan taksa pum cu sualnak in uk nawn hlah seh. Nan taksa `hen ziang khal thil `ha lo sual tuahnak ah nan hmang lo pei. Cuhnakin nan ziangzongza Pathian hnenah pe aw sawn uhla nan nunnak zate thawn thil `ha tuahnak ah hmang sawn uh. Sualnak cu a lo uktu bawi sin awn hlah seh; ziangahtile daan hnuai ah nan nung nawn lo, Pathian zaangfahnak hnuai ah nan nung zo a si” ti ah in sim.

“ Hi khawvel daan ah hin kop nawn hlah uh” timi hi ziang a si pei? A ti duhsan cu leitlun hnipuan le ceiawknak hmang hrimhrim hlah uh, cuvek tla cu sual an si a tinak a si maw? A ti duhsan tak sawn cu khawvel mi pawl ih nun caan `ha lo le ziaza `ha lo pawl cawng hlah uh a tinak a si. Ziangahtile, khawvel mi pawl cun Pathian kha an hnawng ih ziangah an siar lo. Curuangah, punghman te ih cekawk, sam tuah, ei le inn, nun tlan daan lan ih zumlotu, model, minta le minta mi pawl ti dan cawng ih khawvel mi pawl nun dan cawng ih nun hi a si. ~ongkam dangin kan sim a sile zumtu kan sinak kha kan sam tuah dan, kan hnipuan hruk dan, kan sam meh dan, kan `ongkam, kan ei le inn,  kan fehnak le tuahmi, kan zeizawngza  ah nun thianhlimnak thawn langsuak seh tinak a si.

Pathian thu thiam John Piper cun hitin a ti, “ Khawvel mi pawl nun dan cawng lo ih nun timi hi lenglam ih khawvel mi pawl ih nun caan le ziaza `ha lo pawl hrial lawng a si lo . Cumi tla cu an tel ko e. Asinan, khawvel mi pawl ih  nun caan ziaza `ha lo na hrial cing in na nunnak na thlengaw tinak a si cuang lo” ti ah a ti. Kan Bawipa Jesuh Khrih a hmuihmel thlengnak tlang ah khan “ A hmai cu ni bangin a tleu ih a hnipuan cu mi tlet thei khop in a raang” ( Matt. 17:2) ti kan thei. Curuangah, khawvel daan ih kawp lo ih kan nun tikah khawvel mi pawl ih  nunzia le cin dan kan hrial leng ah kan nunnak cu thlarau lam le khawruahnak lamah a thlengawk tel tengteng a `ul.

I John 2:16  khal in ralrinnak hitin in pe, “ Leilung ta a si mi thil hmuahhmuah; sualnak tisa in a hiar mi, mi lai in an hmuhmi le an duhmi thil,  minung in hmaihngal porhawknak ih an ruahmi thil hmuahhmuah hi pakhatte hman Pa hnen ihsin a rami an si lo. A zatein leilun gihsin a rami an si `heh. Leilung le a sung ih a ummi thilri, milai ih an tlaihsan mi pawl hi an hloral vivo zo; asinain Pathian duhnak a tuahtu cu kumkhua in an nung ding.”  Cun, I Pet 1:14-15 lam kan zoh peh a silen zumtu kan si hnu ah kan nun hlun le khawvel daan ih kawp in sian lo zia thu le thianghlimzet ih nung ding kan siza thu kan hmu bet, “ Pathian duhnak thlun uhla nan aat lai caan ih nan rak neihmi tisa duhnakih nan nunnnak in lo uk nawn hlah seh. A lo kotu Pathian cu Pathian thianghlim a si bangtuk in nitin nan  nunnak ah thianghlim in nung ve uh.”

Zumtu ka si paam ti ih nun daithlangzet le dawngdahzet ih um lo in kan taksa ruangpum rori thianghlimzet ih Pathian `ihzahnak thawi nitin kan nun le a hrang ih kan hmanawk tikah cuih dinhmun ihsin kan nun hi a lam ah nitin tharthawh in a um ringring ding. Curuangah, kan taksa ih a duhmi tisa duhnak le hiarnak, thil `ha lo hmuahhmuah tla hlawn in thianghlimzet ih a hrang kan pumpekawk tikah kan taksa rori ah Bawipa a sunglawi in kan nun khal cahnak ihsin cah sinsin nakah ke kan kar thei ding a si. 

3). Kan thinlung khawruah mi thlengnak hmangin (v. 2)

Na thinlung in ziang na ruat `heu? Na ruah tambik mi teh ziang an si? Kan Bible cun, “ …nan thinlung kha tharthawh tahratin thlengaw sawn uh. Cutiin Pathian ih duhnak cu nan thei ding ih Pathian ih hmaiah ziangso a `ha, ziangso a lungawi mi a si tile ziangso a famkimmi a si ti nan thei ding” (Rom. 12:2)) ti ah in sim. Hi tawk ah kan nun tharthawh dan ding fiangten in sim. Cumi cu kan thinlung khawruahnak tharthawh ih thlengnak hmang in a si. Cuti in kan tharthawh ringring ih kan thleng a silen thil pali Bible in in tiamkam: 1). Pathian ih duhnak kan thei thei ding. 2). Pathian in ziangso `ha a ti mi kan thei thei ding. 3). Ziang in Pathian a lungawiter ti kan thei thei ding. 4). Ziangso a famkimmi ti kan thei thei ding.

Minung kan nun le cangvaihnak hi kan ruah tam mimi in in uk! Na ruahnak a diklo ringring asilen a rei ahcun na cangvaihnak le tuahnak in a thlun ding. Curuangah, Thufim 3:23 ah, “ Ralringte in khua ruat aw. Ziangahtile na ruah mi in na nunnak a siamrem ding”  ti ah in sim. Cun, Efesa 4:23 khal ah, “ Nan thinlung le nan ruahnak a zate in siamtharmi si `heh uh” ti ah a ti. Ziangruangahtile, thil ziang khal hi kan tuahsuak hlanah kan thinlung in kan ruat ta ringring. Na tuah mi zate hi na tuah hlan ah na thluak le khawruahnak ah a rak cangvai rero zo. Zu na in hlan ah zu na ruat ta. Kuat na fawh hlan ah kuat na ruat ta. Hna na tuan hlanah na tuan dingmi na ruat ta. Kan nun hi kan ruahnak vek in kan hmang suak. Curuangah, kan Bible in kan khawruahnak thinlung rori kha ralring le `hatei kilkhawi ding ah in fawrh.

Na khawruahnak kha na hril thei na zum maw? Ka lo sim ding! Na khawruahnak kha na  hril thei! Sual le `hatlonak ruat ding in thuhri na sat cat thei ih sual hrimhrim ruatlo ding khal in thuhri na satcat thei fawn. Na khawruahnak kha nangmah in nan duhnak nak lam hawi in na hmang thei! Na khawruahnak in na tlu a sile nan tuahnak in a thlun leh tengteng ding. Thufim 23:7 cun hitin fiangzetin in sim, “  Ziangruangahtile a thinlung put bangtuk in a nunzia  cu a si” ~ongkam dang in kan sim a silen kan ruah mi ah kanmah kan rungcang. Asilole, na thinlung khawruahnak a fehnak hmun ah na tuahnak le na nun in a thlun tinak a si.  

Curuangah, kan nun tharthawh ringring dingah kan thinlung khawruahnak ihsin a thok a `ul! Sual le ruahnak `ha lo, a balmi le khawse agenda a phunphun a runglut a silen , “ E e e, kei cu zumtu ka sisi, Pathian fa ka sisi, cuvek ruahnak ziangah ka thinlung ah a rung um! Bawipa, in bawm hram aw, ka thinlung ah ruahnak diklo a um”  ti in Pathian theihter aw la, cule nangmah rori in Pathian thu ruahnak le thil `ha ruahnak in na thinlung kha thleng lohli aw. Na ruahnak thleng dingah hram hram in Thlarau Thianghlim cangvaih hnak hlah aw! Nangmah le keimah rori in kan thinglung ruahsualnak tan ih thinlung ruahnak dik ih thlak ding kha kan `uanvo a si. 

Efasa 5:17 khalah, “ Mia a si hlah uh, Bawipa in tuahter a lo duhmi kha hawl tum sawn uh” ti ah a ti. Mi aa bangin mai thinlung ruahnak `ha lo thlun ih nung bualbo tu si lo in kan thinlung kha tharthawh in Bawipa in tuahter in duhmi hi ziangso a si ding ti in Pathian lam  hawi ih kan ruahnak kan thianter ringring a thupi. Hi mi ah in bawmtu `habik cu “ nun tharthawhnak in petu Thlarau Thianghlim” (Tit. 3:5) a si ih, caan tinkim ah a lo biaknak le hruainak theithiam dingah a aw ngai aw. Cun, na thinlung le ruahnak zate kha Pathian thu in luah khatter ringring aw. Cuvekin na um theinak dingah Pathian thawi caan hleice hmantlangnak kha Ca Thianghlim na siarnak hmang in nei ringring aw. Cumi in na thinlung kha a tharter ringring ding. Cule, na ruahnak kha lamzin dik (right direction) hawi in na ret ding ih Khrih ih zaangfahnak sungah na nitin nun ah sual nehnak le hlawhtlinnak na co ding.  Bible siar ih caan kan hun hman, thlacam le a thu ngaitla in zumtu dang thawi kan pawlkomawk tikah , Pathian thu kan sung ih lutmi le kan nunpitmi hmang in Pathian in kan nun in thianfai `heu,  “ Annih cu thutak in thiangter hai aw, na thu cu thutak a si” ( Johan 17:17).

Curuangah, Paul in Filipi khua ih zumtu pawl hnenah, “ …Ka u le ka nau pawl, a `ha  mi, porhtlak a si mi, a taktak a si mi, upat tlak a si mi, a dikmi, a thianghlimmi, duhnungza a si  mi le hmin`hatnak a petu thil pawl thawn nan thinlung cu khatter uh” ( Fil. 4:8) a ti bangin,  nitin kan nun tharthawh ih nehnak thawi ke kan kar ringring theinak ding ahcun kan thinlung khawruahnak kan tharter le Pathian duhdan zawng in kan thleng ringring a `ul a si!

Duhdawtmi unau, na ruahnak le lungput ihsin tlucia lo ding ah ralring aw! Pathian ringhlel lo ding ah kilkhawi `ha aw! Sual ruatlo ding ah na thinlung Pathian thu thawn khatter aw! Na ruahnak kha na hril thei ih cuih na ruahnak kha Pathian ih duhnak thawi na khatter ringring asilen na nun a thar ringring ding ih cahnak ihsin cah sinsinnak ah na nun a `hang ding.

Khaikhawmnak

Pathian ih in duhsakmi “ Nun Tharthawhnak” taktak nei ding ah a tlun ih kan zoh khawm rero zo bangin, a tam thei bikin Pathian ih thlawsuah malsom na dawnmi, a lo zangfahnak le duhdawtnak pawl kha pakhat hnu pakhat siar aw. Cumi  na siar le hmuhnak in na nun a tharter ding ih , kei hi thianghlimzet in ka taksa ruangpum rori Bawipa’n hrangah hmang ding ka si ti kha na hmu fiang ding. Cuihhleiah, na thinlung kha Pathian duhnak in lo uk dingah ruahnak `halo le sual ihsin na kilveng ih Pathian thu ruahnak le `hiltha ruahnak thawi na khatter ringring asilen na nun cu tharthawh in a um ding ih Pathian in nehnak nun thawn nitin a lo hruai ding! Na nun a cau in sual sungah na rak tlu pang a silen muangcang lo in tu rori ah thosal aw! Pathian thu ah kirsal aw. Pathian in a lo bawm ding ih muvanlai bang in cak le no in na zam sal thei ding.   

GOOD FRIDAY IH IN ZIRHMI

                                    GOOD FRIDAY IH IN ZIRHMI

                                                                                   Henry vl Hmangaih

Good Friday kan thlen sal tikah kan thinlung le ruahnak zate in Pathian hnen ah lungawi thu sim in upatnak, sunlawihnak hmuahhmuah hlan uh si. Ziangruangahtile, hih Good Friday kan hman tikah kan Bible ihsin:

1.      Ziangtluk Pa in in duhdawt ti kan hmu thei

“ Sikhalsehla Pathian in ziangtluk in so in duhdawt ti cu a langter; misual kan si hrih  nacing in kan hrangah Khih cu a thi” ( Rom. 5:8; cf. Isai. 53:10) . Pathian in a fapa neihsun Jesuh Khrih in pek tikah nuam tak ih rundamnak in tuahsak ding ah a run thlah lo! Kan zawh ding mi lamzin , hrem kan tuar ding mi tuarnak le kan hrang ih thihnak tiang tuar ding ih a run thlah mi a si.

Mi pakhat in kan fanu lole kan fapa cu Bible tlawng kai ding ah, zirnak sang sawn kai dingah mi kut sungah lole ram dang hmuh ban lo ah kan um ter duak tla a si thei. Asinan, thah ding ah mi kutsung ah kan fanu lole fapa pek ding cu kan siang hrimhrim lo ding! Asinan, kan Pathian cun in duhdawt ih amah thawi kan um tlang theinak ding ah a neihsun a fapa Jesuh Khrih cu kan hrang ah thi ding ah in run pe zo ( John 3:16). Halleluijah!  Curuangah, tuini Good Friday kan hman tikah taksa dan ah duhdawttu neilo le sung le khat tha nei lo ih na ruahawk a si khal len Pathian in a lo duhdawt, a fapa neihsun a lo pe ti hi a thar in lo sim sal ka duh! A lo duhdawt tuk ruangah na hrangah uimi nei lo in a neihsun tha bik a fapa a lo pe zo a si!  Hih Good Friday kan hman mi cun ziangtluk Pathian in in duhdawt ti mi a langfiangter.

2.      Ziangtluk Jesuh in in duhdawt ti a langfiangter

Duhdawtnak ruangah van sui khaw lipi le a sunlawinak hmuahhmuah a tan ih sal dinhmun la  (Fil. 2:5-7) in a niambik mi cawrawl kuang sung ah a rung suak! ( John. 1:14).  Ngaidamnak kan co theinak dingah phatsan in a um,  thiam kan cotheinak dingah thiamlocoter a si! Aw! Hi tluk duhdawtnak sunglawi hi a vak mak ve!

In duhdawtnak ruangah kan dinhmun ah ding in kan tuar ding le kan par ih Pathian thinhengnak hmuahhmuah cu a mah in a phur ih duh ding tlak um nawn lo in a taksa rori in kan sual ai ah a tuar!  ( Isaiah 53:5-6). Sualnak nei lo Pathian tuu cu sual tinreng an puh, a hmai ah an thawng, an beng, cil an phui, an zawkzet, an dekcok, an hro, a hnipuan tla cu camcawhfung thawn an zuk, a hnak ah fei in an sun, a lu ah hling lukhum an khumter, midang cu a damter thei nan amah le amah cu a damawter thei lo an ti, diriam zet in an lu an sut hnawh ih camsiatnak tuar ah an ruat! Hi pawl na hrang le ka hrang ih Runtu Jesuh in a tuar tikah a thiamthu kamkhat te khal a rel lo! Ziangruangahsi pei? Nang le keimah in duhdawt tuk ruangah si! Hi tluk duhdawttui duhdawtnak hi ziangtin unau nang na sawn ve ding!

Taksa dan ih a tuarnatnak ding zia hi vun ruat hman uh si. Mizan an kaih ihsin tuini nahzi 3:00 an khenbet ih a thih hlan sung hmuahhmuah cu an dekcok, an vua, in an hrem rero a si! A taksa ah hliamhma hlir in a khat ih Rome hremnak ih a sangbik  mi vuaknak hripi thawi an vuak ruangah a taksa khal a durh thluh! ( I Peter 2:24) Hiti a tuar ding hi a Pathian sinak in a theihcia le a minung taksa in a nat ding zia a hmuh cia ruangah a tih tuk ih Gethsemani hmuan ah khan , “ Ka Pa, a cang thei a si ahcun hi tuarnak khuathai hin I luatter ham aw! A sinanin ka duhvek si hlah seh, na duh vek in si ko seh ti ah thla a cam” ( Mt. 26:39)a  si kha!  

Hi thihnak le tuarnak ihsin hin a luat duh taktak sisehla cu a pa hnen ah a dil ding ih vancung  mi ralkap bur hlei hnih, bur khat ah ralkap thawng ruk tluk a run thlah in a runsuak thei ti khal a fiang ( Mt. 26:52). Asinan, duhdawtnak ruangah a tuar cuahco ih a par ih a Pa ih khawkhannak vek in a pumpe aw ( Isaiah 53:10).  Hiti kha fualfo ih runsuahnak in tuahsaknak hrangah hin a tuarnatnak a rapthlak tuk ruangah a dungthluntu zohman in an thlun thei nawn lo! Na thihnak ah  ka thi ve ding titu Peter khal  in a phatsan ( Jn. 18:15-27) ih hi a tuarnatnak ruangah,  “  Ka Pathian, Ka Pathian, zianghrangah so in tlansan?” (Mt. 27:46)  ti ah a au ruangro ih  a nunnak cu misual kan hrangah a pe!  Hi a thihnak hi duhdawtnak ruangah amah kan Bawipa Jesuh rori in a hril mi a si. “ Ka nunnak cu zohman in in laksak thei lo. Keimahte siangzetin ka pekmi a si. Keimah in pek theinak thu ka nei ih lak sal theinak thu khal ka nei. Cumi cu ka tuah ding ah ka Pa in thu I pek zomi a si”  (Jn. 10:18) ti ah a ti. In duhdawtnak ruang a nunnak rori nah rang le ka hrang ah in pe zo ( Efe. 5:25). Na cohlang ve lo ding maw?

3. Rundamnak hna`uan in thehsak thluh zo

Kross par ih in Rundamtu kan Bawipa ih au aw netabik sangtu, “  A kim theh zo” ( Jn. 19:30) ti kan hmuh mi hin leitlun misual pawl rundam ding ih kan Bawipa Jesuh in a mission hna`uan mi, a pumpekawknak, a tuarnak ding, leiba in rulhsaknak pawl le Ca thianghlim in a zawh dingmi a sim mi hmuahhmuah cu pakhat khal hrelh lo in a zaten in a theh suak thluh ruangah amah kan Bawipa Jesuh in, “ A Kim theh zo” ti ah a tinak a si.

Curuangah, hi Good Friday kan hman tikah duhdawt mi unau,  Rundamtu Jesuh in nang le kei miluat kan si theinak ding hrangah tuah le `uan `ulmi a zaten in thehsak thluh zo! Na tuah bet ding mi pakhat te hman a um nawn lo! Kan hrang ih thihnak tiang tuar ih a nunnak liamtu kan Bawipa Jesuh in hitin “ Keimah hi lamzin le thutak le nunnak ka si. Keimah hnen in siarlo zohman ka Pa hnen ah an thleng thei lo” ( Jn. 14:6) a ti.

Curuangah, tuini ah Pa Pathian in ziangtluk in duhdawt ih ziangtluk in fapa Jesuh in kan hrang ah a tuar in a man a pek timi hi a thar in vun ruat sal uh si! Cuih si in, amah ahcun  Pathian ih felnak kan co sal theinak dingah zumnak thawn kan Bawpa Jesuh cu keimah I rundamtu, ka Bawipa a si ti in kan cohlang lo ding maw?  Lole, lungawinak le thangthatnak thawn tuini ah kan hrang ih tuartu Jesuh cu upatnak le sunlawihnak kan pe lo ding maw?  Hi tluk duhdawttu le zawnruattu Pa le fapa kan neih ruangah lungawithu sim in , Thiang Thlarau Pathian in na thinlung ah a lo sawm a silen amah ah na zumnak `hum in Amah cu cohlang aw. Cutin, kumkhaw nunnak na nei ding ih amah thawn kumkhua in nan nun tlang ding! Amen!

ZIANGTIN NA FA/FALE IN AN LO HMINSIN?

                                    ZIANGTIN NA FALE IN AN LO HMINSIN?

                                                                                          Henry vl Hmangaih

Kan zate in hringtu nu le pa ihsin a ra mi kan si thluh! Nu le pa ih thihsan zo mi kan si khal len nu le pa rak nei ih cutin a ra suakmi kan si thluh! Cun, tu fangah innsang nu le pa dinhmun ah a ding in fale a kilkhawitu tla kan si thei! Asilolen, tu ahcun pi le pu dinhmun in fale pawl ih cawm le sawmdawl khal kan si sal thei! Kan fale hin kan thuhla hi a phunphun in an hawng pitlin deuh le upat vivo hin an ruat ve ti hi kan theih a thupi zet! Cumi, ah nu le pa tampi hi kan fale in ziangtin ha in ruah lole in hminsin timi hi kan nun kan zohfelawknak  hrangah kan suhawh ding a thupi zet! Hi a hnuai ih fale in nu le pa an hminsin dan ka tarlang mi ah hin a `ha lam zawng maw a selam zawng in ha tamsawn an lo hminsin ding!  Na fale hrangah sui le ngun hnak ih sunlawi “ NU” le “ PA” nan si ruangah nan lam tluan cio lo bawmtu ding ah hi mi te hin mah le mah zohfiangaw sal uh si.

1. Ka nu le pa in Pathian an duhdan kha aw ka upat hai tuk!

2. Ka nu le pa ih duhdawtawk zia kha aw .. anmah vek in nupi pasal duhdawt aw ve ding kan si

3. Ka nu le pai thukam elawk zozai kha aw! Kha vek ding hnak cun innsang neih lo ka duh sawn!

4. Ka nu ih phun paih zia kha! Kan innsang nawmnak hmuahhmuah a siatsuah thluh!

5. Ka nu ih siatkhat zia kha ka pa tei sungkhat zohman kan inn ah an leng duh lo!

6. Ka pa ih zuva zia lawm mam kha! Kha vek pasal ka nei ding ti ka phang!

7. Ka pai nun dan siatvat zia khaw aw! Fale hman mi a tluk lo!

8. Ka pa in ka nu a duhdawt le duat dan hi cawn a va tlak ve! Innsang ka din tikah cun ka cawng ve tengteng ding!

9. Ka nu ih thlacam nun neih zia kha aw! Ka nu ka nei hi ka lungawi tuk Bawipa

10.  Ka nu in ka pa a upat thiam zia kha aw! Kei khal ka nu vek in pasal upat ka zir ve ding.

11  Ka nu le pa in Biakinn an ngainat zia hi aw kei khal ka nupi/pasal thawn biakinn khawm ve ringring ding ka duh

12. Ka nu le pa in Pathian hrang ih an tirhsian zia kha aw an nun cawntlak taktak a si.

Nu le pa pawl tla hi a tlun ih ta pawl hi na fale in an lo hminsin dan siseh la! A `ha zawng in maw a sezawng in si an lo hminsin tam deuh ding! Na to, na din, na ih le na umtlan, na ziaza hmuahhmuah thawn na theih lo sung khalah na fa le narak zirh rero tinak a si. Curuangah, kan innsang ih kan pehzomawknak, kan nun dan le kan um dan ziangkim hi kan fale hrangah cun a rak thupi thluh! Na fale in a `ha zawng in na nun le ziaza a tambik in lo hminsin hramseh! 

Mifim le an ziaza

                                              

       MIFIM LE AN ZIAZA

                                                                                         By Henry vl Hmangaih

Mi pakhat cu zovek a si ti a tuahnak le a `ongkam ihsin ziangmaw tizat cu theih a theih. Mifim in an buaipitmi le miaa in an buaipitmi khal a bang aw lo. Leitlun ah mifim tampi an um vekin miaa tampi khal an um. Mifim le miaa kan tah dan le ruah dan khal a bangaw cio lo.  Minung in mifim kan tah dan le Pathian thu in mifim a tah dan khal a dawng aw. Minung in mifim kan timi hrekkhat cu Pathian in miaa a timi sungah an um. Cun, zumlotu in mifim a tah dan siseh, zumtu in mifim kan tah dan khal ziangmawzat cu a person aw ding. Mifim ti ih kan kawhmi le upatmi pawl hmuahhmuah hi nui’ pumsung ih an suahthlak pek ahcun danglamnak hran zianghman an nei lo. Mifim ti ih kawh si lo in naute ti ih kawh sawn an si . Asinan, an nunnak ih an tuahmi le an zawhmi lamzin, an hlawhtlinnak le nun ihsin mifim lole miaa ti ih kawh an hung si `heu. Miaa pawl ti ih kan kawhmi in zawhmi le nundan phung an neih vek cekci in mifim lole mi `hangso kan timi pawl khal in an nun zalam tluan ah kaihhngetmi le nuncilhmi an nei. Cuih an nun ih bet mi pawl cu hlawhtlinnak thlentu lole mifim ti ih mi an kawhnak dinhmun tiang thlentu a si `heu. Mifim pawl ih mizia le thupittermi kan zoh hlanah, mifim kan timi  le miaa kan timi pawl hi ziangvek an si ti malte in kan zohta ding.

Mifim le miaa kan timi hi zole vek an si ding?

Atu fangah hin leitlun ah mipum 7 Billion lenglo kan um zo. Cumi sung ahcun miaa, mifim, le mi zaran ti in `hen thum ah kan `hen ding. Hih a pathum sungah hin pakhat khat ah nang le kei khal kan um. Mifim cazin sung ih kan um lole, miaa cazin ah lole mi zaran cazin ah kan um.  Mi tampi cu mifim silo in mi zaran kan si. Cule, mi hrekkhat cu miaa timi cazin sungah kan um ko ding. Mifim kan timi hi a phunphun in a sannak kan nei cio ko ding. Hrekkhat cun mifim cu thluak `ha, thuruat thuk thei, thil cingkeng `hei, thil tuakto thiam, zir le thiamnak ih mi tlun ih um, tuah le tuah lo ding thleidang thiam, hmailam hrang tumtahnak felfai nei, hruaitu lole hohatu, harsatnak le buainak cinfel thiam, hmailam thuhla le dunglam thuhla `henthiam, khawkhannak le mah le mah ukaw theinak nei tivek in a phunphun in a sannak kan nei ding. Cun, khatlam ve ahcun miaa kan timi hi zole an si ding? Phun tampi a sannak a um thei mi lakah – Miaa cu khawkhannak le tum fumfe nei lo, taksa dan ih mi caanlo lole kimlo,  mah le mah ukaw thei lo, `ullo mi ih `ongtam tuk, mi an `uan hruthro lai ih zaangzelzet ih um, mawi le mawi lo thleidang thiam lo, tuah ding le tuahlo ding theidang thiam lo, Pathian theilo le nun bawrhhlawh zet ih nung pawl tivek in phun tampi in kan simfiang thei ding! Asilen, nang khui mi bik ah ha na um?

Zokhal in  “ Miaa pa” ti ih kawh hnak cun “ Mifim pa” ti ih kawh cu kan duh cio. Cuvek in, Bawipa kan Pathian sinsin hin “ Fimzet le felte” ih kan nun ding cu in duhsak sinsin. Taksa, thinlung le thlarau lam ti in bukawtawnzet in mifim pawl ih mizia le nun daan kan zoh tlang ding. Cumi ah simbet hrih ka duhmi cu mifim kan timi pawl hi kanmah vek milai, kan rual le pi le kan u le nau an si. Asinan, mifim ti ih kawh lole mi `hangso ti ih kawh an sinak san cu an mizia le nun ah kaihhngetmi tampi an neih ruangah a si. Mifim kan timi khal in sambaunak cu an nei ve cio ko. Mifim timi cu mi famkim tinak a si lo. Tuih kan zohtlang dingmi  “Mifim pawl ih ziaza lole nun caan”  khal hi mi pakhat ih um famkim tinak ai in mifim hnen ahcun pakhat khat a langsuak `heu tinak sawn a si.

MIFIM LE AN ZIAZA, NEIHMI HMAN DAN

1. Zir duhnak lungthin an nei.

Nangmahte’n zir duhnak nei aw. Mifim pawl cun anmah thawi a pehparaw mi, an hna`uan le cangvaihnak ah famkim, thiamcia thluh le thei thluh tivek lungput thawn an nung lo. Zir duhnak thuk tak thinlung thawn an nung ih zirnak kha zovek minung hnen khal in, ziangtik caan khal ah an nei ringring. Tlawng ih an zirmi lawng ah duhtawk lo in, an hmuh tawnmi hmang in siseh, ca`ha siarnak le midang ih thurawn peknak pawl hmang in a pehpeh in an zir ringring.  Bel a khat cia mi ah tidai thunbet a theih lo vekin mah le mah thiamaw tuk, tlingtuk lole si bik vek ih ruahawknak hi  `hanso le pitlinak  mi a dawn kham ih miaa pawl ih mizia le nun a si. Mifim pawl cun thih tiang ziraw rero ding kan si ti thei in mi hmuahhmuah  hnen ihsin thil `ha an zir ih fimnak a phunphun an ngah.

2. Mah le mah an ukaw thei.

Mah le mah ukawk hi thil harsa bik a si ih mah le mah `haten a ukaw theitu cun midang tampi a hruai thei. Mifim pawl cun amah le anmah an uk aw.  Ni khat ih an nundan ding thu ah siseh, ei le inn thu ah siseh, `ong le `ong lo ding thu ah siseh, midang thuruah ding le ding lo thu ah siseh, hnipuan hruak le hruk lo ding thu ah,  sumpai hman le hman lo ding thu ah, hna`uan feh le feh lo ding thu ah, thil tuah le tuah lo ding thu ah, anmah thawi a pehparaw mi thil hmuahhmuah tlun ah midang hnak in anmah le anmah ukawk neh kha an zuam. Nikhat ih  nahzi 24 Pathian in a pekmi sungah  a mannei bik le a `ha theibik in an nun hman an tum ih cuti nitin mah le mah ukaw in, an pumpak hrang le innsang hrang ih a `habik ih an nun tikah kumpi a hung vuai ih ni 365 rori a hung her cun hlawhtlinak le malsawmnak tampi in a pumpak le innsang a rak khatter `heu.  Ni khat ih nahzi 24 sung ihsin Bible siarnak le Pathian thawn pawlkomawknak ah ziangzat na hmang `heu?  Minute 10 te tal ka hmang tengteng ding ti in thuhri sahcatnak kan nei lo ding maw?

3. An tuah sualmi an cohlang ih an palhnak ihsin an zir

~ongnak ah, “ Mai thu thaw, mai vawih thaw” timi kan nei. Minung zo cio khal in mai tuahmi, mai timi cu `ha kan ti cio. Asinan, sualnak le palhnak kan tuah tikah “ Keimai mawh, ka ti sualmi a si” ti ih mawhphurhnak a la duhtu cu kan malzet.  Mifim pawl cun an palhnak le sualnak khuhhloh an tum mai lo. An thil tisualmi le palhnak kha an nun beidonnak le kekar khamtu khalah an hmang fawn lo, an palhnak le mawhnak kha an hrangah zirnak caan tha ah an cangter.   ~himnakah, thil pipa pakhat khat na tuahsual tikah mi inn an lo mawhthluk ding, nangmai mawh a si an ti ding. Cutikah, mi hrekkhat cu thiamthu kan hawl ih phuahlam kan hawl.  Midang tla kan puh.  Asinan, mifim pawl cun ziangvek thil kan tuahmi – a siat ah siseh, a `ha ah siseh hnuthlun (consequences) a um ti thei in, an tuahmi le cangvaihnak ah an fimkhur ih an palh pang a si khallen an palhnak ihsin an zirsuak. Sumpai thuhla zawng in malte vun rel sehla.  Nan unau, lole rualpi mi pakhat khat hnen ah sum na rak cawi dah `heu. Asinan, cuih na sum a hmangtu cun a lo pek kir a tum dah lo. A lo bak lan ta. Neta ah lo cawi sal a tum tikah na cawih sal nawn lo a silen  a fimthlak zet ding.  Tlak thlak lole `umsuk cu thil harsa ngaingai si hmansehla, na tlak ih tin in, na palh ih tin in thosal aw la, a thar in thawk sal aw. Na palhnak insin zir tengteng aw. Cuti na zir thiam a silen na hlawhsamnak, na mualphonak le na sambaunak cu na hlawhtlinnak le na pitlin sinnak hrang a lo bawmtu ah an cang ding.

4.  An thin a sau

Zirnak thu ah, rualpi pakhat khat hngah thu ah, hna`uannak thu ah, pumpak , innsang cangvaihnak tinkim ah thinsaunak lole tuartheinak hi a thupi ngaingai. Mifim pawl cu thil pakhat khat a fehsual tikah, lole thil pakhat khat tuah ding le kekarnak ding an neih tikah ralringzet in , thinsaute in thu an ruah hmaisa ih thuhri an bawt cat `heu. ~himnakah, tulai leitlun ih thil lei ding phun tampi a thar thar a suakmi lakah , an duhmi le an `ulmi an thlir dang thiam ih fimzet in an sumpai an hmang `heu.  Thinsaunak na tuahmi kip ih na nunpi tikah, fimnak tampi na khawlkhawm in na zir ngah thei ih cui sin thil `ha bik, na lei, na tuahsuak in na congah thei. Hmanhmawh tuk ih thutluknak tuah, thil lei le kekar hi mifim pawl cun an hmang lo.

5. Tangdawr in midang thurawn an cohlang

Miaa cun amah hi fimbik le thiambik in a ruat aw ringring ih a sungah ziang thuhla `ha hman a tlem thei lo. Asinan, mifim pawl cun ziang hmuahhmuah hi an thei thluh lo ti an cohlang aw.  Anmah le anmah rinsanawknak an neizet cing in midang ih thiamnak le theihnak kha cohlan an thiam. Midang ih ruahnak upatnak le thupiternnak in theihnak le fimnak a phunphun an zir `heu.  Mifim pawl cu degree in an mit le hna a hup lo, midang ih fimnak le theihnak khal a `ha ih piang cu an sungah an khum `heu.

6. Midang ih hnonnak le hlawhsamnak an pahtlang thei

Mifim pawl cun thil pakhat khat an tuah le `uan tikah midang ih hnonnak le hlawhsamnak an tuar thei. ~himnakah, hna`uannak ihsin kaisan an dil tik ah an dilnak pawmsaklo a si caan khal ah an beidong mai lo. Midang ih hnonnak, simsiatnak le hlawhsamnak pawl cu an mah zirhtu saya ah hmang in `ih lo in hmai an nawr vivo. Na hna`uannak le cangvaihnak ah thil pakhat khat na risk ngam lo a si ahcun hlawhtlinnak taktak khal na co ban dah lo ding.  Mifim pawl cun anmah le mah lawng an ukaw thei ti an theih tikah midang in ziangtin in ruat , midang in ziangtin an tuah timi hnakin anmah le mah kha  a `hatheibik ih nung ding le cangvai ding ah an uk aw.

7. An nun ih thupi hmaisa an theithiam

Mifim pawl cun a pakhatnak ih a um ding thil pawl kha a pakhatnakah ret hna an thiam. An mai ngainat zawng (hobbies) le caan awl duhduh ih hman hnak in an sungkua (family) kha a hmaisabik ah an ret. An duhduh thil thar an lei hlan ah an leiba an rul hmaisa `heu. Mifim pawl cun an nunnak le caan mannei zet in an hmang ih khui lam pan in ke an kar rero ti hi an fiangaw.  Khui lam pan in ke na kar rero na fiangaw maw?

8. Rinsantlak le upat tlak in an nung

An tuahmi tinkim ah felfaizet le `hazet in an tuah `heu. An tuahmi a thupit vek cekci in anmah khal an thupi ti an thei ih upattlak le `ihzahtlak in an nung. Midang kha an mah mi in an zohkhen dan ding ih an duhvek cekci in an zohkhen ziangahtile cumi cun midang siatsuah lo in a bawm ding ti an theih ruangah a si. An tuahnak le nun caan ah rinsan an tlak ruangah harsat le buainak ton caan ah mi tampi hrangah bawmtu `ha ah an cang. 

9. Pehtlaihawknak thupi tuk ah an ret.

Hruaitusinak (leadership) cabu ngantu ropi pakhat John Maxwell cun, hruaitu hlawhtling si thei ding ah thil pakhat lawng a thupi bik sim aw in ti sehla midang thawi pehtlaihawk thiam (connecting) ti ah ka ti ding a si.  Mifim pawl cun pehtlaihawknak ih hmuar le thupitzia hi fiangten an thei. Curuangah, tangdawr cuh ih mithiam sawn, rualpi `ha, mi hlawhtling cia pawl hnen ihsin ruahnak dil le thurawn lak an ning a zak lo.  Midang thawn an be aw sawhsawh ti silo in midang thawi pehzomawknak `ha nei thei ding ah pawlkomawknak le biakawknak `ha an sersuak `heu. 

10. An neihmi lan in an nung dah lo

Mifim pawl cun leiba tampi neih ih thil `ha `ha thawi thuamawk hi an cing lo. Bill pakhat khat pek ding an neih tikah a tikcu caan ah an pe ih an hnipuan, inn le lo, ei le inn , ziangtinkim an lei tikah anmah le dinhmun ih mil  aw tawkte in an nung. An `ul lo mi thilri phunphun lei in an buai ve lo.

11. Discount caan an hngak `ento thei.

Mifim pawl cun hnipuan siseh, thil `ha pakhat khat an lei tikah a man pumpi (full pay) in thil an lei dah lo. A man an `hum caan (discount) an hngak `en`o. Cumi hrangah sumpai an rak khawl cia ih cuvek caan ah thil tampi man awlte in an lei `heu. Thil mankhung pipi hruh hi ti theiawknak ah an ruat ve lo. Thil an lei hlan ah thilri an lei ding mi cu online in siseh, a phunphun in an khaikhin ta ih cu hnu ah a man awlbik si `habik pawl an hril `heu. A `ul a si ahcun January ih lei ding khal kha August thla lam ah an `hawn thei.

12. An sumpai an khawhral lak dah lo

Mifim pawl cun 1 cent hi Rm 100 tluk in thupi ah an ret thiam. A `ulmi hrangah sumpai an ui lo nan a `ul lo mi hrangah cun fangkhat te khal an kawhral lak siang lo.  An tu le fa, hmailam kekarnak hrangah sumpai khawlhna an thiam ih, kum 1 ihsin kum 10 innsang an din hnu ahcun mi an bang cih `heu.

13. Jesuh Khrih an nunnakah an cohlang

Kan Bawipa Jesuh in hi tin, “ Mi in leilung pumpi hi nei hmansehla a nunnak a hloh a si ahcun a hrangah `hathemnak a um lo” (Mt. 16:23) a ti. Mifim timi ih kan Bible in a simmi cu minung kan nunnak a tawituk ( Sam.90:12)  ti thei ih a nunnak ih Jesuh Khrih zumtu le cohlangtu, Pathian faa sinak neitu hi a si ( John. 1;12). Ziangtluk leitlun lennak, ropitnak, hminthannak, upatnak, sunlawinak le neihnunnak mi in nei hmansehla cupawl in a thlarau nunnak a run thei lo. Asinan, taksa dan ah milian le mi ih theih si lo  hman ah a thlarau nunnak thupi ah ret in Jesuh Khrih a zumtu cu Pathian hmuhnak ah mifim  a si. Nangteh Pathian hmuhnak ah mifim cazin ah maw na um ih miaa cazin ah na tang lai?

14. Van ah ro an khawlkhawm  (Matt. 6:20).

Mathai 6:19-20 kan siar tikah kan Bawipa Jesuh in van ah rokhawl ding ah in zirhthu kan hmu? Ziangruangah van ah ro khawl ding ah in zirh a si pei? Pathian a farah tuk ih kanmah tello in hna a `uan thei lo a si maw? Si lamlam hlah! Kanmah tello khal in Pathian in Pathian in hna a `uan thei tuk! Van ih rokhawl ding ih in duhnak san cu amah thawi kan thinlung le nunnak naiawzet ih kan pehzomawk a duh ruangah a si. Anih ih hrang ahcun kan sumpai tampi lole malte in cutluk in kawngro a su lo.  Anih in a timi cu, “ nan sumpai umnak ih piangah nan thinlung a um” a tivek in. Pathian ram hrangah tin sumpai a hnen ih kan pek ringring le culam hawi ih kan cangvaih tikah kan thinlung in Bawipa a naih ih amah ruang ih  nungdam le cangvai kan si ti le amah kan naih ringring a duh ruangah a si.

~himnakah, bank ah tangka kan ret tikah a tlangpithu in ziangzat kan card sungah lole bank cabu sungah a um timi cu kan thei keukeu. Kan thinlung khal cutawk ah a um. Kan rinsan ih hleiah mi hrekkhat phei cu in hngal ter. Cuvek cekci in Bawipai’ bank  (Bawipai’ hnenah) sumpai kan pek tikah  kan thinlung kha Bawipai hnen ah a um ringring. ~himnak dang pakhat vun rel sal lehla. Mission hna`uannak ah ti in thlatin Ringgit 5 na tiamkam aw. Minung hmuhnakah ah cun a tam lemlo. Asinan, thlatinte rinumzet in na pek tikah na thinlung in thlatin , “ Aw, Bawipai’ in pekmi a si, Bawipai hrangah” tin na ti ringring tikah cumi cun Pathian ih thlawsuah siar thiam sinsinnak le thlawsuah tamsin donnak sangka a lo onsak.

15.  Thlarau hlo kaihnak ah an hmang aw (Thufim. 11:30 KJV)

Pathian thu cun thlarau hlo a kaitu le mihlo Bawipai’ hnen ih hruailuttu pawl hi mifim ti ah a ko.  Sum le pai thu ah mibang kan duh asilen tampi kan nuncilh ding mi a um mi lakah hi thuthum hi cingkeng aw la hmangsuak aw.

~himnakah, thlatin Rm 1000 na ngah si bang sehla cutawk ih sin `henhra ah `hen khat -10% cu Bawipai’ ta, cule a dang 10% cu nangmai sungkhaw sumkhawlnak (saving) ah na ret tengteng a `ul. Cun, a dang leh 10% cu , na nu le pa, na pi le pu, na sung le kua, mi harsa, rawngbawltu le a dang tivek in ~hen hra ih `hen 3 cu a hrangten na hlawh na suah le veten na ret ringring a `ha. Cuvekin, na tuah a silen thlawsuah malsawmnak nasa sin na dawng ding ih sumpai tlaksamnak sal ihsin na suak thei ding. A tang mi `hen 70% cu na innsang le `ulnak vekin na hmang ding. Asinan, a thlun ih `hen 3% kha cu tham lo law law in na ret pei. Hitin, malte vun relkau hrihsehla:

1)      Bawipai’ ta-1/10 thuhla

            Thukham hlun ihsin kan zoh asilen `henhra ah `henkhat cu “Bawipa in ka ta” (Mal. 3:6-10) ) ti rori in a ti ruangah kan pe lo a silen Pathian ta kan fir tinak a si. ~himnak ah company pakhat ah hna na `uan. Cule, na boss in a lo duhdawt ih thlahlawh  khal khawpkham in a lo pe. Asinan, na boss ih zalsung lole paisa dip sung ih ta a tangka a thupten na rak ru ringring. Cumi kha na boss in a theihsuah tikah, ziangtin a lo tuah ding na zum?  Na boss na par ih a thinheng ahcun a sebik ah na hna`uanmi in a lo dawisuak in thawnginn sung tiang ah na tla a si thei. Asilen! Veiziat ha Bawipai paisa na ruk? ~henhra ih `henkhat pe lo ih na um tinte in Pathian ih tangka na ru tinak a si. Petu ih tangka ru rero cingcun ziangtin ha mi kan bang thei ding?  Na thlarau rawl einak hmun lole biakinn ah na pek ding kha a peknak ding hmundik bik a si (Malakhi 3:10). Cun, Mathai 23:23 lam kan zoh tikah “ Thenhra ih `henkhat cu nan pek ding hrimhrim a si “ ti ah kan hmubet. Cun, kan Bawipa Jesuh khal in “ …siangpahrang ta a si mi cu siangpahrang pek uhla Pathian ta a si mi cu Pathian hnen ah pek uh” (Mk. 12:17) ah a ti. Pathian ta a si mi `henhra `henkhat dikzet le felzet ih pek hi Pathian hnen ih kan lungawinak, amah  ruang ih kan kutsung ih kan neihmi pawl hi co kan si ti kan langternak a si. Na thlahlawh na suah tik le sumpai na dawn tikah ziangmi si na thinlung ah langsuak hmaisa bik?  Pathian ta a hmaisa bik an an ret maw lole a netabik sawn ah? ~henhra ih `henkhat pek hi loh theih lo ih kan tuah hmaisa bik dingmi a si.

2)      Innsang hrang sumkhawl thuhla

~hen hra ah `hen kua (9) a tlang hrihmi sung ihsin hmailam ih innsungsang `ulmi le mamawh hrangah lole fale hrangah tin sumpai 10% cu na ret ve tengteng a `ul. Himi hi a thupi tuk. Kan Bible sungah Solomon ih saya thil pali kan hmu ih cumi sung ihsin pakhat a fate zet nan hmailam hrang ruat ih khawlhna a thiamtu sihte thu malte rel ka duh.  Thufim 6:6-8 kan zoh asilen, “ Mi zaangzel pawl cun sihte khi va zoh seh, Sihte nun can zia zoh in zir she. Annih cu hruaitu upabik le lal le uktu an nei lo; Asinain `hal sungah rawl an khawl ih, thlatang hrangah an ralring cia” (cf. Thufim. 30:25) timi kan hmu. Hi tawk ah an taimaknak le hmailam hrang ih an timtuahawk cia thiamnak kan hmu thei.  Sihte pawl cun thlatang khawsik le harsatnak ra thleng ding hrangah ti in taima zet ih an `uanmi ihsin an ei le inn ding an rak khawlkhawm cia.

Mai kutsung ih a lut mi sumpai zaten zianghman hmailam hrangah ruatnak cuca khal nei lo in , kut sung ih a lut hmaisa sa kan tlakral, hmang cem thluh a si len, ni `ha lole damlo caan, harsat caan a thlen tikah vansang kan lam ding. Curuangah,  na thlahlawh ihsin ~hen hra ih `henkhat cu na hmailam hrangah, na innsang hrangah tin bank ah lole inn ah `hate’n a hran in na ret tengteng a `ul. Himi a `hathmennak cu thlatin na ret tikah sumpai a hran in bank ih na retmi siseh, inn ih na ret mi a `han lo hman ah thlatin nangmah in na retmi kha a `han ruangah kum a hung vuai cun tamtak a rak tling. Cun, kum 5 ihsin kum 10 tiangah rinumten, mah le mah ukaw in le cumi cu thinlung ah ret in na khawl a si ahcun zohman hi a farah kan um lo ding.

Laitlang lam ih kan nu le pa pawl ih taimakzia le hna`uanzia ruah tikah uar hi an um zet. Asinan, an taimak le zuam ruah in an tarzawng ah tuu le fa, Te le fa pawl ih cawmcawp `ul in an um hmuhsal tik ah riahsiatza a si. A ngaingai tei’ tilen cun an `uannak le taimaknak zoh cun tuu le fa pawl hnen ah ro `ha tampi tanta sawn ding khi an bang nan. Hitin vun ruat bet sehla. Laitlang ih kan lo neihdan hi a rak mak ko e. Tlangmual tupi sung ih thingkung tum pipi khi kan vat (hau), a hung ro leveten mei kan nawk. Cumi `heh ah fai vengveng ko in cawhmawng kan khawh. Cu`heh in, thlaici-vainim, vanghma, berul,  buh tivek in a phunphun kan thlak. Kan cithlak ih a thaisun ah zohman fang lole kan thlaici thlakmi khawmtu kan um lo. Kan buh le bal, thlaici thlakmi dipdal theitu hrampi le harte pawl hmuahhmuah cu a malbik ah vei thum fai lengleng in lo kan thlo. Innsang hrekkhat ah tla cun kumkhat ah  ~in 1, 2, 3 hmun tiang neitla an si. Cuvekin, veithum tiang fai lengleng ih kan thlawhsuah thluh hnu ah bawhsiat ti in a zualpi kan bawt bet lai. Cuhnu lawngah, tlunlam ni le khua in in siatsuah lo, ramsa le cucik kharbawk pawl ih in siatsuah lo a silen thlaci kan thlak ihsin thla 7 hnu hrawng ah rawl kan khawm sal.  Kan nu le pa pawl saan ahcun buh khum tam le mal kha an `humawknak a si ih. Kum khat ah buh hum `in 300 tivek an khum hi cun pa`ha zet an si kan ti `heu. Asi! Kan nu le pa, pi le pu pawl kha laitlang ah taimazetin an `uan ih kumkhat sung ei na na na cu an harsa tuk lo. Nan, an `uan thei nawn lo caan le an thazang a der caan  tiang cuih an `uansuahmi in a daih nawn `heu lo. Sumpai ih caan ter ih khawl dan le an rak thiam lo tikah an tarkun cun  tuu le fa pawl ih zohkhen le bawm `ul an si tlangpi. Asinan, tuih kan san ahcun ram `ha le ram nuam ah kan um tikah sihte nun zoh in hmailam hrangah innsang pabik lole nubik in tumtah felfai ni in sumpai an hlawhmi hmuahhmuah sungin `henhra ah `hen khat an sungkhaw hmailam hrangah a ret thiam a silen cumi in an innsang cu a rei hlanah todelh aw, khawmkham le harsa lo sungkhua ah a tuah tengteng ding.

3)      Nu le pa, pi le pu le sungkhaw pawl hrang

Kan Chin `ongfim ah, “ Nu le pai thungailo cu savawm sumdeng hmuhnak” ti ah an rak ti. A umzia cu, nun tawinak, thihnak lole zatlak tawnnak ti ai a si. Khristian kan si hlan ihsin siseh kannih Chin mi pawl hi nu le pa upat, `ihzah le sunsak mi miphun kan si. Asinan, tuihni ih kan Khristiannak zoh rero tikah mi hrekkhat nu le pa, u le nau, pi le pu ngaisak ih `hatei’ zohkhentu an um lai ah mi hrekkhat cu nu le pa, u le nau puansia an si khal ih mah duhduh ih sumpai cawkphak le hmang hmuahhmuah an um.  Thlawsuah malsom dawn, Pathian hnen le sungkaw hnen in na duh asilen na nu le pa, pi le pu, sung le kua, rawngbawlnak le midang harsa hrangah ti in amalbik ah thlatin ~hen 8 a tanglai mi sung ihsin `henhra ih `henkhat cu a dangte in vun ret bet aw. Cumi cu nangmah le na innsang hrangah si lo in, nangmah thawi a pehpar aw mi sung le kuat, pi le pu pawl hrangah na hmang ding.

Malaysia le ram `ha hrekkhat ih a thlengmi kan Chin mi pawl nun dan zoh le thlir tikah mah le dinhmun hngilh ih leitlun hawi dawi ih a tlangleng mi mino tampi kan um. Kanmah le dinhmun tawk ih ceiawk lole thilri neih kan thiam nawn lo. Thlakhat ih Rm 1000 hrawng hrang a ngahtu tla in Ipad le phone `ha `ha Rm 3000 man tivek tla kan kaih tikah ningzakza le aa hna rori a si. Phone man khung tuktuk pawl tla cu company tum pipi a neitu boss pawl ih kaih ding lawngah a mawi. Thlakhat ih Rm 1000 hrawng hrang a laluttu thawn kan mil aw lo. Cumi cu kan vun ret `ha ding. Hi tawk ah kan mah cu hnipuan a `ha `ha, ei le inn thaw thaw le rawldawr thaw thaw ah rawl kan ei asinan, culai ah kan pi le pu, nu le pa, ni le rang le sungkhat unau cu an tawkaa in funghreu a suakzik, khua le venghnen ih zohkhen le bawmcawp in an um. Cubang bawm `ultuk mi kan u le nau pawl zohkhen lo in kanmah hmuah tulai suakthar IT, Phone le hnipuan a phunphun dawi ih kan phar rero tikah ziangtin mi in ruat pei? Kan fimaw terzet a si hman ah, miaa, u le nau, nu le pa, ni le rang khal zohkhen thiam lo! Tihi in hmuh dan a si. A dik khal a dik taktak. Curuangah, sumpai na neih tikah, na hlawhtlin tikah nangmah lawng na si lo, na sungkhat pawl hmuahhmuah harsa bawm `ul an um timi lungput thawn na neihmi na hmang a si ahcun thlawsuah dawn sinsinnak a si.  Cun, hi mi ih sumpai na khawl mi cu farah harsat le sawmdawl `ulmi pawl bawmnak le Pathian hna`uannak a phunphun khal ah na hmang thei. ( James. 1:27).

Hih a tlun ih `hen hra ih `hen thum pawl hi dikte in na hmang ih na nunpi a silen cu Pathian thlawsuah, nu le pa,  pi le pu pawl ih thlawsuah, mi farah pawl ih thlawsuah ti in an thlacamnak le na bawmmi pawl ih Pathian an kawhnak ihsin malsomnak luangliam in na hnen ah a ra kirsal ding. Tidai a tawihtu cun amah le mah khal a tawihaw tinak a si. 

16. Thil`ha lo le sualnak an tlansan (Thufim. 14:16)

Sualnak le `hatlonak tlansan ih a hrialtu pawl hi Pathian mithmuh ahcun mifim an si.   Pathian fa hrangah cun sualnak sung ih ciahawknak ah lungawinak le diremnak a um lo. Pathian thu leng ih um hi thlaler ramcar vek a si ih nunkhua aro cuahco. Mifim cun thil`halo le sualnak a theihmi le a hmuhmi pohpoh a hrial, a tlansan tikah himnak le luatnak a ngah `heu.  Thimnakah, Malaysia kan dinhmun vek ah vun rel duak sehla…. Kan hmai ah Rela, Police le mikai pawl an um ti kan theih ah cun pah mumo lo in hrial tengteng ding a si. Asinan, kan hmu na cing in kan hrial duhlo a silen cu kaih le khih khal kan tawn phah thei. Mifim cun, sualnak le thil `halo , siatnak  le mi `halo pawl an hmuh tikah an hrial ih an tlansan `heu.

A thlun ih Mifim pawl mizia le nundan kan tarlangmi lak ah hin paziat si na nun thawi a mil aw mi um? Mifim pawl ih ziaza le na nunzia ziangtluk in an naih aw? Ziangmi pawl si na hrangah na lakluh hleice `ulmi um? Pathian hmuhnak le milai hmuhnak ah mifim si in `hansonak le hlawhtlinak a tak in hi lei kan damsung rori ah a congahtu kan si theinak dingah kan theimi thupawl nunpi cio ding ah ka lo sawm.