Joseph Ih Lamzinm

Thuhmaihruai

John Piper cun, “ Mi ropi pawl ih hlawhtlinnak theih na duh len thungaithlak suah in an nundan, an thil tidan le cangvaihnak  pawl kha zingzawi aw” ti ah a ti dah. Nauhak tet lai ihsin Joseph ih thuanthu hi Kristian a si mi poh cun kan theih larbik mi pakhat a si ka zum.  Kan Bible sungah hin Pathian in nasa zetzet ih a hman mi minung tampi kan hmu thei. Cun, cui a hman mi le a thlawsuahmi pawl ih lamzin kan zawt kirsal tikah vawitampi cu lamzin nuam le tluang a si lem lo. Hlawhtlinnak  sangsin le malsawmnak tamsawn an dawn hlanah an nunnakah vawi tampi cu hniksaknak, fiahnak, hmuhsualnak le harsatnak tampi an pahtlang theu. Sihmansehla, cuvek thimkhawzing pi in an nunnak a nuai hmanah hnin le thawn theih lo mi duhhrilnak hngetzet le lungput dikzet anmah ah hmuh ding a um ṭheu. Joseph ih thuanthu kan theih cio vekin a nun ihsin zir ding le cawn ding tampi kan hmu thei.

Joseph hringtu a nu hi Rachel si in apa hi Jacob a si. Pianpi unau zaten hleikhat mipa le farnu pakhat Dinah a nei. Amah hi Kanan ram ih a um mi si hmansehla, phiarsawmnak le u le nau ih phatsannak ruangah sal ah Egypt ramah zuar a si. A hmaisabik ah cun tu khaaltu a si ih cuisin sal ah zuar in a um. Cuṭhehah, sual puh in a um ih thawng in a thleng. Anetnakah Pathian ih duhsaknak co in Eygpt ram pumpi uktu Prime minister a cang. Nupi Asenath a nei ih cutin fapa pahnih Manasseh le Ephraim a nei. Amah hi kum 17 a si ah zuar in a um ih cutin kum 30 cekci a si ah Prime Minister ih hlankai a si. Kum 13 sung hi harsatnak tilet le suar in harsa ngaingai in a hlawn. Hmansehla, Bawipa’i lamih a lungput le Pathian a ṭihzahnak ruangah Bawipa in harsatnak hmun ah tan kumkhua lo in a runsuah kirsal hleiah a khaisang. Joseph ih nun ihsin a ṭhalam zir thei mi hrekkhat kan zoh tlang hnik ding.

1. Pathian ih pekmi Mang neitu a si

Joseph ih san laiah hin mang hi thupi tuk ah an ruat.  Zumlotu le Pathian dang betu pawl hleihlei hi mang uar le sunsakmi an si. Cun, khatlamah Pathian khal mang hmangin a fale hnenah a phuanglang aw ṭheu. Joseph cu nauhakte kum 17 a si ah Pathian ih pekmi mang a nei ih cui a mang ruangah u le nau pawl ih huat a hlawh ih hleiah theihthiam lo a co. Tuini khalah sunmang nung neitu hi kan ṭul. Mai pumpaak hlawknak le puarnak tiang lawng si lo, Pathian ram kaihzainak le ṭhansonak hrangah sunmang tumpi a neitu mino tampi, mifim tampi kan ram le miphun, leilungpi hin a ṭul a si. Joseph cu mang a neih pekah hmuhsuam le nautat midang pi hnen si lo in a unau pawl hnen ihsin a tawng. Hringtu a pa tiang hman in a cang thei ding maw ti ah a khawruah har phah. Asinan, a pa cun Joseph ih mang cu ṭhaten a hminsin sak.  Sunmang kan neihmi, kan lungsung ih thithei lo ih Bawipa’i in pekmi kan neih tikah vawitampi cu kan kiangkap le rualpi, unau pawl khal in in theihthiam pi lo can a um thei. (Thimnakah- Saya Ngun Ci in ka recording hmaisabik thuhla ih a hmuh dan). Asinan, Pathian ih pekmi le kan nunnak ah fiangtei a thei tu kan si ah cun ralṭha zetin kan sunmang lam pan ih kekar ding kan si. Ziangruangah sunmang ṭha zetzet kan nei cing in kan hlawhsam thotho. Mi hrekkhat cu kan sunmang, kan hmuitinmi cu a ṭha tuk, cuilamzin zawh ding ka si ti khal kan thei nan, cuilam zin lamah kan feh lo. (Thimnak Doctor si duh ih ca zoh paih lo, tlawngkai paih lo vek a si khi a si). Kan duhmi le tinmi cu a ṭha zetnan kan nunnak in kan tlun lo. Kan hmuitinmi umnak lamzin pan in kan feh lo. (Thimnakah, Innkhan sungah na um cule suahnak lamzin sangka pi pakhat lawng a um ti khal na thei. Suah na duh cun cui sangka pi lawngah suahnak a um ruangah culam pan in na suah a ṭul ti khal na thei a sinan, cui sangka pi pan lo in sir le dung lamih na feh cun phar na pah ding ih na suak thei lo ding). Mi tampi cu kan tumtahmi, kan hmuitinmi a diknan cui kan tuahtahnak le hmuitinmi a tak ih cangsuak dingah culam hawi in ke kan kar lo.  Tumtahnak le sunmang na neih rualrual ih thupi zet mi cui cui na tumtahak sunmang lam zawh in na feh maw? Singer thiam tak si duh ih hlasak dah lo le hla ngai dah lo vek kan si. Thuf. 29:18 ah hitin kan hmu, “ Hmuhnak a umlo nak hmun ah mipi an hloral” ( KJV). Pathian ih in pekmi hmuhnak neitu kan ram le miphun in kan tul! Cutin, a silen Pathian in hmuhnak (vision) fale nau in pek tikah nu le pa teh in cui Pathian hnen ihsi sunmang a ra mi kan fale thinlung sungih thi thei lo mi cu nu le pa teh in ziangtin kan bawm? Nu le pa pawl hi zawnah ka lo sawm duh taktak. Tufang ih kan Chin mi lakih milar le Pathian mihman hman khi zoh hman uh, an dunglam ah nu le pa thlarau mi le Pathian mi taktak nan hmu ding.  Innsang hlawhtling, Pa hlawhting kan timi phen ah nu an um ringring. Bible ah kan zoh a silen Samuel ih phenah Pathian mi zet a nu a um. Moses ih phenah Pathian mi zet a nu a rak um ve.  Cun, pa lam kan zoh a silen Isaak ih phenah Pathian tihzahtu Abram a rak um. Bawipa in ziang sunmang ha a lo pek? Na nunnak kha ziangvek sunmang in si lo luah khat?

2. Pathian a ṭihzah ih sual a tlansan

Joseph nun ih zohṭhimtlak zetmi cu Pathian a ṭihzahnak nun hi a si. Na ruahnak vawn hmang hman. Pathian ih duhsaknak cotu le umpi mi a si ruangah Joseph hi a ni tel in duh a nung deuhdeuh, a mawi in a tuak deuhdeuh si ding. Ziangruangah tile Pathian in a thuam mawi ruangah. Asinan, cu rualrual in thlemnak le tukforhnak khal in a rak pan ve. A pu Potipher ih nupi in nupa sualnak tuahpi dingah ni tinten a thlem in a sawm ringring. Zohman in an thei lo ih Amah le a pi nu lawng in an thei. Asinan, Joseph cun sual tuahnak can ṭhazet nei vek hman sehla, Pathian ṭihzahnak thawn sual a tlansan. Pathian ṭihzah ti cu ziang ti ai si? Thufim 8:13 cun hitin, “ Pathian ṭihzah cu sualnak huatmi a si. Hngalnak le puarthaunak, sualnak lamzin le a diklo mi tongkam ka hua” ti ah a ti.  Milai zohman in hmu lo hman sehla Bawipa in in hmu ti fiangten a thei.  Pathian ih mihman le Pathian ih thlawsuah mi pawl nunnakah Amah Pathian ṭihzahnak nun thuk tak hmuh ding a um ringring. A lenglam ih an nundan le anmah te ih an nundan ah danglamnak a um lo. Mi tampi cu Pulpit tlang le biakinn ah kan thlarau mi zet nan kanmah te le pumpak innsang ah kan thlarau mi nak siar ding a mal zet ṭheu. Nun thuah hnih kan nei ṭheu. Cuvek cu kan nundan ding a si lo.  Zumtu thlawsuahnak le Pathian ih duhsaknak hmuah co duh si, sualnak le ṭhatlonak sungih nuam aw thei ringring kan si ah cun  kan nunnak kan zoh fiangsal a ṭul. Joseph cu Satan in a tluknak ding thang kamsak hman sehla, cui thlemnak le sual tuah theinak dinhmun cu Pathian a ṭihzahnak le Pathian sunlawinak a peknak hrangah a hmang. Kan keh le vawrh, kan mit ih kan hmuh theimi tisa nawmnak, lei ropitnak le hminthan duhnak, duhding tlak tamtak lakah Bawipa ṭihzahnak thawi sual tlansantu kan si ah cun Bawipa hi kan tlun ah ziangtluk a lungawi in a di a riam ding. Nangteh sual sungah nuam in na um lai maw lole sualnak tlansan in Pathian na sunlawih? Zu, nunau mipatnak, hngalhngawnnak, mi relsiatnak pawl ah ziang kan bang?  Nunnak taktak ih Pathian a tihzah tu cun sual an tlansan vul vo mai.

3.         Pathian a ṭihzah ruangah a tuar

 Joseph ih tuarnak hi a sualnak ruangah siloin a diknak ruangah a tuar.  Hi ti ruah hruak ah cun sualnak a tuahtu sawn tuar in diknak a tuahtu sawn luat sehla cuti awm tak a si. Asinan, thudik a lang hlan ah cun diknak kan tuahmi ruangah zumtupawl in vawitampi cu sual ih puhnak, misual le mi ṭha lo ih hmuhnak kan tuar a ṭul can a um.  Asinan, kan ralrin ding mi cu kan mah kan sual ruangah le kan palhnak ruangah tuarnak kan parih thlengmi a si ah cun kanmah le mah zohfel aw in kan sualnak a um len Pathian hnenah ngaidam kan dil hleiah, mi kan ninghantermi pawl hnen khalah kaa rori ih ngaithiam kan dil a ṭul. Cule, kan sual sirin Pathian hnenah kan tlankir lohli ding. Joseph cu a sual ruangah siloin diknak le sual a huat ruangah a tuar? Nang le kei teh diknak, ṭhatnak le felnak kan ngainat ruangah mi ih hmuhsual kan tawng maw lole kan mah kan sual le palh, siat khat tuk ruangah mi ih hmuhsuam le nautat kan tuar? Jesu in tlangpar ih thu a simnak ah hitin a ti, “ Pathian duhnak tuah ruangih hremnak a tuartupawl cu mi thlawsuak an si; ziangahtile vancung Uknak cu anmah ih ta a si” ti ah a ti. ( Matt. 5:10).  Tulai san ih Pathian kan tihzahnak ruangih kan tuarmi phunphun hi keicun Martar phunkhat kan si ti ah ka ruat. Ahlanah cun taksa rori in vuak le velh, kaihkhih an tuarin an nunnak an liam. Asinan, tuini ah kan nih cu Pathian in cutiang cu harsatnak ahmin ruangah in tuarter lo. Asinan, duhthlan ding tampi leitlun nawmsipbawlnak, thlahdah zetih tlan duldo thei nak lakah in ret ih cumi ihsin sualnak pawl hrial ih Pathian tihzahnak kan thlan tikah- kan rualpi tha pawl tla in in hnawng, kan duh le tuah theu mi tuah a mawi nawn lo ih kan tlansan. Kan hlawknak ding vekih lang sumpai thianghlim lo ih kan lakluhnak le hnatuan nak tla Pathian mithmai zohin a niamsawn ruatin kan tlansan ih cutin harsat kan hlir. Cutikah, Martar phunkhat kan si ti ah ka ruat.  Asinan, tuini ah cun tap in tuar hrih ko ning, hnehhnu kan sunlawinak ding ruat cun ai ha ka rak tuarmal tuk aw, ka rak can mal tuk aw, ka rak pe mal tuk aw Jesui hmin in ti ah kan ti rero ding ka zum. Thimnakah, Pastor Myo Tu- a nu le pa, unau pawl cu Budhist an si ih, Amah hi cathiam le mifim zet a si ruangah Singapore ah vanzam mawn a zir ih cutin, Australia le ram dangah training a kai vivo. Pathian zangfahnak a hawn hmusuak cu , a hnatuan le hlawh thlakhat ih S $ 30000-50000 lai cu tanta in Pathian in thlarau hlo kai ding le rawngbawlhna tuan dingah in ko ti in Sing $ 1500 tha fang thlahlawh la in Pathian a rian. Cule, a cozah hnenah a lakih an cawmnak kha a rul sal rero! Aw, hi vek hi a si tuini ah Pathian hrangih Martar ti ah kei cun a linglet zawng in ka ti mi an si. Nuam takin an nung thei, nan Pathian ruangih harsatnak an hril sawn! (E. g. P.C Biak Siama, Indian Administrative Service[IAS]), Pathian a duhdawt ruangah a hna a cawlhsan ih cutin Kawhhran upa tuan in, rinnak humhimnak (apologetic) lam le kawhhran reformation hna a tuan. Hi nun ciah hi si Moses khal in Egypt lennak le sunlawinak suahsan ih Pathian mi pawl thawi harsat a hrilnak san kha ( Heb. 11: 23-26). Nang le kei teh Pathian kan tihzah ruangah ziangpawl si kan can mi um? Ziangpawl si kan sunral mi um in kan tuarnak um ve? Joseph cun dinak le Pathian tihzahnak ruangah a tuar.

4.         A hnaṭuan mi pohpoh ah a ti theitawk ih ṭhabik a suah ringring

A pa ih tuu a khalh ihsi thawk in siseh, sal a tannak Egypt ih a pu Potipher ih innsung ah siseh, thawng in ih thlaak a si nak ah si seh, Igypt ram uktu Prime minister a si tikah siseh a umnak hmun le ram I kip ah thilṭha a ti thei tawk ih ṭhabik in a tuah ringring. A hnatuan pi pawl le a pu le ih mit a tlung ringring.  Pumhlum ih Pathian hnaṭuantu kan si ah maw, mi kuttang ih hnaṭuantu kan si ah maw, kan hnaṭuan mi hi minung lam hmuh dan in a niam a  sang a si khalah, kan ti thei tawkih ṭhabik in kan ṭuan ding hi kan ṭuanvo a si. Thinlung kurkuduk,hrekkhat lawng le mi ih mithmai zoh phah men in kan ṭuan a si len Pathian lung a tawng lo thei. Cuhnakin, kan umnak kawhhran, hnaṭuannak company le telnak pawlkawm tinkim ah tatu sinak lungthin nei in, mi in in lawm le pawrh kher lo hmanah kan ti thei tawkih ṭhabik in kan liangpar ih ṭhumaw mi hna kan ṭuan ding hi Joseph ih nun ihsin kan zir thei a si. Jeseph hin kei cu zohman in in thei lo pi, u le nau khal ngaisaktu ka nei lo, keimah te hman hi tluk harsa in ka sual lo cing ih in hrem hman ti lakah ziangtin midang hrangah thil ṭha ka tuah ding ti zawng in a hmu hrimhrim lo. A umnak kip, a thlennak kip cu midang bawmnak le thilṭha tuahnak ah a hmang ih Bawipa khal in curuangah a thlawsuah vivo. A tufang ih na nunnakah ziang dinhmun ciah ah na um? Thilṭha a tuah rerotu maw thilṭha a si mi siatsuah rerotu sawn? Nuamsa zet le remcang zetih kan um lawngah thiltha tuah dingah zirh le fawrh kan si lo, harsat zet dinhmun le mangbang ih kan um lai rori ih thil tha kan ti thei tawk ih thabik ih kan tuah vivo ding hi Bawipai in duhsakmi a si. Gal. 6:9-10 ah cun hitin Paul in Galatia ih zumtupawl hnenah a ti, “ Thiltha tuah hi ning hlah uhsi; ning lo teih kan tuan ah cun a caan a kim tikah rawl kan khawm ding si. Curuangah a remcaan tik poh ah zo hnen khalah thil tha cu tuah uhsi. A hleice in zumnak lamih kan sungte hnenah tuah uhsi” ti ah a ti.

5.         Sual kha Sual ih lehrul loin thlawsuahnak ina lehrul.           

Pakhat hnu pakhat Joseph in kum 13 sungih a tawn mi pawl kha na cin cincin ah vawn zohkirsal hman, Joseph in phulei a samnak hmuh ding a um lo. Sualnak tuah ih a puhtu a pi hlun – Potipher ih nupi tlunah siseh, a pianpi unau khursung ih a tlaktu le a thih hloh hman pawisa riai lo ih zuar tupawl. Vansang mangbang, zianghman neinawn lo ih a hnen an ratsal tikah  ei le in ding thaw thaw a rak pe. An phulo duhdawtnak thawn a rak tuam hlawm. Kan sual a si ti ih a unau pawl an hmuh suah awk hlan ihsin duhdawtnak le lainatnak thawn a rak tuam hlawm. A unau pawl in an sualnak an hmuhsuahawk hnu khalah pakhat le khat thukam elaw lo ding le, sual buai aw lo ding in a dawnkham. Cuihleiah, mi tampi nunnak runsuaktu dingah Bawipa sawn in nan hmaiah in rak thlah ti in Pathian ih tumtahnak le khawkhannak ti in a u le pawl ih hmuhsuamnak a cohlang. Sal dinhmun le mi vakvai a si lai dinhmun lawngah si lo in Pathian khaisannak a co hnu khalah Joseph hi tangdawrte in a um ih thilṭha tuah peh vivo ti kan thei thei. Farah le harsat lai ih Pathian mi si cu a hartuk lo tla a si men thei, nunnawm can le neihsun can tiang ih Pathian mi si, tangdawr nun neih le midang tungding nun neih mi Bawipa’i lungtawng nun neihnak a si. Cuih nunnak cu Joseph ih nunnakah a langsuak. Sualnak khal sual ih thungrul loin ṭhatnak thawn a thungrul. Kan parih siatnak a tuahtu, in huatu le kan siatnak ding thang a kamtu pawl kan hmuh tikah ziangtin ha kan hmuh? Joseph ih nundan fehtlang hin mah le lamzin cio bih sal uh si ( cf. Lev 19:18; Rom 12:19).

6.         Van Pathian le lei ih a pa a upat sunlawih.

 A tlun lamih kan sim zo bang in Joseph cu a thlennak kipah Pathian ṭihzahtu a si ruangah a hnenah Pathian a um ih cutin Pathian in a mah lawng silo a kiangkap le a umnak innsang pohpoh thlawsuah a pe tel vivo. Harnak sungah kum 13 sung rori um hmansehla, Pathian in a hngilh kumkhua siang lo. Thawnginn sungih a bawmmi in theihhngilh hmansehla, Pathian in Faro mangthar a pe ih Joseph lawng hnenah a simfiahnak a pe. Pathian a nunnakih a sunlawih ruangah Bawipa khal in Joseph a sunlawih ve.  Diknak siseh, felnak siseh, sual tlansannak siseh, thianghlimnak nun siseh dum ih kan um rero laiah mi in mi aa in ti can um ko hmansehla, Bawipa kan taksa rori in kan sunlawih ti kan theih awk ah cun a tawk. Kan lawmman cu Bawipa sawnah a um. Culawngasilo, a hringtu a pa a ngaihsak in a duhdawt. A pa kha a hnenah a hruai ih ṭhaten a tuanhlawm ti kan hmu.Hi zawnah dinhmun ṭha, thlawsuah le sinak ṭha kan co tikah in hringtu kan nu le pa, u le nau hngilh lo ding hi a thupi ngaingai. Josehph ih zawhmi lamzin a si. Thlawsuah ruangih hngalhngawng le tluangkhawng ding kan si lo. Cuhnakin , thlawsuah kan dawn mi kha Pathian sunlawinak, mi dang tundinnak le kan u le nau, sung le khat, ram le miphun sawhhngehnak ih hmang ding kan si. Josehp cu hmuh theihlo Pathian sunlawihtu a silawn siloin hmuh theih a lei pathian, a pa le unau pawl khal zohkhentu a si. U le nau sung le khat ngaihsaknak tello ih sakhuanak le Pathian mi si tumnak cu Bible zirhdan thawn a kalh aw deuh a bang. Mi Pathian thu ah a luh thuk deuhdeuh len a innsang, a u le nau, a nu le papawl ih thupitnak a hmufiang sinsin ih leitlun dan khalah a liangpar ih ṭuanvo a lam ngam ṭheu. Kan nu le pa hi ziangvek te an si hmanah Pathian ih in pekmi le anmah ruang ih piang kan si ruangah hmuhsuam le ningnat ter ding kan si lo. Asinak vek ih cohlang ding le bawm ding, an thu ngai ding le thinnuamte ih umter ding kan si (Thuf. 23:22). Van Pathian na ṭihzah tluk in na nu le pa na tihzah maw? Lole Na nu le pa na ṭihzah tlukin van Pathian na ṭihzah maw? A lo hringtu nu le pa mitthli tla tertu maw na si? Lole a lo duhdawttu na nu le pa ih lungthlitum kimter tu? An lungawinak le diremnak tuahsaktu?

7.         Pathian in a cawisang ih mi thawng tampi nunnak runtu ah a tuah

 Bawipa in mi a khaisan hnuhnu cu zohman in an hnuktla thei lo. Cun, Bawipa in a nambet mi khal zohman in an khaisang taktak thei lo.  Joseph ih nunnak ah cu mi cu a fiang law law. A unau pawl in a mang an halhsik  ruangah siatsuah tum in a nunnak tiang hman lak an duh. An thiam citin an bawl nan Bawipa Pathian a ṭihzahtu Joseph cu a can a kim tikah Bawipa in a cawisang in hlawhtlinnak a pe tho tho.  Kan hlawhtlinnak le mibangnak lamzin ṭha bik cu Bawipa ṭihzah le a thu vekih nun hi a si. Vawi le khat ah tin kan ṭhangso ciamco lo men thei nan, tik le cu a rei ah Bawipa’i tlawsuah in mi a cakter a si. Pathian in Joseph cu a saltannak hmun le ram rori ah Prime minister ah a cawisang ih , Egypt ram sung ih mi thawng tampi le a unau pawl runsuaktu ah Pathian in Joseph a hmang ta riai aw. Bawipa’i theihpinak hnuai ih a kutcak lang ding daitei, thilṭha tuahnak le amah ṭihzahnak thawi a hngaktupawl nunnakah palhdahlomi Bawipa’n rinumnak cu zinglam khawvang ni tleu bangin a rawng tleu sal ringring.

Thukharnak

A tlunih Joseph lamzin kan zoh bang tukin, zumtu kan zaten Pathian in kanmah le zawn ah ṭangkai le sullam nei zet ih hman in duh. Amahlawngte cu kan zawhmi lamzin hi lamzin nuam le awl a si lo ruangah vawi tampi cu kan sunmang mi ih in siatsuah an tumnak siseh, halhsiknak, hmuhsualnak, hmuhsuamnak le nautatnak tiang khal kan hmai ah a ra thleng thei. Asinan, Joseph ih lamzin a phunphun kan zoh rero mi ihsin kan hmuh le zir theimi cu ziangvek tluk harsatnak le vansannak sahpi kan parah a ra thleng ti hnakin cui harsatnak cu ziangtin nang le kei in kan sawnkirsal ti hi a si. Pathain ṭihzahnak, thilṭha tuahnak, tangdawrnak le lungput thianghlim thawn kan sawnkirsal maw ti hi mah le mah kan zohfelawk a thupi ngaingai. Kan lungput kha Bawipa ah kan ṭhum ih cutin a cangvaihnak langsuak ding kan hngah zawngah thilṭha kan ti thei tawk ti le midang bawm in can kan hman ah cun kan nunnak hrangih Bawipa’i tumtah mi cu a can a kim tikah Bawipa in in pe tengteng ding. Kan sual ruangih harsatnak kan tuarmi cu ka hrangah nunsimnak a si ih sihmansehla, Bawipa’i hmin le a mah ṭihzah ruangih kan tuarmi cu kan hrangah hmailam thlawsuah an si.  Pathian in lo thlawsuah hram seh!

Pastor Henry vl Hmangaih

Bible Zirhdan Vekih Pathian Thlawsuah Dawn Dan Phun 10 Pawl

Thuhmaihruai

Mi tampi in len le todelhawk hi kan duh. Asinan, mi hrekkhat cu kan duhlo bikmi farahnak sawn in kan nun in zel. Curuangah, sumpai thuhla ih kan Bible in in zirhmi taima zet ih zir hi a hlawktlak ngaingai.  Ahnuai ih dan hrampi phun 10 pawl hi Bible ih in zirhdan vekih Pathian thlawsuah dawn thei dan lamzin an si ih na theih lawngah duhtawk lo in a takih tuahnak thawn na thlun a si ah cun Pathian ih thlawsuahnak in a lo umpi tengteng ding a si.

1.  Pathian lawng hi lennak thianghlim in petu hrampi ti nunnak in cothlang aw

Thufim 3:6 cun “ Na tuahmi kipah Pathian cu thei ringring awla, Amah in lamzin dik a lo hmuh ding a si”  ti ah in sim. Minung in thlaici kan thlak, tidai kan tawih in dawm ṭhaṭha khal kan burh a si men thei, asinan a taktak ih ṭhangtertu le rahsuahtertu cu Pathian a si. Cuvek thotho in, mi pakhat khat in sumdawnnak a tuah, a ruahman, a kilkhawi, ṭhaiten thiamzirnak thawn fehter a tum a si hmanah, a hlawhtlin le tlinlo cu Pathian ih thu, remtinak parah a ṭhum aw thotho.

Hi Bible cang hi vawn ruah hman: “ Minung cun van ihsi pekmi thil lawng a congah thei” ( John 3:27). Ṭhaten ruat hman, na neihmi ziangtinkim hi Pathian in na neih ding ih a lo pek le rem a ti ruangih na neih mi an si.  Cuvek thothoin neih na duhmi thil phunphun na neih lo nak san cu Pathian in na neih rem a lo ti sak lo ruangah a si. Pathian ih remtinak le siannak vekin mi pakhat cu a lian ih cuvek thotho in mi pakhat cu a farah ziangahtile Pathian cu ziangkim parih thuneitu a si ruangah.  Ziangruangah Pathian in mi pakhat khat lian zet in a tuah ih mi dang farah zetin a tuah si pei? Cutivek ih an um veve tikah Pathian Amai hnenah sunlawihnak tamsin an pe thei v eve sawn ding ti a hmuhcia ruangah a si thei.

Lennak siseh thlawsuahnak mi pakhatkhat hnen ih pek hi leitlun pumpi sersiamtu le neitu’i hrangah cun thil harsa  a si hrimhrim lo. Amah kan Pathian rori khal hi kan nih a zumtupawl hrangah cun kan thlawsuah tumbik a si zo. Fimnak, lennak, uknak, huham le sunlawinak hmuahhmuah ih hram le cumipawl ih ṭhumawknak cu Amah a si. Curuangah Thuphuan ngantu Johan khal in hitin, “ Kan Bawipa le kan Pathian,  Nang cu sunlawinak le upatnak le huham cotlak na si. Ziangruangahtile nang cun ziang hmuahhmuah na tuah ih na thu in siam mi le nunter mi an si”( John 4:11) ti ah a ti.

Mi pakhat khat parah Bawipa cu a lungawi in a lungkim a si ah cun, a ṭulsam mi le duhzawng hmuahhmuah lan tiang in bawm theitu le pe theitu a si.  Pawm harsa kan ti tla a si men thei, a sinan a tlunih kan Bible cang zir le zingzawi mi pawl ihsi fiangtei kan hmuh thei mi cu mi pakhat khat lian ko le farah ko ih tuahtu hi Pathian a si. Hi thu hi cingkeng ringring in Pathian ṭihzah le a lalnak sungih tlukluh kan zir rori a ṭul.  Tangdawrten Bawipa cu Pathian a si ti cohlang awla, nangmai nunnak ah a thlawsuah lo burh ding ah thlacamnak thawn dil aw. A lo pekmi tuah tham theinak hmang in lennak thianghlim sersuak dingah na ṭuanvo ṭuan aw.

Thufim 22:4 khalah hitin kan hmu, “ Tangdawr in Bawipa ṭihzah awla, lennak, upatnak le nunsaunak na ngah ding.”  Ahman ko e ! Sum le pai thlawsuah cu taima zetih ṭuansuahnak rah a si, asinan cumi tlunah, mi tangdawrpawl hnenih Pathian pekmi thlawsuah a si. Mi pakhatkhat in a nunnakah  Bawipa cu lennak le ziangkim ih hrampi a si ti fiangten a thei a si ah cun sunlawinak le hminṭhatnak hmuahhmuah cu ralringte’n Bawipa a pe ding. Hngal le puarnak lak ihsin a nunnak a kil aw ding. Himi hi Bible zirhdan vekih lennak thianghlim co theinak dingih lamzin pawimawh le thupi hmaisabik a si.

2. Lungput dik nei aw

Matthai 6:21 kan zoh asile “…nan sumsaw umnak hmun ah nan thinlung khal a um ve ding” ti  ah Bible in in zirh.  Khristianpawl in len le neihnun kan duhnak lungput hi nuamsa zetih um huahhi duhnak men lole thuneih duhnak men ruangah a si ding a si lo, cuhnakin lennak sersuak dingih kan lungput cu Pathian sunlawinak le a rawngbawlnak hrang ih tiar aw ding ah a si sawn ding a si.  Hi leiah si lo in Van sawn ah mi lian kan si ding hi lungput dik Bible ih in zirh dan a si.  Curuangah, lei ih na neihnunnak sum le saw, hlawnthil pawl cu Pathian sunlawinak hrang a ṭhabik na pek thei zat pe in hilei damlai ihsin van ih milian na sinak ding ro kha khawlcia aw. Lei ih thil ummi pawlah siloin van lam sawn ah na thinlung ret aw.  Hi lei le a  sungih thil um pawl hmuahhmuah cu ni khatkhat ah an siat  in an hloral thluh ding, sihmansehla van ih na khawlmi ro le na lennak cu ziangtik hmanah a siat dah lo ding. Zumtu pitling, a reihlanah Bawipa a ra cing ding ti a zumtu le fiangtu cun hi nghet le tlaapsia in a eisiat ih, rukru le misualpawl ih a tawp a tawp ih an boh le siatsuah ding leiram ah ro an khawl siang lo.  Zumtu, mi piangthar hrangih fim thlak zet tuah ding cu atu canṭha kan neih lai le kan ṭuan thei lai ah a tam thei bik le a ṭha thei bik vanlam ih kan lennak khawl ding hi a si.  Zumtu cun Pathian Lalram hrang rawngbawlnak ah a ti thei tawp suahin a thazang le neihmi siseh a hmang suak ding . Kan Bible in hitin in fawrh , “ Cuhnakin Pathian Uknak le a felnak hawl hmaisa sawn uhla thil dang hmuahhmuah cu a lo pebeet ding a si” (Matt.6:33).

Jesu’i thupek hmaisabik le thupibik cu  , “ Bawipa na Pathian cu na thinlung zate, na nunnak zate le na ruahnak zate in na duhdawt pei” ( Matt.22:37) ti hi a si.  Pathian hi kan nunnak ih thupibik, number pakhatnak a si ringring a ṭul.  Paul in hitin“ Ziang hmuahhmuah nan tuah tinkim ah milai hrangah siloin Bawipa’i hrangah kan ṭuan ti thinlung nei in nan thinlung taktein ṭuan uh” (Kol.3:23) tin a zirh. Lei le van uktu Pathian cun a ṭhabik a ngen bangtuk in anih cu kan ti thei tawkih ṭhabik cothlak khal a si hrimhrim. Leitlun kan damsung ih kan thupitter ding mi bik cu Amah Pathian, a Lalram le a dingfelnak hi an si.

Leitlun ah kan um nan leitlun ta kan si lo, asinan, Bawipa in a Lalram dinsuahnak hrang Amah thawi ṭuantlang dingah in hril.  Kanmai sunmang kimter ding lawngah hi leiah kan nunglo cuhnakin kan Bawipa ih lungthlitum kimtertu dingah kan nung sawn. Kan hna thupibik cu Jesu’i hnaṭuan rawn pehzawm- cumi cu Thupek ropibik hlensuah hna hi a si.  Jesu’n, “ Nannih in in hril lo; keimah in ka lo hril hai ih kumkhua ih a hmunmi rah nan va rah theinak dingah ka lo fial a si. Ka hmin in Pa hnenih nan dilmi hmuahhmuah cu a lo pe ding” (Jn. 15:16) ti ah a ti. Hitin , “  …Ka pa in i thlah vekin nannih khal ka lo thlah ve a si” (Jn.20:21) tin a dungthluntu pawl hnenah a ti beet.

Hi a tlun ih Bible bungcang pawl ihsin kan hnaṭuan thupi bik cu Jesu’i hnaṭuan rawn pehzawm kha a si ti kan thei thei. Kan liangpar ih ṭhumaw mi ṭuanvo tlamtling tei hlensuak thei dingah ṭulmi tampi kan nei ti Bawipa in a thei. Curuangah, na rawngbawlhna hlensuahnak hrangah thlawsuah malsawm nasa ngaingai thawn lo thuam hmaisak kha na ṭulmi a si ti Bawipa in a hmu a si ah cun malsawm thlawsuah le lennak khal a lo pe tengteng ding. Asinan, thusuhnak um thei mi cu thlawsuah kan dawnmi in Pathian hnaṭuan in dawnkham maw cutiasilole, harsat kan tuarnak sawn ihsin Pathian hna ṭha ten kan ṭuan thei sawn?

Kan lennak le neihnunnak kha Pathian Lalram dinsuahnak le rawngbawl hna hlensuahnak hrangah zangraam lo in kan hmang siang a si ah cun Pathian in simtu le tlangautu ih in hmang lo a sihmanah pesuaktu hlawhtling ah in hmang thei. Thlarau ih a khatmi Khristian dang pawl bangin, lian zet cingin Pathian a pakhat nakih ret, a Lalram le a dingfelnak pawl thupibik ih rettu zumtu ṭha si a theih. Cutin neihnunnak cu Pathian ram hrang le rawngbawlnak ih hmansuah a si tikah thlawsuah tamsin in mi a hmuak ih, Pathian malsawmnak le duhsaknak phunkim vanlam mawlsawmnak le leilam thlawsuah, sum le pai tam sinsin dawnnak a si.

3. Pathian thupek lung in thlun aw

“ Bawipa nan Pathian in a lo pek dingmi ram ahcun thlawsuah a lo pe ding. Tuihsun ih ka thupekmi pawl nan thlun ih amah ih thu felten nan ngai a si ah cun nanmah lakah mifarah mizonzai nan um lo ding” (Deut. 15:4-5).

A tirte ih Pathian ih tumtahmi cu Amah a zumtupawl, Amai hmuihmel kengih a sersiam mipawl in hi leitlun kan uk ding hi a si. Cui hnaṭuan ropi zet cu hlensuak thei dingah fimnak le Jesu’i thinlung an ṭul. Cui an ṭulmi fimnak cu Pathian ih thupek an thlunnak ihsi rammi a si ruangah Pathian ih dan pawl cu an nunnak lam hruaitu ah an hman ringring a ṭul. Pathian ih hmuhnak mit ah cun Amah duhdawt taktak tu pawl cu Amai thu a thluntu pawl hi an si. Pathian  le a thupek kha catlo in kan thlun peh vivo a si ah cun, Amai lungawi zawng in kan nung, cangvai in  ṭawng suak ding. Cuihleiah, a duhzawng khal kan thei ngah thei ding.  Bawipa’i lamzin le a tumtah thawi mil aw in kan nung suak a si ah cun, lei kan damsung lala khalah thil ropi zet zet kan co ngah thei.  Kamsang Samuel cun siangpahrang note Saul hnenah hitin, “  Pathian in a lo umpi ruangah na kut ih ṭuanvo um mi kip kha tuah aw” (I Sam.10:7). Cuvek thotho in Kamsang Nathan khal in David hnenah hitin, “ Pathian in a lo umpi ruangah ziang kim na thinlung ih ummi kha tuah aw” ( II Sam. 7:3) a ti.  Kan thinlung le ruahnak zaten Pathian thu thlunnak ih kan hman tikah, Bawipa’i tumtahnak kimtertu hmanraw ṭangkai ah kan cang ṭheu.

4. Pathian ih dan ah lungawi aw

Saam 1:1-3 nak kan zoh a silen hitin  kan hmu, “ Mi ṭha lo pawl ih ruahnak pekmi a sang lo ih misual lamzin a thlun lotu le Pathian a hmuhsuamtupawl lakih a tel lotu cu mi thlawsuak a si. Bawipa ih Daan thlun cu a lungawinak a si, cuih Daan cu sunzan in a ruat. Amah cu tiva kapih a khomi thingkung, a tikcu ih a rahmi le a hnah tla a vuai dah lomi bangtuk a si. A tuahmi kipah a hlawhtling”.

Pathian zumtu, a daan thu ih lungawi ringring mi cu  “ A tuahmi kipah a hlawhtling” ti mi Pathian thutiam in a thlun. Culawng khal silo in Dan pekssalnak 28:8 ah hitin “ Bawipa in na hnaṭuannak cu a thlawsuah ding ih na cuam pawl cu rawl an khat ṭheh ding. A lo pek dingmi ram sungah thlawsuah na ngah ding” le “ Bawipa in vanih a robawm, van khi awng tahrat in a tikcu caante ah ruah a run surter ding ih nan hnaṭuanmi hmuahhmuah ah hlawhtlinnak a lo pe ding” (Dan Peksalnak 28:12). Hi bungcang ihsi kan kaihhnget thei mi cu Pathian in amah zumtu cu a tuahmi tinkim ah thlaw a suah ding ti hi a si. Mi zokhal Bawipa’i dan a ngaina le duhtui hrangah cun hlawntlinnak cu a hrangah thilfiang mi a si ih, hlawhsam cu thil cang thei lo tluk a si.Pathian ih zangfahnak kuthnuai ih tlukluh cu a va sunglawi lawm mam em!

5. Na neihmi sum le saw thawn Pathian sunlawih aw

Thufim 3: 9-10 ah hitin kan hmu, “ Bawipa cu na sumsaw le na thlairah hmaisa bik in thangṭhat aw. Cubangtuk in na tuah asile na rawl inn cu rawlin a khat ding ih, Na sabit ralca beel cu sabit thar in a liam thlauhthlo ding.”

Thlahlawh na lak tikah lole na thlairawl na khawm tikah Pathian hnen ihsi ka ngahmi a si tin na ruat ta dah maw?  A thlawsuah malsawm na co mi ruangah lungawi thu sim in; a hrang ih na pek ding mi na hlawhsuah mi lak ihsin siseh, na thlairawl ṭha le sunhnam ṭha pawl cu a hran ten ret aw.  Pathian mi sinak ziaza thawi sumpai kan hman tikah Pathian bia tluk kan si. Curuangah, peknak hi Pathian kan biaknak phunkhat ah kan ruat hrimhrim ding a si.

Sumdawnnak ihsin si maw lole na hnaṭuan nak ihsi hlawh na ngah hmaisakbik mi cu “ thlaithar” ti in kan ti thei ding ih cumi cu a pumpi in Pathian hnen ih hlan ding a si. Na hlawhsuah hmaisabik cuti peksuah ding cu ui hrimhrim hlah aw. Ziangruangahtile cuti Pathian hnenih na pek tikah Amah lo thlawsuahtu Pathian na cawimawi, na sunlawih, na upat ti kha fiangten a lang. Hiti vekin na thlawsuah le neihmi Pathian hnen ih na pek tikah rinnak na hmang suak ti ai khal a si fawn. Hi thu hi ṭhaten cingkeng aw.  Bawipa in na peknak cu a thei thluh ih Thufim 3:9-10 ih a thutiam kan hmuh bang in a let tampi in a lo rul sal ding.  Cutin hlawhsuah mi le ṭuansuah mi sumsaw na neih vivo tikah ṭhenhra ṭhenkhat lole 10% kha pek hrelh hrimhrim hlah aw (Mal. 3:10; Matt. 23:23). Ṭhenhra ah ṭhen khat cu kan peklo asilen Pathian ta kan ru a si tikah ziangtin thlawsuahtu Pathian ta ru rero cing cun lennak thianghlim kan co thei ding? Bible sungah ṭhenhra ah ṭhen hnih pek ding ah in fawrh lo, ṭhen hra ah ṭhenkhat cekci kha a tlun ih Bible catlang kan tarlan mi ih in sim mi a si. Ṭhen hra ṭhen khat diktak ih kan pek hnu ah Bawipa’i ram hrangah tin pek bet kan duh a silen a dang kha kan pe bet ding. Nan, ka pumpak hmuh dan ah cun ṭhenhra ah ṭhen thum lole ṭhen 4 pek ding ti zawng cu Bible ih in zirhdan thawn a kalh aw ti ah ka ruat. Ziang hmuahhmuah kan nunnak le neihmi khal Pathian ta a si thluh ti cu el thu a si lo, asinan ṭhen hra ah ṭhen khat cu Pathian ih kan lungawi man, kan dam man, in cawm man le ziangkim in pek man ah pe ding hrimhrim kan si.

6. Dingfelten nung aw

Thufim 3:33 ah hitin ngankhum kan hmu, “ Bawipa in misual ral pawl ih inn kha a camsiat ih, miding pawl ih inn cu thlawsuahnak a pe” (cf. Thuf.12:12;13:21-22;14:11;15:6;21:21;24:25).

Himi hi thuphan per thei lo Pathian nung ih thu tiamkam mi a si. Dingfeltei a nungtu cun hi lei a damsung lala ah thlawsuah nak a co ding ih cui thlawsuah lennak cu Pathian ih pekmi a si. A thianghlim mi hnaṭuan le diknak thawi sum a tuah tikah, kuttling lo ih sum laaknak le ciindan ṭha lo pawl a hrial ringring. Curuangahcun, ṭihnung lak ihsin siseh, vanduai tawn thilthu in siseh, damlonak le dan pahbalnak lak pawl ihsin zianghman harsatnak a nei ve lo. A nunnak ihsi cun - harhdamnak ṭha, sum le pai khawl, neihmi karhzaiter, hnaṭuan mi ah a ṭha thei bik hnuhma hmuh ding, diriam le aipuang mi hnaṭuanpi le ṭuantu, nundan mawi le ṭha, lungawinak le midang ih cohlan mi, sumtuahnak remcang ṭha dangdang, khawpkham sum le pai thlawsuah malsawm siseh thinlung hahdamnak rahṭha pawl a rah ṭheu.  Mi zokhal dingfel tei Bawipa’i hmai le minung hmaiah a nungtu cun Pathian hnen ihsi a ra mi lennak a co ding ih, diklo takih sum dawng le laluttu pawl ih sawmtel mi harsatnak phunphun lak ihsin an luat ding. Thufim 10:22 ih in sim bangin, “ Bawipa’i thlawsuahnak cun lennak a rawng keng ih cuih a kenmi lennak parah cun buainak a tel lo.”  

7. Taimak suah in hna ṭuan aw

Thufim 10:4 cun hitin, “ Zaangzelnak in farahnak a suahter , lawtnak in lennak a suahter” (cf. Thuf. 12:11; 13:11; 14:23;21:5;28:19)ti ah a ti.

Lennak thianghlim lamzin Bible ih in zirhmi lakih thupi zet mi cu lawtnak lole taima zet ih ṭuannak hi a si.  Kristian zokhal in hnaṭuan dan ṭha (work ethics) lole hnaṭuan ih zahumnak hi kan thluak bawm ah thupit zetih kan ret a ṭul.  Zangzelnak hi Kristian zo tapoh hrang khalah khap ding mi a si. Ziangahtile zangzelnak hi nat hrih ṭihnung bik mi bang lo ko ih in tuahtu a si. Curuangah, zumtupawl hrangah zangzel hi sian a si lo ti kan theih a ṭul.

Zumtupawl cu sihte, a fate zetmi le caklo zetmi rannung hnen ihsin an taimaknak le fimnak zir ding ah khihhmuh kan si (Thuf.6:6). Sihte pawl hin hnaṭuan dan dik hi a takin an nunpi. Ṭuan le tuah ding khihhmuhtu hran an ṭul lo. Anmah ten pianken in an thiam cia. Ṭhal nisa kheng hnuai khalah nasa ngaingai in hna an ṭuan. Cawlh le holiday hrimhrim an ruat lo. Hlawh ṭhan cuang lo ih a hleifuan ih ṭuan (Overtime) cu an tidan kel a si. Thlasik le fur rawng thlen ding khal cu ṭih lo in an rak bawh cia. Rencen aw te ih an nunthiam ruangah tampi an khawl thei. Cumi ih rahsuah cu harsatnak le buainak a rawng thlen tikah aanhai lo in an pahtlang thei. Cuvek cekci cu mi law le mifim pawl nunnak khalah kan hmu thei.  An taimaknak le rencenthiamawknak cun harsat can ih an hmancawp ding mi sumpai lawng si lo in sumtuahnak ding sumlu tiang a daih thei ṭheu. Ni le khua a rawng rei tikah taima zetih hna a ṭuantu cu milian ah a rawng cang ṭheu. Lennak hi zankhat thilthu ih thilthleng thutthi a si lo, taima zet le rencen zetih sumhman thiam le khawl thiam nak ihsi ra mi a si.

Nangmah ten sumdawnnak pakhatkhat na tuah a si ah cun, hnaṭuan a  thluang maw, a hlawhtling  maw tlinglo ti khal taima zetih na kuthnuai ih umpawl na hruai le zohfel ding daithlang hlah aw. Thukam Hlun kan zoh a silen zumtu mi tampi, Abraham, Isaac, le Job siseh, mifel Job tiang in sumdawnnak Tuu le ṭilva ih a tuahmi an si.  Kan hnaṭuan mi kan zohfel nak hrangah Bible in hitin in zirh:

“ Na tuuruun kha thatenin tuamhlawm awla, na cawrual pawl kha ralring theitawp in zoh aw;…Na tuupawl ih hmul in hnipuan na tah thei ih, na me hrekhat na zuar man in loram na lei thei. A taanglai mi na me pawl in na innsang le, na hnen-um nunau pawl ih in dingah mehnawi an lo pe ding.” ( Thuf.27:23; 26-27)

Cuvek thotho in, sumdawng mi kan si le dawr nei lole hnaṭuan nei kan si ah cun kan sumdawnnak ṭhaten kan kilkhawi le zoh ringring a ṭul. Kan liangpar ih ṭhumaw mi ṭuanvo parah daithlang thei kan si hrimhrim lo. Kristian sumdawng hruaitu pawl lakah thil pakhat tuah le relkhawm tikah telve lo lole kailo tivek hman lo ding.  Kan sumdawnnak thuhla felfai ten kan fehter ding a si.  A sangsangte ih thil um tudan le fehpit dan ṭha ruahhmannak kan hmansuah le nunpi a ṭul. Khawl thiamnak hmang thawi ṭhasawn ih sumdawnnak fehpit dan phungphai nei in kan tuah a ṭul.  Cun, kan sumdawnnak thil ah a cipciar in thil hmuahhmuah kan theih feng a ṭul fawn. Ziangtinkim khal felfai ten kan thunun (control) thei a thupi zet. Kan hmansuah mi le miat mi pawl sum cazin zaten felfai takih ngankhum mi kan kawl ringring a ṭul. Cuihleiah, kan kuthnuai ih a tuanmi pawl kha thinnuam le lung diriam ko in kan tuah ding a si.

Acang thei asi ah cun kan sumdawnnak cu felfaitei management system thawi kan tuah a thupi. Kan hruaiawk dan le thil le ri hman suakso nak khalah leitlun pumpi huap ih quality nei ban tiang kan sunmang a ṭul. Sumdawnnak company maw ziang thil pakhatkhat Kristian pawl ih neih mi a si ah cun cumi cu felfai bikih relbawlawknak neimi a si ding.  An hnaṭuannak project pakhatkhat khal ramsung ih hminṭhatnak a ngah tham tiang le a hlawkbik, rinsantlak bik tiang a si ding a si. Khrih thinlung a neitu le ziangkim Sersiamtu Pathian ih Thlarau Thianghlim neitu kan si ruangah kan sumdawnnak hin leitlun hmun tinkim ih sundawnnak pawl a lan ding  a si. Sumdawnnak pakhatkhat Pathian theilotu ih neihmi hnakin Pathian nung neitu ih neihmi cu rinsan a tlak sawn hrimhrim a ṭul. Cumi cu kan ram khal ṭhatlam a pan vivo kei, a takin sumdawnnak le company pipi tla nei thei kan um vivo ding. Cutikah, zumtu kan si vekin Pathian lungawizawng si si in kan sumdawnnak ih kaih hruaiawkdan le management system cu rinsantlak, tlaihsan tlak le zohṭhimtlaak a si hrimhrim ding a si.

8. Na tirhsiang in harsa le farah thlahthlam hlah aw

Thufim 19:17 cun hitin, “Mi farah par ih zaangfahnak neih cu Bawipa ih hnen ih thilpek bangtuk a si; Bawipa Amah in a lo pesal leh ding” (cf. 14:31b; 28:27) a ti.

Bawipa cu hmuhsuam le nautat a tuartu pawl humtu a si ih thinlung kekkuai pawl cu a naih ringring. Asancu, farah pawl parah zaangfahnak a neih ruangah a si. Cubang mi harsa le aanhai pawl sawmdawltu dingah milai pakhatkhat  lole lennak thawi a thlawsuah mi a minung pawl a kut le kei aiawh in a hmang ṭheu. Mi farah par ih zaangfahnak a neitu cun Bawipa sum a cawih a si ti hi cingkeng ringring uh si.

Kan Bible in sumkhawlnak zahkai ih a simmi cu Levi mipawl hnenah siseh, mikhual pawl hnenah siseh, nu le pa neilo hngakṭah pawl hnenah  le nuhmei farah pawl hnen ih pek hi a si tin a ti, “ Kumthumnak ih ṭhenhra ṭhenkhat nan pekmi rawl pawl cu nan khawsungah nan khawl pei. Hi rawl cu nan khawsungih a ummi covo thilri a nei lomi Levi mipawl le ramdangmi pawl , nu le pa neilo farah ngakṭah le nuhmei pawl hrangah a si ding. An duhzat ciar in an ra ei pei. Cubangtukin tuah uhla Bawipa nan Pathian in nan thil tuahnak tinkim ah a lo thlawsuah ding a si” ( Daan Peksalnak 14:28-29). Tuini ah hi a tlun ih Bible catlang ih bangpi cu pastor pawl, Missionary pawl, farah rethei, nu le pa nei lo telin le nuhmei zonzai pawl an si. An parih na ṭhatnak parah an lo samkirsal thei lo ding ruangah Bawipa sawn in a lo sam ding. Bawipa in na tirhsiannak thawi na pekmi parah a lo rulh kirsal tikah a pungṭhang siarcawk ruallo thawn a lo pe kirsal ding.

Amahlawngtecu mi pakhatkhat kan va bawm tikah midang parih ṭhum aw ringring mi lungput, midang tello cun nungsuak thei lo ding vekih ruahawknak an neih lo nak dingah fimkhur aw. Farah zonzaipawl bawm dan ṭhabik cu mahte todelh aw thei rori ding ih zirhfim (educate) hi a si. Ziangtin hna an ṭuan ding tile ziangtin sumdawnnak an tuah thei ding timi lamzin a zirh ih zirh le khihhmuh rori an ṭul. Tuluk thufim hi hizawn ah a ṭangkai zetin ka ruat, “ Mi pakhatkhat kha nga va ṭhen aw hlah, cuhnakin nga kaih thei dan zirh sawn aw”. Cuvekin, sumpai vawi hnihkhat kan ṭhen men ruangah kumkhua in an tundinawk thei lo ding ruangah anmah tei an tundinawk thei dan ding kan zirh le sim rori an ṭul. Kum rei le hmailam can sau sawn ruah cun a phu mi farah pawl hnen ih scholarship (bawmnak) pek khal hi an nun kan bawm thei dan ṭhazet cu a si fawn. Culo khal kanmah le rem theih dan in farah zonzai pawl kan sawmsoh thei dan tampi a um thei ding. Hi vek ih farah zonzai, nuhmei le harsa ngaihsak hi lei malsawm tam sinsin dawnnak khal a si ih Bawipai lungawi zawng tak khal a si (Jeim 1:27)

9. Pathian ih fimnak hawl in Amah rinsan aw

Thufim 21:20a cun hitin, “ Mifim umnak ah lennak le nawmnak a um” (cf.Thuf. 19:8; 24:3-4)ti ah a ti.

Bible vekin kan sim asilen cu fimnak a um hmaisa ih culen lennak in a thlun. Solomon khal in fimnak rori a rak dil hmaisa, cutin lennak mangbangza tiang pek bet a si. Leitlun ihsi a ra mi si lo tlunlam Pathian hnen ihsi fimnak hawl aw. A thinlung le ruahnak hmuahhmuah thawi fimnak a hawltu’i hnenah cun Pathian in siangzetin fimnak a pe. Hitin Jeim in, “ Nanmah lakah fimnak a tlasam mi nan um ah cun Pathian hnenah dil sehla Pathian in a pe ding. Ziangahtile zohnen khalah Pathian cun siangzet le zaangfahnak thawn a pe a si” (Jeim 1:5) ti ah ati.

Theihnak ṭha hnakin fimnak hi a ropi sawn.  Fimnak kan timi hi leitlun fimzirnak tlawng ihsi ngahmi a silo cuhnakin Solomon in Pathian hnenih a dil bangin Pathian hnen ihsi ra, Amai pekmi a si. Zumtu zate’i kan ṭuanvo cu kan thinlung taktak ih fimnak  in pe ding ah Bawipa dil hi a si.  Zumtu cun Pathian rinsan in Bible Cathianghlim ih in tiamkam mi, “ ...Bawipa kha rinsan aw la thlawsuah na si ding” ( Thuf.16:20; cf. 28:25b) le “ …rinnak lo cun Pathian lungawiter a theih lo” (Heb.11:6a) ti hi kan theih feng a ṭul.

Cuti Bawipa thawi rualte ih ke kan kartlang tikah, Thiang Thlarau cu kan rualpi ṭha, in hruaitu le in zirhtu ah a ṭang ringring. Thiang Thlarau ih lam hruainak le zirhnak cun Pathian fimnak kan nunah in pe.  Hitin Bawipa in, “ Na thlun dingmi lamzin ka lo sim ding. Ka lo zirh dingih ka lo hmuh ding” (Saam 32:8) a ti ah in sim.

Bawipa in a lo fehsan in a lo tlansan dah hrimhrim lo ding ti hi zum hnget aw. A duhdawt le a tumtah bangih a kawhmi pawl hrangah cun ziangtinkim hi an hrang ṭhatnak ding in rem a ruatsak ti hi zum aw (Rom. 8:28).Zinghman ah donhar le mangbang in um hlah aw. Cuhnakin Bawipa’I kutcak langsuak ding thinsau te ih hngah zir in amah ah cawl aw.

Kan thinlung le ruahnak cu Bawipa’i fimnak ih a khah tikah kan ṭawngkam le nundan ah kan sunglam mizia mawi a rawnglang suak vivo ding. Hitin Thufim 18:20 khal in  “ Na ṭawng ih a suahtermi rah in na pum a lo puarter ding; Na hmur ihsin a suakmi in na lung a lo kimter ding” a ti bet fawn.

Cutin, fimnak thawn midang a zirhsawng theitu kan si ding. Tuini ah Pathian fimnak thawi ke a kartu ding hi kan ram le miphun, leilung pumpi hin a ṭulbik mi a si. Kan kiang le kap leitlun kan zoh a silen bumawknak le sualnak in a khat ti kan hmu thei. Kan hniphuan hruk le uar zawng ihsi thawk in Pathian hnen ihsi fimnak hi kan leilung pi hin a ṭul taktak a si.  Tuini ih leitlun ih milian hminthang pawl le an zirhawknak hrekkhat kan zoh tikah sumpai duhdawtnak le zamrang te le a awlsam zawng ih lennak neih thei dan a phunphun, Pathian thu Bible thawi kalh aw mi an zirh ruangah kan ralrin le fimkhur a thupi ngaingai(cf. Heb. 13:5; Thuf. 23:4; 28:22).

Khristian pawl cu Bible zohlo ih kan nun ih khum ding le kan thusim le ruah tikah cumi cu rawn tahrat ih nung ding ih thazaang pek kan si (Joshua 1:8). Bible leng ih ta thufim a phunphun kan zir le ngah thei tawk khal cinken tum ding . Cun, thu kan sim tikah duhdawtnak le lainatak thawn kan sim ding. Kan thusim kha a dik timen a tawk lo duhdawtnak ih erh mi le thlumter mi a si a ṭul hrimhrim. Thusimtu ṭha le hlawhtling si ding cun Pathian ih minung, mi piangthar le thutak nunnak ih khumtu a si a ṭul. Kan Bawipa Jesu kha thusimtu ropi bik a si (Matt.23:10). Cuvek in Soloman khal kha thusimtu ti ih kawh a si ve (Thusimtu 1:1). Noah ve thu a silen “ dingnak thu a simtu” ti ah ngankhum a si ( 2 Peter 2:5). Kan Bible sung ih zirhtu le thusimtu dangdang pawl cu kamsang pawl an si ih, Thukam thar lam kan zoh a silen dungthluntu Paul le dungthluntu dang pawl khal zirhtu le thusimtu an si. Pathian hnen ihsin fimnak an ngah ih cui fimnak thaw cun midang thu an zirh in an kaihruai.

10. Ziaza ṭha a neimi kawppi hawl aw

Thufim 18:22 ah hitin kan hmu, “ Nupi tawn cu thil ṭha tawn a si; Cumi in Bawipa ih ṭhatnak na parah a langter” (cf. Thuf. 31:10-12).

Hi a tlun ih Bible catlang hi nu le pa in fale hnen ih thurawn kan pek ding hrang ih ṭha ngaingai mi a si. Cuvekin, zumtu hmuahhmuah cu kan nupi/pasal neih ding mi hi ralring ten kan thlan thiam a thupi ngaingai.

2 Korin 6: 14 lam kan zoh sal tikah Paul in Korin khua ih zumtu pawl cu, “ a zumlotu pawl thawn hngawngkhawl bat tlang hlah uh” ti ah a ti. Innsang thu ah kan la a si len, zumtu mi piangthar na si ah cun mi piangthar zumtu felfel na neih a thupi. Na nupi/pasal cu Pathian ṭihzah mi, a Thu a sun a zan ih a ruattu, mifim le midingfel a si ding a thupi zet.  Na nunsung ih na kekarpi ding, na lungawipi ding siseh na tumtahnak lo bawmtu ding Kristian mipiangthar felfel nupi/pasal ih neih ding cu ziangtluk mankhung a si ding! Nang in Khrih ih thinlung na keng ih, cutin na nupi/pasal in Khrih ih thinlung a rak pu ve a si ah cun nan nunnak le innsang felfai tei kaihruaiaw dingah Khrih ih thinlung vek thuahhnih rori nan nei tinak a si. Cuvek ih pumkhatawknak thuk le sang ih rahsuah mi cu lennak thianghlim tiang innsang ih neih ngah theinak a si.

Bible in, “  Inn le sumsaw cu nu le pa hnenih ngahmi rothil an si; Sikhalsehla nupi fim cu BAWIPA ih hnen ihsin ngahmi a si” ( Thuf. 19:14) ti ah a si. Curuangah, zumtu cun cuvek nupi ṭhaṭhum nei thei dingah Pathian hnen ih kan dil hi lohtheihlo ih ṭul mi a si ziangruangahtile Bawipa’i hnenih si ngah thei mi a si ruangah. Cuvek thotho in, nunau hrang khalah pasal ṭha nei ding cun cuvek thotho in Pathian hnenah kan dil ngutngo a ṭul.

Thufim 28:20a nak khalah, “ Rintlak mifel cu thlawsuah malsawmnak tampi a co ding” tin kan hmu. Pathian cun mai thutiam mi parih rinum le pumpe aw cu a duhdawt. Cui thutiamkam le pumpekawknak tampi tuah ding lakih a thupi bik mi miangmo cu Pathian hnenah le a nupi ih tlunah a rinum ding hi a si.  Nupi hrang khalah Pathian hnenah le pasal tlun ah rinum tak ih nun ding cu a pumpekawknak ding a si.  Pathian in a lamzin in khihhmuh zo.  Amah lawng rian dingah thupek in pe. Anih cu duhdawttu Pathian a si rualrual in thiksia Pathian khal a si ruangah , a thin a heng cun mi kangraltu meisa vek a si. Amah siar lo zuk le pathian dang biak hrimhrim cu a huat in a hua. 

Neihawk leveten, nupi le pasal cu khat le khat duhdawt aw in, Pathian in nang hi ka hrangah in pekmi na si ti in duat dawm aw le ṭihzah aw tawn in thihtiang rinum ten an um ding a si.  Bawipa, Israel ih Pathian in, “ Nupi maak cu ka hua. Cubangtuk thilsual nanmah lakah pakhatkhat in na nupi parih nan tuah tikah ka hua a si. Rintlak pasal si dingah nan nupi hnenih thukamnak nan tuahmi kha bal lo dingah ralring aw” (Malakhi 2:16) ti ah a ti. Nupi lole Pasal par ih rinumnak tlasam pawl cun ṭullo mi ah sum le pai an khawhral hleiah anmai innsangah camsiatnak an tlunpi.

Thukharnak

Hi a tlun ih thuhram pahra pawl hi Pathian thlawsuah malsawnak ihsi lennak thianghlim neih thei dan an si ih a liamcia mi ah leitlun fimnak hmang lawng in milian le neinung si duhnak thawn duham zet le hamṭam zetin na rak nung a si ah cun, Pathian ih nunsimnak le zirhnak khal na rak tawng in, a tufang khalah na tawng rero lai khal a si thei. Pathian fa kan si hi thei ringring in Pathian in kan thlun ding mi dan le dun in tuahsak a si. Mai duhduh dan ih nung hualho le nun tlaran zet ih um men ding kan si lo.  Sualnak lamzin le ṭhatlonak lamzin phunphun ah a rak nuam aw ve mi kan si khal len a rang a rang in cui kan sualnak lamzin pawl ihsi cun Pathian hnenah kan kirsal lohli a ṭul. Hi a tlun ih Pathian thlawsuahnak hnuai ih lennak thianghlim sersuah dan hi ṭhaten zingzawi in thlun aw la, Pathian ih tiamkam mi malsawm thlawsuah luangliam hluahhlo tiang in na co ding .  John 10:10 ah cun Jesu’n hitin a ti, “ Rukru cu ru ding, that ding le siatsuah ding lawnglawngah a ra. Kei cu nunnak an ngah ih tlamtling zetih an neihnak dingah ka ra a si” ti ah a ti. Lei kan dam lai lala khal ih mibang le todelhawk kan duh ah cun Jesu Khrih ih kan um ringring le a thlawsuah malsawm amah ṭihzahnak thawi kan hawl a ṭul. Cuti kan um tikah a takin,  “ Pathian ih thlawsuahnak cun lennak a rawn keng ih cui hlennak parah thinharnak a tel lo” ( Thuf. 10:22) timi kan co ding.

Pastor Henry vl Hmangaih