Rundam Si Fengnak

Internet san ah kan thleng tariai ih, leilung pi khal hi hmuan sak, hmuan thlang vek men in thu le hla hi awlai zetin le rang zetin simthanawk a si thlang. Zarh khat sungah kan Falam Rihli Group mail ah hin thi le hlo simthanawk um lo can hi a mal zet. Cu nu, cu pa in in thihsan ti hi siar ding a um ringring.

Thihsanawk thu theih leveten thinlung sungih thusuhnak um mi cu a piangthar pei maw? Vanram ah a feh pei maw? ti hi a si. Rundam ka si ti fengnak neih tluk ih nun hahdam, hi leitlun ah a um thei lo ding. Atu rori ih vanram ka ta, Pathian fate ka si, ka sungah Jesu a um ti fengnak neih, ka thih tikah vanram ka feh ding, kumkhaw nunnak ka nei ti feng hi a duhum in a sunglawi tuk lawmmam. Khristian mi tampi in kan thih hnu ah Pathian in kan ṭhatnak le kan sualnak cuai a thlai ding ih, kan ṭhatnak in a neh asile, vanram kan kai ding tiah an ti. Khristian ka si tiaw mi tampi rundam si fengnak an neih lonak san cu a phunphun a um ding. Mi hrekkhat cu fasinak ih pehzawmawknak le Khristian nunih pawlkawmawknak an thleidan thiam lo ruang khalah a si thei. Mihrekkhat cu rundam an si ngaingai lo ruangah rundam ka si an ti thei lo. Khristian ka si an ti nan, Khrih cu an nun ah a um lo, Pathian fa taktak an si lo. Judas Iskariot vekin Jesu an thlun nan, Khrih an zum taktak lo. Zumnak nei lo, Jesu thluntupawl hnenah amah Jesu rori in, “Bawipa, Bawipa tiih i ko tu hmuahhmuah in vancung uknak sungah an lut thluh lo ding. Asinan vancung ih a um mi ka pai duhnak a tuahtu lawng an lut ding. Cui thuṭhen ni ah mi tampi in, ‘Bawipa, Bawipa na hmin in thu kan sim, na hmin in khawsiapawl tla kan dawisuak ih, huham ih tuah mi mangbangza tampi na hmin in kan rak tuah a si lo maw?’ tiah in ti ding. Cule kei in an hnenah, ‘Ka lo thei lo. Nannih dan lo ih nungpawl ka hnen ihsin tlansuak uh,’ tiah fiangten ka ti hai ding,” (Mat 7:21-23).

            Pathian ih duh mi cu rundam si ding le rundam si theihfeng ding hi a si. Cuiruangah hitin a ti, “Kumkhaw nunnak ka nei ti nan theihnak dingah nan hnenah hi thilpawl tla ka ngan a si,” (1John 5:13).

            Thu ka lo sut hnik ding, “Atu rori ah thi ta hnik awla, na sual hmuahhmuah, a liam cia, lai rero le hmailam hrang tiang, ngaithiam a si ṭheh zo ih, kumkhaw nunnak ka nei tiah 100% na fiang maw? Atu rori ah thi awla, vanram ka kai ding tiah na fiang maw?” Rundam ka si ti fiang zetih theihthei a si!

I.                  Khrih Ṭuan Ṭheh Zo Mi Parah Zumnak Ih Ṭhumawknak In Rundam Si Feng a Theih

            Rundam ka si ti feng theinak lamzin umsun cu Khrih ih a ṭuan ṭheh zo mi parih zumnak ih ṭhumawknak lawngin a si. Rundam kan sinak hi Pathian hrangih kan tuahṭuan mi par le kan tuah lo mi parih ṭhumaw a si lo. Cuhnakin Pathian in kan hrangah ziang in tuahsak ti mi parih ṭhumaw mi a si sawn. Jesu Khrih khraws parih a thih tikah khan, thilmak pahnih cangsuak mi a um.

(1)  Rundamnak cu ṭhehfel thluh a si

            Khraws parih Jesui auaw cu, “Ṭheh a si zo,” (John 19:30) ti a si. “Ṭheh” ti mi ṭawngfang hi Jesu’i san laiah tlanglawn zetih an hman mi a si. A sullam cu ‘leiba pekfel thluh a si!’ tinak a si. Sumtuahpawl ih an hman zet mi ṭawngkam a si. A bak in thil na lei asile, na pekfel thluh tikah cahnah te parah ‘ṭheh a si zo’ ti ṭawngfangte seal in an su ding ih, an lo pe ding. A sullam cu ‘na leiba pekfel thluh a si zo’ tinak a si.

            Cucu a si Khraws parih Jesu in, “Ṭheh a si zo,” tiih a au mi cu. A sullam cu ‘na sual man le ka sual man kha pekfel ṭheh a si zo, ṭhehfel thluh a si zo’ a tinak a si. Milai hmuahhmuah in Pathian hnenah pek ding mi sual leiba kan nei. Cucu thihnak a si, “Sual man cu thihnak a si,” (Rom. 6:23) ti a si. Asinan Khrih in khraws parih a thih tikah khan kan sual leiba cu in pekfelsak thluh. Jesui a pek mi sual man cu a thisen a si. Cuiruangah Efe. 1:7 in, “A zangfahnak a luangliam bang tukin amah ah cun a thisen zarah sualpawl ngaidamnak tlensalnak kan nei.” Cucu a si Jesu in, “Nan sual cawhkuan man ka thisen pek mi cun a kuanfel thluh zo,” (1John 1:7) a tinak a si.

            Jesu in na sual hmuahhmuah hrangah a thisen a pek a si ah cun, na hrangah pek ding tang mi a um lai hrih ding maw? Um nawn hrimhrim hlah. Mi hrekkhat in rundamnak hi nuam tete ih pek vivo si in an ruat. Jesu Khrih khraws ih a thih ah khan sual man cawhkuan mantawdep a pe ih, kanmah in thilṭha tuahnak ih pek vivo dingin an ruat. Asinan rundamnak cu nuamtete le pakhat hnu pakhat pek vivo dingih khawkhan a si lo, Jesu in vei khatah a zaten a pe thluh zo. Rundamnak cu ziang na tuah ti mi parah a ṭhumaw lo ih, Khrih in ziang a lo tuahsak ti mi parih ṭhumaw mi a si. Curuangah Bible in, “Curuangah Dan thilti tel loin minung a zumnak in Pathian in thiam a coter ti hi kan thunetnak a si,” (Rom 3:28) tiin le, “Ziangahtile zangfahnak in zumnak thawng ih rundam nan si, cucu nanmah ihsi suak a si lo, Pathian thilpek a si,” (Ef. 2:8) tiah a ti.

            Evangelist pakhat in tokham le cabuai tuahtupa kha rundamnak thu a sim ih a fiang thei lo. Veikhat cu a dawr ah a va leng ih, a thiltuah cia mipawl cu a zohkual vivo. Cule tokham pakhat mawi zetih tuah cia mi kha evangelist pa cun a kut in a khih ih, “Hihi keimah in a tlangpawl mawi zetin zibaw ka ṭhu hnik ding,” tiah a ti. Cutikah tokham tuahtupa cu a au ih, “Tham hlah, a zaten ka tuahfel ṭheh thluh zo mi a si, tuahbet a ṭul nawn lo,” tiah a ti. Cutikah evangelist pa cun, “Kan dung zarh sung hmuahhmuah ih lo zirhfiang ka tum mi kha hihi a si. Khrih in na rundamnak hrangih a ṭuan mi cu a zaten a ṭuanṭheh zo. Bet na tum ṭheu ih, tum nawn hlah. Na ti ding mi umsun cu, cui Jesui ṭheh mi cu zum men aw, pawm men aw,” tiah a ti.  Cutikah tokham le cabuai tuahtupa cun rundamnak umtuzia a theifiang ih, tuahbet le ṭuanbet tum nawn loin, ṭheh zo mi parah zumnak in a ṭhumaw ve men. Rundamnak cu awlai ten a co ve ta.

            Hebru cabu ngantupa in hi mi ṭheh thluh zo mi rundamnak hi hitin a simfiang, “…amah rori a thawiawknak in sual hloralter dingah veikhat a runglang a si. Minung cu veikhat thi dingih ruat a si. Cui hnuah thuṭhennak a um ding. Cuvek thothoin Khrih cu mi tampi sualnak phur dingah veikhat hlan a si,” (Heb 9:26-28). “Ziangahtile cawcangpawl thisen le mepawl ih thisen in sualpawl a lahlo thei lo. Asinan anih cu sualpawl hrangih thawinak pakhat kumkhaw daih in a hlan hnuah, Pathian kut vawrhlam ah a to,” (Heb 10:4, 12) tiin.

            Veikhat cu evangelist Alexander Wooten hnenah tlangval pakhat a ra ih, “Rundam si dingah ziang ka tuah pei?” tiah a sut. Kha pa khan rundamnak thu kha a thinlung ngaingai ih buaipi a si lemlo ti evangelist Wooten cun a thei ih, “Na tlai tuk zo! Zianghman na tuah thei nawn lo,” tiah a sawn. Tlangvalpa cu mak ti zetin, “Si lo, si lo, rundam si dingin ziang ka tuah pei?” tiah a ti sal lala. Alexander cun, “A tlai tuk zo! Tuah ṭheh zo a si, tuahbet ding a um nawn lo,” tiah a ti. Cucu a si, rundam si dingah tuahbet ding a um nawn lo dan cu, Jesui ṭheh cia mi kha zumnak ih lak men ding a si. Jesu ih ti ṭheh zo mi hi na rinsan thei maw? Na rinsan thei lo asile teh, ziang na rinsan nawn cuang ding? 

(2)  Sual cu thaihloh a si

            Jesu khraws parih a thih ah khan rundamnak a ṭheh lawng siloin, sual khal a thaihlo. 1John 1:7 in, “A Fapa, Jesu Khrih thisen in kan sualnak hmuahhmuah a khawlhfai a si,” a ti. Khrih ih ṭuanṭheh zo mi parah zumnak ih kan ṭhumawk pumhlum tikah, kan sualnak hmuahhmuah, a liam cia, atu le hmailam ih sual lai ding mi hmuahhmuah tiangin ngaidam ṭheh a si, khawlhfai ṭheh a si. Paul in, “Nan sualnakpawl le taksa ih serhtan lo nan sinak ih thi nan rak si laiah khan Khrih thawn hmunkhat ah a lo nungter ih, nan thilti sualpawl hmuahhmuah a lo ngaidam a si,” (Gal 2:13) tiah a ti.

            Pathian ih ngaidam thei lo zohman an um lo ti na thei maw? Mi hrekkhat cun misual ka si, ka sual tuk, Pathian in i ngaidam thei lo ding tiah an ti. An theih lo mi cu, Pathian ih ngaidamnak hi ziang na tuah ti le ziang na tuahlo ti parih ṭhumaw a si lo, a duhdawtnak parih ṭhumaw mi a si sawn. Ngaidam theinak thuneihnak neitu Pathian in na sual a lo ngaidam hi na lung a awi lo maw? Na zum maw? Na zum lo a si ah teh, zo na zum nawn ding? Ziang na zum nawn cuang ding?

            Zumnak in Pathian thutak Bible ih phuansuah mi: Jesu Khrih khraws parih thihnak in na sual leiba a kuan ṭheh zo ih, na sual khal thaihloh a si zo, Khrih thisen in Pathian mithmuhah khawlhfai na si zo a ti mi hi zum aw. Pathian thu hi lei le van hnakih hngetsawn mi thu a si. Rundam si theihfengnak cu zo na si, ziangvek mi na si, ziang na tuah ti mi parih ṭhumaw a si lo ih, Khrih in na hrangah ziang a rak tuah ti mi parih ṭhumaw a si. Zumnak in Bible ih sim mi Khrih ih ṭuan ṭheh zo in ti mi na la zo maw? Cucu a si, rundam si fengnak tawthawhnak cu!

II.               Zumnak In Pathian Ṭawngkam Parah Ṭhumaw Aw

            Rundam si dingah le rundam si fiang dingah Khrih-ih ṭhehfel zo mi parih ṭhumawk lawng si loin, Pathian ṭawngkam (Bible) parah kan ṭhumaw ding a si. Zumnak in, Pathian ṭawngkam (Bible) ih a phuan mi kan lakluh, kan pawm tikah rundam kan sizia kan fiang a si. Bible cu rundam si fengnak ṭhumawknak hrampi a si. Atu ah rundam ka si ti ka fiang, ziangahtile Bible in a ti ruangah. Pathian ṭawngkam Bible in rundam si fengnak lamzin pahnih in a pe.

(1)  Pathian ṭawngkam Bible in Rundam si fengnak a tiamkam

            John 3:36 in cui thu tiamkam cu in pe, “Fapa a zumtu in kumkhaw nunnak a nei. Fapa a zum lotu cun nunnak a hmu lo ding ih, Pathian thinhengnak cu a parah a um ringring sawn a si,” tiah a ti. John 5:24 ah Jesu in, “Thungaiin, thungaiin ka lo sim, ka ṭawng a thei ih, i thlahtu a zumtu cun kumkhaw nunnak a nei. Thuṭhennak a tawng lo ding ih, thihnak ihsin nunnak sungah a lut sawn a si.” Pathian ṭawngkam Bible ih sim mi rundamnak hrang Khrih ih ṭuanṭheh zo mi thu na hna in na thei, zum awla, zumnak in cui thu parah ṭhumaw aw. Cucu rundam si fengnak lamzin umsun a si.

            D. L. Moody in, “Khristian tiaw thawng tampi Pathian ṭawngkam Bible ih sim mi parih an ṭhumawk ngam lo ruangah rundam si fengnak an nei lo,” tiah a ti. Jesu in, “Lei le van cu an hloral ding, asinan ka thupawl cu an hloral hrimhrim lo ding,” (Mat 24:35) tiah a ti. Cutluk ih hnget Pathian ṭawngkam Bible in na rundamnak hrangah Jesu in Khraws ih a thihnak in a ṭheh thluh zo thu, na sual hmuahhmuah ngaidam a si zo thu le a thisen ih kawlhfai a si zo thu a phuansuak mi hi na zum maw? Pathian cun thuphan a per thei lo ih, thuphan a per dah fawn lo (Tita 1:2; Heb 6:18).

            Cui Pathian ṭawngkam Bible parih ṭhumawknak cu zumnak a si ih, Thlarau lam ih hrinsalnak lamzin umsun a si. Peter in, “A siat thei mi ci hmangin si loin, kumkhuaih a nung mi le a hmun mi, a siat thei lo mi, Pathian ṭawngkam hmangin hrinsal mi nan si sawn,” (1Peter 1:23) tiah a ti. Jesui naupa James khal in kan piantharnak cu Pathian thutak zumnak thawngih a si thu a rel, “…Pathian in amai duhzawng in thutak thu in in hring a si,” (James 1:18). Pathian ṭawngkam Bible ih phuan mi parih na ṭhumawk ngam lo ah teh, ziang parah na ṭhumaw nawn cuang ding?

(2)  Pathian ṭawngkam Bible in Rundam si fengnak a hngetter

            Pathian ṭawngkam Bible in Rundam si fengnak a tiamkam lawng si loin, a hngetter. Jesu in, “Ka tuupawl cun ka aw an thei ih, kei khalin anmah cu ka thei hai. Cule annih in keimah in thlun. Cule an hnenah kumkhaw nunnak ka pe. An hloral dah hrimhrim lo ding ih, zohman in ka kut sung ihta in lawng dah lo ding,” (John 10:27-28) tiah a ti. Pathian ṭawngkam Bible in rundam si theihfengnak in tiamkam lawng si loin, kan rundamnak a hngehzia, a hloh thei lozia khal in sim. Peter khal in hitin rundamnak a hngehzia a sim, “Zumnak ruangih rundamnak can neta ah langter dingih timtuah cia mi cu co dingin Pathian huham ih kilven nan si,” (1Peter 1:5) tiah a ti.

            Mi tampi in an rundamnak rinhelhnak an neihsalnak a san pakhat cu hi thutak an theih lo ruangah a si. An theih lo mi cu ziang khalin, thil kan ti sualsal mi khalin, kan rundamnak co mi cu kan hnen ihsin in laksaksal thei nawn lo ti hi a si.

            Thilsual kan tuah mi in Pathian thawi sungkua sinak ih kan pehzawmawknak a siatsuah lo ih, Pathian thawi kan pawlkawmawknak cu a siatsuah thei. Ka nupi thawn thu kan elaw, kan aw a sosang deuhdeuh, kan ihnak pindan sungah a lut ih, sangka a kalhaw. Kei cu zanvar pindan dangah ka it. Cucun nupa kan sinak, kan pehzawmawknak a siatsuah cuang lo. Asinan kan pawlkawmawknak cu a siat a si. Ka tisual a si, i ngaidam aw ka ti ih, cutin anih khalin i ngaidam ih, kan pawlkawmawknak cu a ṭhasal. Cuvekin, Pathian thawi kan pawlkawmawknak cat mi cu, rundamnak cat vekih ruah ding a si lo. Kan tisual mi kan phuang ding ih, ngaidam kan dil asile, in ngaidamsal a si. Kan pawlkawmawknak a ṭhasal. Pathian thu in, “Kan sualpawl tla kan phuan asile, kan sualpawl in ngaidam ding le kan dingfellonak hmuahhmuah khawlhfai dingah anih cu a rinum in a dik a si,” (1John 1:9) tiah in sim.

Rundam ka si ti fengnak na nei thei thlang maw? Rundam ka si ti fengnak neih tlukih nunhahdam hi hi leitlun ah na hmu nawn lo ding.

Dr. Timothy Sui Lian Mang