TISA ṬIH A NUNZIA

Vawi khat cu nauhakpa te in a pa hnenah, “Ziangtin ralpidoawknak hi a thawk,” tiah a sut. A pa cun, “Leitlun ralpi vawi khatnak cu Germany in Belgium a hei la ih, cumi ihsin a thawk,” tiah a ti. Culeveten a nupi cun a pasal hnenah, “Kan fapa cu thudik sim hmen, leitlun ralpi vawi khatnak cu mi pakhat an thah ruangih suak a si kha,” tiah a ti. A pasal cu a thin a heng tuk lawmmam ih a ding, a feh, a hmai a sen, thinling zet aw in, “Nangmah maw kan fapa cun thu a lo suh? Keimah i sut sisi, ṭawng ve hlah, hrawlh aw ve hlah,” tiin ṭawng hrohrang zetin  a ti. A nupi khal cu a thin a heng ve ih, an hnen ihsin a suak ih sangka ring zetin a khar ta. An fapa te cun, “Ka pa in sim nawn hlah, ka theifiang zo, cucu tisa ruangah a si,” tiah a ti. A dik a si. Insang buainak, nupa ṭhenawknak, pakhat le pakhat remawklonak le huatawknak, ram khat le ram khat doawknak le thahawknak pawl khal hi tisa ruangah an si. Tisanak in piangthar si seh, piangthar lo si seh in buaiter. Leitlun pumpi ih buainak kaikhawmtu cu ralpa Setan a si ih, a hman bik mi a agent cu tisa hi a si. Mipiangthar zumtu nun buaitertu bik khal tisa hi a si.

Zumtu sungah Thlarau le tisa hi an cengtlang. Tisa cu kan suahkeh ihsi kan neih mi a si ih, Adam hnen ihsi kan co mi ro a si. Thlarau cu thlarau lam ih kan hrinsal (pianthar) tikih kan ngah mi a si. Tisa le Thlarau an pahnih hin caakhiarnak an nei veve - tisa cun thil ṭha lo lawng a hiar ih, Thlarau cun thianhlimnak lam lawng a hiar ve. An pahnih cu pakhat le pakhat an doaw ringring. Paul in, “Tisa duhnak cun Thlarau duhnak a dokalh ih, Thlarau duhnak in tisa duhnak cu a dokalh. Annih cu pakhat le pakhat an dokalhaw. Curuangah nannih cu nan tuah duh mi thilpawl nan tuah lo.” (Gal. 5:17). Tisa ih uknak lamih kan pekawk asile, tisa duhnak ṭhalopawl kan at ding ih, tisa thiltipawl cu kan nun ah an lang ding. Asinan Thlarau ih kan pekawk asile, Thlarau ih duh mi thil thianghlimpawl kan at ding ih, a rahpawl khal cu kan nun ah a lang ding. Curuangah a si, tisa cu kan hnawng ding ih, Thlarau parih kan ṭhumawk a ṭul.

I. TISA MIZIA (Gal. 5:18).

          Tisa ti mi hi Thuthlung Thar ah a phunphun ih hman a si. Kan ruh tuamtu titsa khal hi tisa ti khal in rel a si (Gal. 2:20). Vawi hnih vawi khat ah cun rundam si lo mi (piangtharlo) dinhmun relnak khalah a hmang (Rom. 7:5). Kan Bible canghril ih ‘tisa’ ti kha cun kan ruh tuamtu titsa le Pathian hmaiih thlarau lam dinhmun a rel mi si loin, sual mizia ih nun danglam a relnak a si. Tisa ti mi khan nunphung hlun, khawruahdan hlun le thiltidan hlun lam a relnak a si. Tisa cun nundan ṭha lo le nun hlun kha hmangin kan ruahnaklungthin a do. Cutin zumtu cun a tuah duh mi tuahsuak loin a um ṭheu. (Rom. 7:22-23). Sual in zumtu nun ih hna a ṭuandan a si. Bible in cu cu, sual taksa (Rom. 6:6), tisa lamzin ruah (Rom. 8:7), sual dan (Rom. 7:23; 8:2), thil`halo (Rom. 7:19) tiah a ko. Tisa cu Pathian lungawiter hnakin mah le mah diremawkter duhnak milai sungih um cu a si. Mah le mah thiamcoawkter duhnak kha a si. Mihrekkhat in, “Thuphan var, thuphan thianghlim, thuphan fate, thuphan dum, thuphan pipa tivek in a phunphun an sim. Cucu mah le mah thiamcoawkter a si ih, cucu tisa a si. Cucu nangmah ih um mah le mah thiancocawkter duhtu a si ih, tisa a si. Nangmah ih um pathian thawi fehtlang lo ih mahtei nun duhtu a si ih, tisa a si. Na tuah duh lo mi thil ṭha lo lamih lo nawrtu le lo tuahtertu a si ih, cucu tisa a si. Siatkhatnak, mihuatnak, phunzainak, miiksiknak ih lo hruaitu a si ih, tisa cu a si. Tisa cu sual lamih lo hruaitu a si.

(1) Tisa cun thil ṭha lo a duh

Paul in, “Curuangah thilṭha ka duh tikah thil ṭha lo ka hnenah a um ti mi dan hin keimah ah a ṭuan ti ka hmusuak,” (Rom. 7:21) tiah a ti. Ṭawngdang ih kan sim asile, thil ṭha tuah kan duh tikah, hi thil ṭha lo dan, hi nundan ṭha lo, hi in do dingin kanmah ah a um. Tisa duhnak cu thil ṭha lo hlir lawlaw a si. Tisa duh mi cu Pathian tel loih mahte ih mi umter ding hi a si. Tisa cu tidam theih lo khawp ih bawrhhlawh le siava a si. Nunsim a theih lo, thunun khal a theih lo. A mizia le a ziaza hi cu sualral zet a si. Tisa cu Pathian lam thil a duh lo ih, a tlulut fawn lo (Rom. 8:7). Tisa cu thlarau lam thil ṭha ziang hman a tuah thei lo. Tisa ah thlarau lamih ṭhathnemnak ding thil zianghman a um lo (Rom. 7:8). Tisa cun Pathian lung a awiter thei lo (Rom. 8:8). Tisa cu rinsan tlak khal a si lo. Tisa cu thil ṭha lo lam lawnglawng a duh.

(2)                        Tisa cun Pathian ziang a siar lo

Paul in Rom. 8:7 ah, “Ziangruangahtile tisa lamzin ruah cu Pathian doral sinak a si. Ziangahtile tisa cu Pathian dan ah a tlulut lo ih, a tlulut thei lo taktak,” tiah a ti. Tisa cun Pathian a do. Tisa in Pathian thu Bible a thungrulhdan cu, “Si lo e, ziangtik khalah, kei cun ka ti dah lo ding, khai thutak kha ka lung dah lo ding, kha vekin ka nung dah cuang lo ding. Ka bansan dah cuang lo ding,” ti hi tisa tidan a si. Pathian lam thil a do. Nangmah ih um kha ti vekih Pathian do ṭheutu kha tisa cu a si.

(3) Tisa cun milai a bawrhhlawhter     

Tisa cun milai a bawrhhlawhter. Tisa cun milai in a tuah duh lo mi thil ṭha lo tuahnak lamah a hruai. Atuah duh mi thil ṭha tuah in, thil ṭha lo tuahnak lamah a hruai. Curuangah Paul in, “Ziangahtile ka thiltuah mi hi ka theithiam lo. Ziangahtile tuah ding ka duh mi ka tuah lo ih, ka huat mi ka tuah sawn…. Aw ka dinhmun hi a va harsa tak em! Thihnak ih mi hruaitu hi taksaruangpum ihsin zo in i run ding,” tiah a ti. Tisa cun sual ah in dir. Setan in khawvel mihip theinak, nawmnak pawl tla hmangin kan tisa a thlem ih, kan tisa cun khawvel thil hi an ṭha ko ee tiah a ti. Huatawknak, bumawknak, rukruknak, khawvel nawmnak pawl tla hi thil ṭha an si ko, minung kan si sungah tiah tisa cun a ti. Thlarau cun, “Sual an si, tlansan aw,” tiah a ti. Setan le tisa cu an ṭangtlang ih, Thlarau le Khrih cu an ṭangtlang ve. Tisa cun Setan a sunlawih, a cawisang ih, Thlarau cun Khrih a cawisang ve thung. Thlarau cun ziaza a rem ih, tisa cun ziaza a bawrhhlawhter. Thlarau cun thutak a theihter ih, tisa cun thutak a hnawng. Thlarau cun huham thiltitheinak in pe ih, tisa cun cahnak nei lo, kawlawng ko in tuah. Thlarau cun sual a do ih, tisa cun sual a lawm. Tisa cu Setan ih agent a si ih, in bawrhhlawhter dingin duhsaknak a nei. Tisa ah thil ṭha, thil thianghlim, thlarau nun hrang cahnak a um lo lawlaw. Ṭhathnemnak zianghman nei lo a si.

(4)Tisa cun mi a that

Rom. 8:13 in, “Tisa duhzawng ih nan nun asile nan thi ding,” a ti. Thi ti cu ṭhenawknak a si. Rom. 8 hin Khristian nun a rel ih, mipiangthar nun a simnak a si. Hi tawkih thi ti hi hell fehnak, kumkhua Pathian thawi `henawknak a simnak a si lo. Tisa duhnak cun Pathian thawi kan pawlkawmawknak catter in, Setan thawi pawlkawmawknak in neihter a duh. Tisa cun Pathiang rawng kan bawlnak catter in, mai rawngbawl le Setan rawngbawlter in duh, cutin kannih cu Pathian Thlarau parah ṭhumaw nawn loin, kan mai cahnak le khawruahnak ah kan ṭhumaw ding ih, nehtu si in kan nung thei nawn lo ding. Kan Khristian nun in siatsuah ding hi tisa duh mi a si. Cucu tisa ziaza a si. Cucu Pathian dotu kan nun hlun sual nunphung a si. Pathian thawi pehtlaihaw loin kanmah te nung dingih in simtu le ṭuantu a si. Tisa cu thlarau nun siatnak lamih mi hruaitu a si.

II. TISA NUNCAN (Gal. 5:19-21).

Zumtu mipiangthar khalin tisa el loin, do loin le Thlarau Thianghlim parih ṭhumawk a ṭhelh pang asile a nun ah tisa nuncan a lang mai ding. Tisa thilti hi ṭhen thum ah kan ṭhen thei. Zumtu in Thlarau Thianghlim parah ṭhumaw loin a nun asile, cucu tisa nun a si ih, hih tisa nuncanpawl hi a nun ah hmuh an si ding.

 Nunau le mipa Sualnak (Gal. 5:19)

Uiretnak hi a hmaisabik ih ngan a si. Nupi pasal nei cingih nunau-mipa sual tuahnak a si. Hi sualnak hi thinlung ihsin a thawk hmaisa. Taksa rori ih a va sual lo hmanah a thinlung ihsin hahiaunak le ruahnak a neih ah cun a uire zo a si tiah Jesu in a ti. Mtt. 5:27-28 zoh aw.

Nunau-mipa sualnak hi nupi pasal ih neiaw si loin, nunau mipa sinak hman a si. Nunau-mipa sual tuah zukpawl le video zohnak lam khal a huaptel cih. Setan in leitlun ah hlawhtling zetih a hman mi sual cangvaihnak a si.

Bawrhhlawhnak hi ruahnak bawrhhlawh lam a relnak a si. Nunau- mipa sualnak lam ruahnak a si.

Tenumza hursual tuahnak, ti mi hi duhtawkih nunau mipa sinak lamih hmanawknak a si. Nunau le nunau, mipa le mipa pawlawknak, ramnung thaw khalih pawlawknak, pawisak nei lo ih pawlawk hluahhlo nak tiang a huap.

Tisa cu do loin le Thlarau Thianghlim parah ṭhumaw loin, mipiangthar zumtu a um asile, a tlunih sualpawl tuahnak ah tisa cun a hruai thei a si. Leitlun ih Khristian ṭhaṭha le pastor-pawl tiang khal hi vek sual ih lut tampi an um ti a si. Hihi tisa hnaṭuan a si.

Khawsiapawl lamih Sualnak Gal. 5:20

Milembiaknak hi Pathian nung si lo pohpoh biaknak hi a si. Ziang khal hi milem an si thei. Pathian nung aiih kan ret mi ziangkhal hi milem an si. Ṭhimnakah, mawṭaw, inn le lo, sumpai, hnipuan pawl khal hi kan nunnak ih an thupitbik ih, Pathian aiih hmun le ram an co sawn a si ah cun milem an si mai. Cule tisa in kan nun ah hmunram a la tinak a si.

Dawithiamnak hi tisa ih uk mi zumtu cun khawsia thawi hnaṭuantlangnak lam khalah pawisaknak a nei nawn lo.

Mipi vantlang lakih sualnak (Gal. 5:2b-21)

Mihuatnak, tawhawknak, thikthusiatnak, thinhengnak, ṭanghmasialnak, lungruallonak, zirhsualnak, iksiknak, mithahnak, zuritnak, zuhmun nawmcennak tipawl tla Paul in a tarlang. Hih tisa thiltipawl hi zumlotu- mipiangtharlopawl ih nun ih um mi le ti mi si ding a bang zet. Asinan zumtu mipiangthar khal tisa ih uk mi a si ah cun, Thlarau Thianghlim in a nun a uk nawn lo ih, hih tisa thiltipawl hi a nun ah hmuh ding a um thei.

          Thlarau ih luahkhat mi Khristian kan si lo ah cun a tlunih tisa thiltipawl hi ziangtik lai khalah tuah thei ringring kan si. Kei cu ka uire dah lo ding, nunau-mipa sualnak ka tuah dah lo ding, tenumza hursualnak ka tuah dah lo ding, dawithiamnak lam khalah ka feh dah lo ding, mi ka that dah lo ding, zu ka ri dah lo ding tin na ruataw thei men. Siangpahrang David khal kha uiret tum in a ihnak ihsin a tho lo. Tisa ih a uk tikah tum cia loin uire pa ah a cang, mithatpa ah a cang. Thlarau Thianghlim ih khah nun kan neih asiahcun khaih tisa thilti Gal 5:19-21 ih tarlang mipawl hi kan rah rah ding cu a si. Ṭih a nung tuk. Ka uire lo, nunau-mipa sualnak ka tuah lo, dawithiamnak ka hmang lo, mi ka that lo kan ti ding. Asinan tisa thilti a si mi mihuatnak, thinglingnak, thikthusiatnak, ṭanghmasialnak, iksiknak tivek na nun ih a um ah cun tisa thilti thotho a si. A dang khal na tuah vivo thei mi an si. Tisa mi zumtu si hi ṭih a nung tuk.

          Tisa thilti tuahsuak dingin tum cia a ṭul lo. “Noah khalin tuizan cu sabitzu ka in pei ih, tawlawng pin ka it men ding,” a ti ka zum lo. Peter in, “Tuizan cu Jesu ka phatsan ding,” a ti lo. Bible miropi zetzet pawl hman Thlarau ih an khah lo cun tisa thilti sual turu zetzet an tuahsuak asiahcun nang le kei teh hi Thlarau i khat lo ih um ngam ci a va si lo em!

III. TISA THILTINAK  A RAHSUAHPAWL (Gal. 5:21b)

          Tisa uknak hnuaiih umnakih rahsuahpawl cu ziang an si ding? Paul in, “Cuvek thilpawl a tuahtu cun Pathian uknak cu ro ah an co lo ding tiah a tu ah ka lo sim cia,” (Gal. 5:21b)  tiah a ti. Vanram ah ro co ding mi lawmman an nei lo ding tinak a si. Paul in, “Cuvek thilpawl a tuahtu cu Pathian uknak sungah an lut lo ding,” a ti lo. “Cuvek tisa thilti a tuahtupawl cu an rundamnak a hlo ding,” a ti lo. Cuvek a tuahtupawl cu rundam an si lozia, mipiangthar an si lozia langnak a si khal a ti lo. Paul in fa kan sinak lam a rel lo ih, fa sinak a cotu ih ro co mi lam a rel a si.

          Kan ro co mi cu rinum zetih Khrih kan rennak ih lawmman a si. Kol. 3:23-24 ah, “Cun ziangkhal nan tuah asile milai hnenih tuah vekin si loin, Bawipai hnenih tuah vekin nan thinlung zaten tuah uh. Bawipai hnenih ta ro co ding mi cu lawmman ah nan co ding ti nan theih ruangah cuvekin tuah uh. Ziangahtile Bawi Khrih rian nan si hi,” tiah a ti. Zumtu mipianghtar tisa ih a nun tikah vanram ih a co ding mi lawmman amah le amah a suamaw hi a si. Vanram cu an feh ding nan lawmman an co lo ding. IKo. 3:15 in tisa mi Khristian thuhla hitin a sim, “Zokhal a hnaṭuan mi a kang asile, a hloh ding. Asinan amah cu meisa sung ihsi luat vekin rundam a si ding,” tiin.

          A pahnihnak tisa ih nunnakih ruahsuah cu Khristian pawlkawmnak le rawgbawlnak hlohnak a si. I Ko. 5:11 in, “Asinan atu ah unaupa tiih nan kawh mi in nunau-mipa sualnak a tuah, a duhham, milem a bia, mi hmuhsuam a hmang, zu a ri, mi a bum asile kawm hlah uh. Amah thawn rawl khal eitlang hrimhrim hlah tiah ca ka rak lo kuat zo,” tiah a ti.

          A pathumnak tisa mi nun ih rahsuah cu Pathian nunsimnak a si. Heb. 12:6, “Ziangahtile Bawipa in a duhdawt mi cu nun a sim `heu ih, a cohlang mi fa kipin a vaw ṭheu,” tiah a ti. Pathian nunsimnak cu a phunphun in a si thei, insang siatnak, tawhawknak, damlonak, sumpai lamih tlaksiatnak tivek tla in a si thei. Tisa nun ih nun hi Pathian fate hrangah cun nawmnak taktak a um lo.

          A palitnak tisa mi nunih rahsuah cu Khrih Tokham Thuṭhennak ah lawmman a hloh ding. Bible in, “Curuangah kan zaten mai thuhla cio Pathian hnenah kan sim leh ding,” a ti. (Rom. 14:12). Zumtu mipiangthar tisa in a nung ih, Thlarau Thianghlim parah ṭhumaw loin, Pathian tel loin amahten a nun asile, malsawm a dawn ding mi le lawmman a co ding mi a hloh ding. Bawipa lawng a hloh lo ding. Ro ih a co ding mi lawmman a hloh ding. Khrih in cui zumtu tisa mi cu rinumnak Lallukhum, thlarau hlo kaih man Lallukhum le dingfelnak Lallukhum lawman a pe lo ding. A co ding mi a dinhmun `ha a hloh ding. Khrih in a lalram ah thuneihnak hmun luah ve dingin a sawm lo ding.

          Zumtu mipiangthar cu tisa in a nung vivo thei ko. Asinan hlohnak nasa zet a tawng ding. Tisa hi cu ṭihnungza le huatumza Khristianpawlih ral a si. A bawrhhlawh ih, a siava tuk fawn. Tisa-ih duh mi cu lo siatsuah le vanram ih na co ding mi lo hlohter ding rori hi a si.

IV. TISA NEHDAN (Gal. 18:45).

          Tisa hi ziangtin kan neh thei ding? kha vek hlohnak le siatnak maksak thlentu ral bawhhlawh le ṭha lo cu ziangtin kan do ding, kan el ding? Tisa nehnak lamzin umsun cu Thlarau lawng hi a si. Nehnak ih in hruaitu cu Thiang Thlarau lawng hi a si.

(1)            Thiang Thlarau hruaitu a sinakah tlulut aw

Thiang Thlarau kaihhruainak thlun dingin kan hril tikah tisa kan el tinak a si. Thiang Thlarau kaihhruainak thlun dingah, “Thlarau ih hruai mi kan si hmaisak,” a ṭul. (Cang 18). “Hruai” ti ṭawngfang hi tuukhaltu in a tuupawl a hruaidan asilole lawng thli in a hran ih a hruai vivo dan vek khan Pathian Thlarau in in hruai ding a si. Thlarau Thianghlim cun amai duhnak kan thinlung sungih a retnakin in hruai a si.

Tisa in, “A ṭha, tuah aw, ṭawng aw, kha ti khan ruat aw,” a ti tikah, Thlarau cun, “Aih, tuah hlah, ṭawng hlah, kha ti khan ruat hlah,” tiah a ti. Cucu Thiang Thlarau kaihhruainak a si. Cucu Thiang Thlarau in tlansuahnak a lo hmuh a si. Cucu Thiang Thlarau in nehnak ah a lo hruai a si. Thlarau kaihhruainak le a aw ngaithlaknak ih kan tlukluh tikah nehnak taw a thawk a si.

(2)            Thlarau ah feh aw

Thiang Thlarau hruaitu a sinak ih tlukluh lawng si loin, “Thlarau ih feh ding” kan si. (Gal. 5:25). “Feh” ti ṭawngfang cu Thlarau thawi ke kartlan tinak a si. A kaihhruainak thlun tinak a si. ~awngdang in Thiang Thlarau parih ṭhumawk tinak a si. Thlarau ih uknak ih tlukluh le a hruainak lamzin ih feh cu sual nehnak tawthawhnak a si. Mi pakhat thawi nan biakawk rero laiah tisa cun, “Kha ti khan sawn aw,” tiah a lo ti. Asinan Thlarau cun, “Si lo e, kha tin sawn hlah,” a lo ti. Thlarau hruainak na hril ih, a lamih na feh asile nehnak cu na nun ah a taw a thawk a si. Thlarau hruainak lamih ke kar dingih duhhrilnak na tuah leveten hmakhatteah cui hruainak lamzin ih feh thei dingin Thlarau hnen ihsin titheinak cahnak huham na co ding. Tisa nehdan cu cuvekih dawn le pek a si. Sual le tisa cu a supaw zawngih na neh tum le na do asile na neh thei dah lo ding, neh na si riangri sawn ringring ding. Tisa le sual nehdan cu Paul in fiang zetin, “Thlarau ah feh uh, cule tisa cakhiarnak cu nan tuahsuak hrimhrim lo ding,” (Gal. 5:16) ti mi le, “Tisa duhzawngih nan nun asile nan thi ding. Asinan Thlarau in taksaruangpum hna`uantla cu nan thlah asile nan nung ding,” (Rom. 8:13) tiah a sim.

     Tisa nehdan lamzin umsun cu a supaw zawng si loin, Thiang Thlarau huham cahnak par sawnah ṭhumaw awla, hei, Thiang Thlarau kei in thintawinak ka neh thei lo, nangmah in, kei in tisa cakhiarnak ka neh thei lo, nangmah sawn in,” tiah a parah ṭhumaw in ring awla, hmakhatteah Thiang Thlarau huhamcahnak in na tisa a neh lohlizia na thei mai ding.

Nehnak cu nangmai duhhrilnak parah a ṭhumaw. Tisa nun in na nung vivo thei, Thlarau Thianghlim ah feh, rinsan, ṭhumawk na hril thei. Nangmai thuthu a si. Nehnak lamzin na hril lo ding maw?

Dr. Timothy Sui Lian Mang