TISA ṬIH A NUNZIA

Vawi khat cu nauhakpa te in a pa hnenah, “Ziangtin ralpidoawknak hi a thawk,” tiah a sut. A pa cun, “Leitlun ralpi vawi khatnak cu Germany in Belgium a hei la ih, cumi ihsin a thawk,” tiah a ti. Culeveten a nupi cun a pasal hnenah, “Kan fapa cu thudik sim hmen, leitlun ralpi vawi khatnak cu mi pakhat an thah ruangih suak a si kha,” tiah a ti. A pasal cu a thin a heng tuk lawmmam ih a ding, a feh, a hmai a sen, thinling zet aw in, “Nangmah maw kan fapa cun thu a lo suh? Keimah i sut sisi, ṭawng ve hlah, hrawlh aw ve hlah,” tiin ṭawng hrohrang zetin  a ti. A nupi khal cu a thin a heng ve ih, an hnen ihsin a suak ih sangka ring zetin a khar ta. An fapa te cun, “Ka pa in sim nawn hlah, ka theifiang zo, cucu tisa ruangah a si,” tiah a ti. A dik a si. Insang buainak, nupa ṭhenawknak, pakhat le pakhat remawklonak le huatawknak, ram khat le ram khat doawknak le thahawknak pawl khal hi tisa ruangah an si. Tisanak in piangthar si seh, piangthar lo si seh in buaiter. Leitlun pumpi ih buainak kaikhawmtu cu ralpa Setan a si ih, a hman bik mi a agent cu tisa hi a si. Mipiangthar zumtu nun buaitertu bik khal tisa hi a si.

Zumtu sungah Thlarau le tisa hi an cengtlang. Tisa cu kan suahkeh ihsi kan neih mi a si ih, Adam hnen ihsi kan co mi ro a si. Thlarau cu thlarau lam ih kan hrinsal (pianthar) tikih kan ngah mi a si. Tisa le Thlarau an pahnih hin caakhiarnak an nei veve - tisa cun thil ṭha lo lawng a hiar ih, Thlarau cun thianhlimnak lam lawng a hiar ve. An pahnih cu pakhat le pakhat an doaw ringring. Paul in, “Tisa duhnak cun Thlarau duhnak a dokalh ih, Thlarau duhnak in tisa duhnak cu a dokalh. Annih cu pakhat le pakhat an dokalhaw. Curuangah nannih cu nan tuah duh mi thilpawl nan tuah lo.” (Gal. 5:17). Tisa ih uknak lamih kan pekawk asile, tisa duhnak ṭhalopawl kan at ding ih, tisa thiltipawl cu kan nun ah an lang ding. Asinan Thlarau ih kan pekawk asile, Thlarau ih duh mi thil thianghlimpawl kan at ding ih, a rahpawl khal cu kan nun ah a lang ding. Curuangah a si, tisa cu kan hnawng ding ih, Thlarau parih kan ṭhumawk a ṭul.

I. TISA MIZIA (Gal. 5:18).

          Tisa ti mi hi Thuthlung Thar ah a phunphun ih hman a si. Kan ruh tuamtu titsa khal hi tisa ti khal in rel a si (Gal. 2:20). Vawi hnih vawi khat ah cun rundam si lo mi (piangtharlo) dinhmun relnak khalah a hmang (Rom. 7:5). Kan Bible canghril ih ‘tisa’ ti kha cun kan ruh tuamtu titsa le Pathian hmaiih thlarau lam dinhmun a rel mi si loin, sual mizia ih nun danglam a relnak a si. Tisa ti mi khan nunphung hlun, khawruahdan hlun le thiltidan hlun lam a relnak a si. Tisa cun nundan ṭha lo le nun hlun kha hmangin kan ruahnaklungthin a do. Cutin zumtu cun a tuah duh mi tuahsuak loin a um ṭheu. (Rom. 7:22-23). Sual in zumtu nun ih hna a ṭuandan a si. Bible in cu cu, sual taksa (Rom. 6:6), tisa lamzin ruah (Rom. 8:7), sual dan (Rom. 7:23; 8:2), thil`halo (Rom. 7:19) tiah a ko. Tisa cu Pathian lungawiter hnakin mah le mah diremawkter duhnak milai sungih um cu a si. Mah le mah thiamcoawkter duhnak kha a si. Mihrekkhat in, “Thuphan var, thuphan thianghlim, thuphan fate, thuphan dum, thuphan pipa tivek in a phunphun an sim. Cucu mah le mah thiamcoawkter a si ih, cucu tisa a si. Cucu nangmah ih um mah le mah thiancocawkter duhtu a si ih, tisa a si. Nangmah ih um pathian thawi fehtlang lo ih mahtei nun duhtu a si ih, tisa a si. Na tuah duh lo mi thil ṭha lo lamih lo nawrtu le lo tuahtertu a si ih, cucu tisa a si. Siatkhatnak, mihuatnak, phunzainak, miiksiknak ih lo hruaitu a si ih, tisa cu a si. Tisa cu sual lamih lo hruaitu a si.

(1) Tisa cun thil ṭha lo a duh

Paul in, “Curuangah thilṭha ka duh tikah thil ṭha lo ka hnenah a um ti mi dan hin keimah ah a ṭuan ti ka hmusuak,” (Rom. 7:21) tiah a ti. Ṭawngdang ih kan sim asile, thil ṭha tuah kan duh tikah, hi thil ṭha lo dan, hi nundan ṭha lo, hi in do dingin kanmah ah a um. Tisa duhnak cu thil ṭha lo hlir lawlaw a si. Tisa duh mi cu Pathian tel loih mahte ih mi umter ding hi a si. Tisa cu tidam theih lo khawp ih bawrhhlawh le siava a si. Nunsim a theih lo, thunun khal a theih lo. A mizia le a ziaza hi cu sualral zet a si. Tisa cu Pathian lam thil a duh lo ih, a tlulut fawn lo (Rom. 8:7). Tisa cu thlarau lam thil ṭha ziang hman a tuah thei lo. Tisa ah thlarau lamih ṭhathnemnak ding thil zianghman a um lo (Rom. 7:8). Tisa cun Pathian lung a awiter thei lo (Rom. 8:8). Tisa cu rinsan tlak khal a si lo. Tisa cu thil ṭha lo lam lawnglawng a duh.

(2)                        Tisa cun Pathian ziang a siar lo

Paul in Rom. 8:7 ah, “Ziangruangahtile tisa lamzin ruah cu Pathian doral sinak a si. Ziangahtile tisa cu Pathian dan ah a tlulut lo ih, a tlulut thei lo taktak,” tiah a ti. Tisa cun Pathian a do. Tisa in Pathian thu Bible a thungrulhdan cu, “Si lo e, ziangtik khalah, kei cun ka ti dah lo ding, khai thutak kha ka lung dah lo ding, kha vekin ka nung dah cuang lo ding. Ka bansan dah cuang lo ding,” ti hi tisa tidan a si. Pathian lam thil a do. Nangmah ih um kha ti vekih Pathian do ṭheutu kha tisa cu a si.

(3) Tisa cun milai a bawrhhlawhter     

Tisa cun milai a bawrhhlawhter. Tisa cun milai in a tuah duh lo mi thil ṭha lo tuahnak lamah a hruai. Atuah duh mi thil ṭha tuah in, thil ṭha lo tuahnak lamah a hruai. Curuangah Paul in, “Ziangahtile ka thiltuah mi hi ka theithiam lo. Ziangahtile tuah ding ka duh mi ka tuah lo ih, ka huat mi ka tuah sawn…. Aw ka dinhmun hi a va harsa tak em! Thihnak ih mi hruaitu hi taksaruangpum ihsin zo in i run ding,” tiah a ti. Tisa cun sual ah in dir. Setan in khawvel mihip theinak, nawmnak pawl tla hmangin kan tisa a thlem ih, kan tisa cun khawvel thil hi an ṭha ko ee tiah a ti. Huatawknak, bumawknak, rukruknak, khawvel nawmnak pawl tla hi thil ṭha an si ko, minung kan si sungah tiah tisa cun a ti. Thlarau cun, “Sual an si, tlansan aw,” tiah a ti. Setan le tisa cu an ṭangtlang ih, Thlarau le Khrih cu an ṭangtlang ve. Tisa cun Setan a sunlawih, a cawisang ih, Thlarau cun Khrih a cawisang ve thung. Thlarau cun ziaza a rem ih, tisa cun ziaza a bawrhhlawhter. Thlarau cun thutak a theihter ih, tisa cun thutak a hnawng. Thlarau cun huham thiltitheinak in pe ih, tisa cun cahnak nei lo, kawlawng ko in tuah. Thlarau cun sual a do ih, tisa cun sual a lawm. Tisa cu Setan ih agent a si ih, in bawrhhlawhter dingin duhsaknak a nei. Tisa ah thil ṭha, thil thianghlim, thlarau nun hrang cahnak a um lo lawlaw. Ṭhathnemnak zianghman nei lo a si.

(4)Tisa cun mi a that

Rom. 8:13 in, “Tisa duhzawng ih nan nun asile nan thi ding,” a ti. Thi ti cu ṭhenawknak a si. Rom. 8 hin Khristian nun a rel ih, mipiangthar nun a simnak a si. Hi tawkih thi ti hi hell fehnak, kumkhua Pathian thawi `henawknak a simnak a si lo. Tisa duhnak cun Pathian thawi kan pawlkawmawknak catter in, Setan thawi pawlkawmawknak in neihter a duh. Tisa cun Pathiang rawng kan bawlnak catter in, mai rawngbawl le Setan rawngbawlter in duh, cutin kannih cu Pathian Thlarau parah ṭhumaw nawn loin, kan mai cahnak le khawruahnak ah kan ṭhumaw ding ih, nehtu si in kan nung thei nawn lo ding. Kan Khristian nun in siatsuah ding hi tisa duh mi a si. Cucu tisa ziaza a si. Cucu Pathian dotu kan nun hlun sual nunphung a si. Pathian thawi pehtlaihaw loin kanmah te nung dingih in simtu le ṭuantu a si. Tisa cu thlarau nun siatnak lamih mi hruaitu a si.

II. TISA NUNCAN (Gal. 5:19-21).

Zumtu mipiangthar khalin tisa el loin, do loin le Thlarau Thianghlim parih ṭhumawk a ṭhelh pang asile a nun ah tisa nuncan a lang mai ding. Tisa thilti hi ṭhen thum ah kan ṭhen thei. Zumtu in Thlarau Thianghlim parah ṭhumaw loin a nun asile, cucu tisa nun a si ih, hih tisa nuncanpawl hi a nun ah hmuh an si ding.

 Nunau le mipa Sualnak (Gal. 5:19)

Uiretnak hi a hmaisabik ih ngan a si. Nupi pasal nei cingih nunau-mipa sual tuahnak a si. Hi sualnak hi thinlung ihsin a thawk hmaisa. Taksa rori ih a va sual lo hmanah a thinlung ihsin hahiaunak le ruahnak a neih ah cun a uire zo a si tiah Jesu in a ti. Mtt. 5:27-28 zoh aw.

Nunau-mipa sualnak hi nupi pasal ih neiaw si loin, nunau mipa sinak hman a si. Nunau-mipa sual tuah zukpawl le video zohnak lam khal a huaptel cih. Setan in leitlun ah hlawhtling zetih a hman mi sual cangvaihnak a si.

Bawrhhlawhnak hi ruahnak bawrhhlawh lam a relnak a si. Nunau- mipa sualnak lam ruahnak a si.

Tenumza hursual tuahnak, ti mi hi duhtawkih nunau mipa sinak lamih hmanawknak a si. Nunau le nunau, mipa le mipa pawlawknak, ramnung thaw khalih pawlawknak, pawisak nei lo ih pawlawk hluahhlo nak tiang a huap.

Tisa cu do loin le Thlarau Thianghlim parah ṭhumaw loin, mipiangthar zumtu a um asile, a tlunih sualpawl tuahnak ah tisa cun a hruai thei a si. Leitlun ih Khristian ṭhaṭha le pastor-pawl tiang khal hi vek sual ih lut tampi an um ti a si. Hihi tisa hnaṭuan a si.

Khawsiapawl lamih Sualnak Gal. 5:20

Milembiaknak hi Pathian nung si lo pohpoh biaknak hi a si. Ziang khal hi milem an si thei. Pathian nung aiih kan ret mi ziangkhal hi milem an si. Ṭhimnakah, mawṭaw, inn le lo, sumpai, hnipuan pawl khal hi kan nunnak ih an thupitbik ih, Pathian aiih hmun le ram an co sawn a si ah cun milem an si mai. Cule tisa in kan nun ah hmunram a la tinak a si.

Dawithiamnak hi tisa ih uk mi zumtu cun khawsia thawi hnaṭuantlangnak lam khalah pawisaknak a nei nawn lo.

Mipi vantlang lakih sualnak (Gal. 5:2b-21)

Mihuatnak, tawhawknak, thikthusiatnak, thinhengnak, ṭanghmasialnak, lungruallonak, zirhsualnak, iksiknak, mithahnak, zuritnak, zuhmun nawmcennak tipawl tla Paul in a tarlang. Hih tisa thiltipawl hi zumlotu- mipiangtharlopawl ih nun ih um mi le ti mi si ding a bang zet. Asinan zumtu mipiangthar khal tisa ih uk mi a si ah cun, Thlarau Thianghlim in a nun a uk nawn lo ih, hih tisa thiltipawl hi a nun ah hmuh ding a um thei.

          Thlarau ih luahkhat mi Khristian kan si lo ah cun a tlunih tisa thiltipawl hi ziangtik lai khalah tuah thei ringring kan si. Kei cu ka uire dah lo ding, nunau-mipa sualnak ka tuah dah lo ding, tenumza hursualnak ka tuah dah lo ding, dawithiamnak lam khalah ka feh dah lo ding, mi ka that dah lo ding, zu ka ri dah lo ding tin na ruataw thei men. Siangpahrang David khal kha uiret tum in a ihnak ihsin a tho lo. Tisa ih a uk tikah tum cia loin uire pa ah a cang, mithatpa ah a cang. Thlarau Thianghlim ih khah nun kan neih asiahcun khaih tisa thilti Gal 5:19-21 ih tarlang mipawl hi kan rah rah ding cu a si. Ṭih a nung tuk. Ka uire lo, nunau-mipa sualnak ka tuah lo, dawithiamnak ka hmang lo, mi ka that lo kan ti ding. Asinan tisa thilti a si mi mihuatnak, thinglingnak, thikthusiatnak, ṭanghmasialnak, iksiknak tivek na nun ih a um ah cun tisa thilti thotho a si. A dang khal na tuah vivo thei mi an si. Tisa mi zumtu si hi ṭih a nung tuk.

          Tisa thilti tuahsuak dingin tum cia a ṭul lo. “Noah khalin tuizan cu sabitzu ka in pei ih, tawlawng pin ka it men ding,” a ti ka zum lo. Peter in, “Tuizan cu Jesu ka phatsan ding,” a ti lo. Bible miropi zetzet pawl hman Thlarau ih an khah lo cun tisa thilti sual turu zetzet an tuahsuak asiahcun nang le kei teh hi Thlarau i khat lo ih um ngam ci a va si lo em!

III. TISA THILTINAK  A RAHSUAHPAWL (Gal. 5:21b)

          Tisa uknak hnuaiih umnakih rahsuahpawl cu ziang an si ding? Paul in, “Cuvek thilpawl a tuahtu cun Pathian uknak cu ro ah an co lo ding tiah a tu ah ka lo sim cia,” (Gal. 5:21b)  tiah a ti. Vanram ah ro co ding mi lawmman an nei lo ding tinak a si. Paul in, “Cuvek thilpawl a tuahtu cu Pathian uknak sungah an lut lo ding,” a ti lo. “Cuvek tisa thilti a tuahtupawl cu an rundamnak a hlo ding,” a ti lo. Cuvek a tuahtupawl cu rundam an si lozia, mipiangthar an si lozia langnak a si khal a ti lo. Paul in fa kan sinak lam a rel lo ih, fa sinak a cotu ih ro co mi lam a rel a si.

          Kan ro co mi cu rinum zetih Khrih kan rennak ih lawmman a si. Kol. 3:23-24 ah, “Cun ziangkhal nan tuah asile milai hnenih tuah vekin si loin, Bawipai hnenih tuah vekin nan thinlung zaten tuah uh. Bawipai hnenih ta ro co ding mi cu lawmman ah nan co ding ti nan theih ruangah cuvekin tuah uh. Ziangahtile Bawi Khrih rian nan si hi,” tiah a ti. Zumtu mipianghtar tisa ih a nun tikah vanram ih a co ding mi lawmman amah le amah a suamaw hi a si. Vanram cu an feh ding nan lawmman an co lo ding. IKo. 3:15 in tisa mi Khristian thuhla hitin a sim, “Zokhal a hnaṭuan mi a kang asile, a hloh ding. Asinan amah cu meisa sung ihsi luat vekin rundam a si ding,” tiin.

          A pahnihnak tisa ih nunnakih ruahsuah cu Khristian pawlkawmnak le rawgbawlnak hlohnak a si. I Ko. 5:11 in, “Asinan atu ah unaupa tiih nan kawh mi in nunau-mipa sualnak a tuah, a duhham, milem a bia, mi hmuhsuam a hmang, zu a ri, mi a bum asile kawm hlah uh. Amah thawn rawl khal eitlang hrimhrim hlah tiah ca ka rak lo kuat zo,” tiah a ti.

          A pathumnak tisa mi nun ih rahsuah cu Pathian nunsimnak a si. Heb. 12:6, “Ziangahtile Bawipa in a duhdawt mi cu nun a sim `heu ih, a cohlang mi fa kipin a vaw ṭheu,” tiah a ti. Pathian nunsimnak cu a phunphun in a si thei, insang siatnak, tawhawknak, damlonak, sumpai lamih tlaksiatnak tivek tla in a si thei. Tisa nun ih nun hi Pathian fate hrangah cun nawmnak taktak a um lo.

          A palitnak tisa mi nunih rahsuah cu Khrih Tokham Thuṭhennak ah lawmman a hloh ding. Bible in, “Curuangah kan zaten mai thuhla cio Pathian hnenah kan sim leh ding,” a ti. (Rom. 14:12). Zumtu mipiangthar tisa in a nung ih, Thlarau Thianghlim parah ṭhumaw loin, Pathian tel loin amahten a nun asile, malsawm a dawn ding mi le lawmman a co ding mi a hloh ding. Bawipa lawng a hloh lo ding. Ro ih a co ding mi lawmman a hloh ding. Khrih in cui zumtu tisa mi cu rinumnak Lallukhum, thlarau hlo kaih man Lallukhum le dingfelnak Lallukhum lawman a pe lo ding. A co ding mi a dinhmun `ha a hloh ding. Khrih in a lalram ah thuneihnak hmun luah ve dingin a sawm lo ding.

          Zumtu mipiangthar cu tisa in a nung vivo thei ko. Asinan hlohnak nasa zet a tawng ding. Tisa hi cu ṭihnungza le huatumza Khristianpawlih ral a si. A bawrhhlawh ih, a siava tuk fawn. Tisa-ih duh mi cu lo siatsuah le vanram ih na co ding mi lo hlohter ding rori hi a si.

IV. TISA NEHDAN (Gal. 18:45).

          Tisa hi ziangtin kan neh thei ding? kha vek hlohnak le siatnak maksak thlentu ral bawhhlawh le ṭha lo cu ziangtin kan do ding, kan el ding? Tisa nehnak lamzin umsun cu Thlarau lawng hi a si. Nehnak ih in hruaitu cu Thiang Thlarau lawng hi a si.

(1)            Thiang Thlarau hruaitu a sinakah tlulut aw

Thiang Thlarau kaihhruainak thlun dingin kan hril tikah tisa kan el tinak a si. Thiang Thlarau kaihhruainak thlun dingah, “Thlarau ih hruai mi kan si hmaisak,” a ṭul. (Cang 18). “Hruai” ti ṭawngfang hi tuukhaltu in a tuupawl a hruaidan asilole lawng thli in a hran ih a hruai vivo dan vek khan Pathian Thlarau in in hruai ding a si. Thlarau Thianghlim cun amai duhnak kan thinlung sungih a retnakin in hruai a si.

Tisa in, “A ṭha, tuah aw, ṭawng aw, kha ti khan ruat aw,” a ti tikah, Thlarau cun, “Aih, tuah hlah, ṭawng hlah, kha ti khan ruat hlah,” tiah a ti. Cucu Thiang Thlarau kaihhruainak a si. Cucu Thiang Thlarau in tlansuahnak a lo hmuh a si. Cucu Thiang Thlarau in nehnak ah a lo hruai a si. Thlarau kaihhruainak le a aw ngaithlaknak ih kan tlukluh tikah nehnak taw a thawk a si.

(2)            Thlarau ah feh aw

Thiang Thlarau hruaitu a sinak ih tlukluh lawng si loin, “Thlarau ih feh ding” kan si. (Gal. 5:25). “Feh” ti ṭawngfang cu Thlarau thawi ke kartlan tinak a si. A kaihhruainak thlun tinak a si. ~awngdang in Thiang Thlarau parih ṭhumawk tinak a si. Thlarau ih uknak ih tlukluh le a hruainak lamzin ih feh cu sual nehnak tawthawhnak a si. Mi pakhat thawi nan biakawk rero laiah tisa cun, “Kha ti khan sawn aw,” tiah a lo ti. Asinan Thlarau cun, “Si lo e, kha tin sawn hlah,” a lo ti. Thlarau hruainak na hril ih, a lamih na feh asile nehnak cu na nun ah a taw a thawk a si. Thlarau hruainak lamih ke kar dingih duhhrilnak na tuah leveten hmakhatteah cui hruainak lamzin ih feh thei dingin Thlarau hnen ihsin titheinak cahnak huham na co ding. Tisa nehdan cu cuvekih dawn le pek a si. Sual le tisa cu a supaw zawngih na neh tum le na do asile na neh thei dah lo ding, neh na si riangri sawn ringring ding. Tisa le sual nehdan cu Paul in fiang zetin, “Thlarau ah feh uh, cule tisa cakhiarnak cu nan tuahsuak hrimhrim lo ding,” (Gal. 5:16) ti mi le, “Tisa duhzawngih nan nun asile nan thi ding. Asinan Thlarau in taksaruangpum hna`uantla cu nan thlah asile nan nung ding,” (Rom. 8:13) tiah a sim.

     Tisa nehdan lamzin umsun cu a supaw zawng si loin, Thiang Thlarau huham cahnak par sawnah ṭhumaw awla, hei, Thiang Thlarau kei in thintawinak ka neh thei lo, nangmah in, kei in tisa cakhiarnak ka neh thei lo, nangmah sawn in,” tiah a parah ṭhumaw in ring awla, hmakhatteah Thiang Thlarau huhamcahnak in na tisa a neh lohlizia na thei mai ding.

Nehnak cu nangmai duhhrilnak parah a ṭhumaw. Tisa nun in na nung vivo thei, Thlarau Thianghlim ah feh, rinsan, ṭhumawk na hril thei. Nangmai thuthu a si. Nehnak lamzin na hril lo ding maw?

Dr. Timothy Sui Lian Mang

Rundam Si Fengnak

Internet san ah kan thleng tariai ih, leilung pi khal hi hmuan sak, hmuan thlang vek men in thu le hla hi awlai zetin le rang zetin simthanawk a si thlang. Zarh khat sungah kan Falam Rihli Group mail ah hin thi le hlo simthanawk um lo can hi a mal zet. Cu nu, cu pa in in thihsan ti hi siar ding a um ringring.

Thihsanawk thu theih leveten thinlung sungih thusuhnak um mi cu a piangthar pei maw? Vanram ah a feh pei maw? ti hi a si. Rundam ka si ti fengnak neih tluk ih nun hahdam, hi leitlun ah a um thei lo ding. Atu rori ih vanram ka ta, Pathian fate ka si, ka sungah Jesu a um ti fengnak neih, ka thih tikah vanram ka feh ding, kumkhaw nunnak ka nei ti feng hi a duhum in a sunglawi tuk lawmmam. Khristian mi tampi in kan thih hnu ah Pathian in kan ṭhatnak le kan sualnak cuai a thlai ding ih, kan ṭhatnak in a neh asile, vanram kan kai ding tiah an ti. Khristian ka si tiaw mi tampi rundam si fengnak an neih lonak san cu a phunphun a um ding. Mi hrekkhat cu fasinak ih pehzawmawknak le Khristian nunih pawlkawmawknak an thleidan thiam lo ruang khalah a si thei. Mihrekkhat cu rundam an si ngaingai lo ruangah rundam ka si an ti thei lo. Khristian ka si an ti nan, Khrih cu an nun ah a um lo, Pathian fa taktak an si lo. Judas Iskariot vekin Jesu an thlun nan, Khrih an zum taktak lo. Zumnak nei lo, Jesu thluntupawl hnenah amah Jesu rori in, “Bawipa, Bawipa tiih i ko tu hmuahhmuah in vancung uknak sungah an lut thluh lo ding. Asinan vancung ih a um mi ka pai duhnak a tuahtu lawng an lut ding. Cui thuṭhen ni ah mi tampi in, ‘Bawipa, Bawipa na hmin in thu kan sim, na hmin in khawsiapawl tla kan dawisuak ih, huham ih tuah mi mangbangza tampi na hmin in kan rak tuah a si lo maw?’ tiah in ti ding. Cule kei in an hnenah, ‘Ka lo thei lo. Nannih dan lo ih nungpawl ka hnen ihsin tlansuak uh,’ tiah fiangten ka ti hai ding,” (Mat 7:21-23).

            Pathian ih duh mi cu rundam si ding le rundam si theihfeng ding hi a si. Cuiruangah hitin a ti, “Kumkhaw nunnak ka nei ti nan theihnak dingah nan hnenah hi thilpawl tla ka ngan a si,” (1John 5:13).

            Thu ka lo sut hnik ding, “Atu rori ah thi ta hnik awla, na sual hmuahhmuah, a liam cia, lai rero le hmailam hrang tiang, ngaithiam a si ṭheh zo ih, kumkhaw nunnak ka nei tiah 100% na fiang maw? Atu rori ah thi awla, vanram ka kai ding tiah na fiang maw?” Rundam ka si ti fiang zetih theihthei a si!

I.                  Khrih Ṭuan Ṭheh Zo Mi Parah Zumnak Ih Ṭhumawknak In Rundam Si Feng a Theih

            Rundam ka si ti feng theinak lamzin umsun cu Khrih ih a ṭuan ṭheh zo mi parih zumnak ih ṭhumawknak lawngin a si. Rundam kan sinak hi Pathian hrangih kan tuahṭuan mi par le kan tuah lo mi parih ṭhumaw a si lo. Cuhnakin Pathian in kan hrangah ziang in tuahsak ti mi parih ṭhumaw mi a si sawn. Jesu Khrih khraws parih a thih tikah khan, thilmak pahnih cangsuak mi a um.

(1)  Rundamnak cu ṭhehfel thluh a si

            Khraws parih Jesui auaw cu, “Ṭheh a si zo,” (John 19:30) ti a si. “Ṭheh” ti mi ṭawngfang hi Jesu’i san laiah tlanglawn zetih an hman mi a si. A sullam cu ‘leiba pekfel thluh a si!’ tinak a si. Sumtuahpawl ih an hman zet mi ṭawngkam a si. A bak in thil na lei asile, na pekfel thluh tikah cahnah te parah ‘ṭheh a si zo’ ti ṭawngfangte seal in an su ding ih, an lo pe ding. A sullam cu ‘na leiba pekfel thluh a si zo’ tinak a si.

            Cucu a si Khraws parih Jesu in, “Ṭheh a si zo,” tiih a au mi cu. A sullam cu ‘na sual man le ka sual man kha pekfel ṭheh a si zo, ṭhehfel thluh a si zo’ a tinak a si. Milai hmuahhmuah in Pathian hnenah pek ding mi sual leiba kan nei. Cucu thihnak a si, “Sual man cu thihnak a si,” (Rom. 6:23) ti a si. Asinan Khrih in khraws parih a thih tikah khan kan sual leiba cu in pekfelsak thluh. Jesui a pek mi sual man cu a thisen a si. Cuiruangah Efe. 1:7 in, “A zangfahnak a luangliam bang tukin amah ah cun a thisen zarah sualpawl ngaidamnak tlensalnak kan nei.” Cucu a si Jesu in, “Nan sual cawhkuan man ka thisen pek mi cun a kuanfel thluh zo,” (1John 1:7) a tinak a si.

            Jesu in na sual hmuahhmuah hrangah a thisen a pek a si ah cun, na hrangah pek ding tang mi a um lai hrih ding maw? Um nawn hrimhrim hlah. Mi hrekkhat in rundamnak hi nuam tete ih pek vivo si in an ruat. Jesu Khrih khraws ih a thih ah khan sual man cawhkuan mantawdep a pe ih, kanmah in thilṭha tuahnak ih pek vivo dingin an ruat. Asinan rundamnak cu nuamtete le pakhat hnu pakhat pek vivo dingih khawkhan a si lo, Jesu in vei khatah a zaten a pe thluh zo. Rundamnak cu ziang na tuah ti mi parah a ṭhumaw lo ih, Khrih in ziang a lo tuahsak ti mi parih ṭhumaw mi a si. Curuangah Bible in, “Curuangah Dan thilti tel loin minung a zumnak in Pathian in thiam a coter ti hi kan thunetnak a si,” (Rom 3:28) tiin le, “Ziangahtile zangfahnak in zumnak thawng ih rundam nan si, cucu nanmah ihsi suak a si lo, Pathian thilpek a si,” (Ef. 2:8) tiah a ti.

            Evangelist pakhat in tokham le cabuai tuahtupa kha rundamnak thu a sim ih a fiang thei lo. Veikhat cu a dawr ah a va leng ih, a thiltuah cia mipawl cu a zohkual vivo. Cule tokham pakhat mawi zetih tuah cia mi kha evangelist pa cun a kut in a khih ih, “Hihi keimah in a tlangpawl mawi zetin zibaw ka ṭhu hnik ding,” tiah a ti. Cutikah tokham tuahtupa cu a au ih, “Tham hlah, a zaten ka tuahfel ṭheh thluh zo mi a si, tuahbet a ṭul nawn lo,” tiah a ti. Cutikah evangelist pa cun, “Kan dung zarh sung hmuahhmuah ih lo zirhfiang ka tum mi kha hihi a si. Khrih in na rundamnak hrangih a ṭuan mi cu a zaten a ṭuanṭheh zo. Bet na tum ṭheu ih, tum nawn hlah. Na ti ding mi umsun cu, cui Jesui ṭheh mi cu zum men aw, pawm men aw,” tiah a ti.  Cutikah tokham le cabuai tuahtupa cun rundamnak umtuzia a theifiang ih, tuahbet le ṭuanbet tum nawn loin, ṭheh zo mi parah zumnak in a ṭhumaw ve men. Rundamnak cu awlai ten a co ve ta.

            Hebru cabu ngantupa in hi mi ṭheh thluh zo mi rundamnak hi hitin a simfiang, “…amah rori a thawiawknak in sual hloralter dingah veikhat a runglang a si. Minung cu veikhat thi dingih ruat a si. Cui hnuah thuṭhennak a um ding. Cuvek thothoin Khrih cu mi tampi sualnak phur dingah veikhat hlan a si,” (Heb 9:26-28). “Ziangahtile cawcangpawl thisen le mepawl ih thisen in sualpawl a lahlo thei lo. Asinan anih cu sualpawl hrangih thawinak pakhat kumkhaw daih in a hlan hnuah, Pathian kut vawrhlam ah a to,” (Heb 10:4, 12) tiin.

            Veikhat cu evangelist Alexander Wooten hnenah tlangval pakhat a ra ih, “Rundam si dingah ziang ka tuah pei?” tiah a sut. Kha pa khan rundamnak thu kha a thinlung ngaingai ih buaipi a si lemlo ti evangelist Wooten cun a thei ih, “Na tlai tuk zo! Zianghman na tuah thei nawn lo,” tiah a sawn. Tlangvalpa cu mak ti zetin, “Si lo, si lo, rundam si dingin ziang ka tuah pei?” tiah a ti sal lala. Alexander cun, “A tlai tuk zo! Tuah ṭheh zo a si, tuahbet ding a um nawn lo,” tiah a ti. Cucu a si, rundam si dingah tuahbet ding a um nawn lo dan cu, Jesui ṭheh cia mi kha zumnak ih lak men ding a si. Jesu ih ti ṭheh zo mi hi na rinsan thei maw? Na rinsan thei lo asile teh, ziang na rinsan nawn cuang ding? 

(2)  Sual cu thaihloh a si

            Jesu khraws parih a thih ah khan rundamnak a ṭheh lawng siloin, sual khal a thaihlo. 1John 1:7 in, “A Fapa, Jesu Khrih thisen in kan sualnak hmuahhmuah a khawlhfai a si,” a ti. Khrih ih ṭuanṭheh zo mi parah zumnak ih kan ṭhumawk pumhlum tikah, kan sualnak hmuahhmuah, a liam cia, atu le hmailam ih sual lai ding mi hmuahhmuah tiangin ngaidam ṭheh a si, khawlhfai ṭheh a si. Paul in, “Nan sualnakpawl le taksa ih serhtan lo nan sinak ih thi nan rak si laiah khan Khrih thawn hmunkhat ah a lo nungter ih, nan thilti sualpawl hmuahhmuah a lo ngaidam a si,” (Gal 2:13) tiah a ti.

            Pathian ih ngaidam thei lo zohman an um lo ti na thei maw? Mi hrekkhat cun misual ka si, ka sual tuk, Pathian in i ngaidam thei lo ding tiah an ti. An theih lo mi cu, Pathian ih ngaidamnak hi ziang na tuah ti le ziang na tuahlo ti parih ṭhumaw a si lo, a duhdawtnak parih ṭhumaw mi a si sawn. Ngaidam theinak thuneihnak neitu Pathian in na sual a lo ngaidam hi na lung a awi lo maw? Na zum maw? Na zum lo a si ah teh, zo na zum nawn ding? Ziang na zum nawn cuang ding?

            Zumnak in Pathian thutak Bible ih phuansuah mi: Jesu Khrih khraws parih thihnak in na sual leiba a kuan ṭheh zo ih, na sual khal thaihloh a si zo, Khrih thisen in Pathian mithmuhah khawlhfai na si zo a ti mi hi zum aw. Pathian thu hi lei le van hnakih hngetsawn mi thu a si. Rundam si theihfengnak cu zo na si, ziangvek mi na si, ziang na tuah ti mi parih ṭhumaw a si lo ih, Khrih in na hrangah ziang a rak tuah ti mi parih ṭhumaw a si. Zumnak in Bible ih sim mi Khrih ih ṭuan ṭheh zo in ti mi na la zo maw? Cucu a si, rundam si fengnak tawthawhnak cu!

II.               Zumnak In Pathian Ṭawngkam Parah Ṭhumaw Aw

            Rundam si dingah le rundam si fiang dingah Khrih-ih ṭhehfel zo mi parih ṭhumawk lawng si loin, Pathian ṭawngkam (Bible) parah kan ṭhumaw ding a si. Zumnak in, Pathian ṭawngkam (Bible) ih a phuan mi kan lakluh, kan pawm tikah rundam kan sizia kan fiang a si. Bible cu rundam si fengnak ṭhumawknak hrampi a si. Atu ah rundam ka si ti ka fiang, ziangahtile Bible in a ti ruangah. Pathian ṭawngkam Bible in rundam si fengnak lamzin pahnih in a pe.

(1)  Pathian ṭawngkam Bible in Rundam si fengnak a tiamkam

            John 3:36 in cui thu tiamkam cu in pe, “Fapa a zumtu in kumkhaw nunnak a nei. Fapa a zum lotu cun nunnak a hmu lo ding ih, Pathian thinhengnak cu a parah a um ringring sawn a si,” tiah a ti. John 5:24 ah Jesu in, “Thungaiin, thungaiin ka lo sim, ka ṭawng a thei ih, i thlahtu a zumtu cun kumkhaw nunnak a nei. Thuṭhennak a tawng lo ding ih, thihnak ihsin nunnak sungah a lut sawn a si.” Pathian ṭawngkam Bible ih sim mi rundamnak hrang Khrih ih ṭuanṭheh zo mi thu na hna in na thei, zum awla, zumnak in cui thu parah ṭhumaw aw. Cucu rundam si fengnak lamzin umsun a si.

            D. L. Moody in, “Khristian tiaw thawng tampi Pathian ṭawngkam Bible ih sim mi parih an ṭhumawk ngam lo ruangah rundam si fengnak an nei lo,” tiah a ti. Jesu in, “Lei le van cu an hloral ding, asinan ka thupawl cu an hloral hrimhrim lo ding,” (Mat 24:35) tiah a ti. Cutluk ih hnget Pathian ṭawngkam Bible in na rundamnak hrangah Jesu in Khraws ih a thihnak in a ṭheh thluh zo thu, na sual hmuahhmuah ngaidam a si zo thu le a thisen ih kawlhfai a si zo thu a phuansuak mi hi na zum maw? Pathian cun thuphan a per thei lo ih, thuphan a per dah fawn lo (Tita 1:2; Heb 6:18).

            Cui Pathian ṭawngkam Bible parih ṭhumawknak cu zumnak a si ih, Thlarau lam ih hrinsalnak lamzin umsun a si. Peter in, “A siat thei mi ci hmangin si loin, kumkhuaih a nung mi le a hmun mi, a siat thei lo mi, Pathian ṭawngkam hmangin hrinsal mi nan si sawn,” (1Peter 1:23) tiah a ti. Jesui naupa James khal in kan piantharnak cu Pathian thutak zumnak thawngih a si thu a rel, “…Pathian in amai duhzawng in thutak thu in in hring a si,” (James 1:18). Pathian ṭawngkam Bible ih phuan mi parih na ṭhumawk ngam lo ah teh, ziang parah na ṭhumaw nawn cuang ding?

(2)  Pathian ṭawngkam Bible in Rundam si fengnak a hngetter

            Pathian ṭawngkam Bible in Rundam si fengnak a tiamkam lawng si loin, a hngetter. Jesu in, “Ka tuupawl cun ka aw an thei ih, kei khalin anmah cu ka thei hai. Cule annih in keimah in thlun. Cule an hnenah kumkhaw nunnak ka pe. An hloral dah hrimhrim lo ding ih, zohman in ka kut sung ihta in lawng dah lo ding,” (John 10:27-28) tiah a ti. Pathian ṭawngkam Bible in rundam si theihfengnak in tiamkam lawng si loin, kan rundamnak a hngehzia, a hloh thei lozia khal in sim. Peter khal in hitin rundamnak a hngehzia a sim, “Zumnak ruangih rundamnak can neta ah langter dingih timtuah cia mi cu co dingin Pathian huham ih kilven nan si,” (1Peter 1:5) tiah a ti.

            Mi tampi in an rundamnak rinhelhnak an neihsalnak a san pakhat cu hi thutak an theih lo ruangah a si. An theih lo mi cu ziang khalin, thil kan ti sualsal mi khalin, kan rundamnak co mi cu kan hnen ihsin in laksaksal thei nawn lo ti hi a si.

            Thilsual kan tuah mi in Pathian thawi sungkua sinak ih kan pehzawmawknak a siatsuah lo ih, Pathian thawi kan pawlkawmawknak cu a siatsuah thei. Ka nupi thawn thu kan elaw, kan aw a sosang deuhdeuh, kan ihnak pindan sungah a lut ih, sangka a kalhaw. Kei cu zanvar pindan dangah ka it. Cucun nupa kan sinak, kan pehzawmawknak a siatsuah cuang lo. Asinan kan pawlkawmawknak cu a siat a si. Ka tisual a si, i ngaidam aw ka ti ih, cutin anih khalin i ngaidam ih, kan pawlkawmawknak cu a ṭhasal. Cuvekin, Pathian thawi kan pawlkawmawknak cat mi cu, rundamnak cat vekih ruah ding a si lo. Kan tisual mi kan phuang ding ih, ngaidam kan dil asile, in ngaidamsal a si. Kan pawlkawmawknak a ṭhasal. Pathian thu in, “Kan sualpawl tla kan phuan asile, kan sualpawl in ngaidam ding le kan dingfellonak hmuahhmuah khawlhfai dingah anih cu a rinum in a dik a si,” (1John 1:9) tiah in sim.

Rundam ka si ti fengnak na nei thei thlang maw? Rundam ka si ti fengnak neih tlukih nunhahdam hi hi leitlun ah na hmu nawn lo ding.

Dr. Timothy Sui Lian Mang