Innsang Nun Bawmtu

Ziangtin innsang ah sungkua le unau za lole kan fale kan zoh ding? Innsang ih kan zohawk tawn dan ihsin midang zohdan kan zir.  Mah le innsang ih zoh kan sidan in a lenglam ih rualpi siseh midang kan zohdan tiang a hnawng. Curuangah, kan fale hnenih pianpi unau le sungkua member zoh awk dan felfai tei zirhawk hi nu le pai mawhphurh tumpi a si.  Mathai 7:12 cun hitin, “ Curuangah mi in nan parah tuah hai seh ti nan duh mi hmuahhmuah kha midang parah va tuah uh. Ziangahtile, cumi cun Dan thu le profetpawlih ngan mi thupawl a khaikhawm thluh a si” a ti.

          Ziangtin na innsang unau le member pawl ṭhaten na zoh thei ding? A takih hmansuah cih ding mi thupi pawl hinah ka rawn tarlang cih ding:

(1)             Upat le ṭihzah tlakin um aw. Upat le ṭihzah tlakih um ding in mize hnget le felfai , mai thu le hla ṭhin hniaihniai lo mi si a ṭul. Ṭongdang in ka rel asilen, na thinlung phurnak le zauthaunak (emotion) kha ṭhatei na kilkhawi thiam a ṭul. Ṭongkam nem, midang a tungdingtu ṭongkam pawl hmang aw. Nu le pa in kan theih ding a thupi ngaingai mi cu, kan fale kha kan thu hnuai ah an tlulut cing in ṭihzah leh upatnak thawn kan zohkhen ding a si. Anmah kha ṭihzah upat aw la, cui nun ihsin midang upat le ṭihzah an zir ngah ding. Na fale upat ṭihzah na zir a silen cui na zirmi ihsin annih khalin nangmah lo ṭihzah an zir ve ding. Na ṭongkam, na nundan, le cangvaih dan tinkim ah na fa le pawl ih ṭihzah tlakin nung aw. Ṭongkam tampi hmuar nei lo ṭong rero hnakin nundan dik le mawi in thu a sim thûk deuh.

(2)             Ngaidamtu si aw. Thukamêlawk sual hi lohtheih lo ih rawng um, biak awk fuh lo ruangah maw, thu ṭha sawn cuhawk ruangah maw, thin nawm lo nak thup rak neih ruangah maw, harsatnak kan parih thil thleng mi pawl ruangah  hrial theih lo tlukih innsang tinih thleng ṭheu mi a si. Asinan, Ephesi 4:32 cun hitin, “ Cule , pakhat le pakhat parah ngilnei in lainatnak  neitawn uh. Khrih ruangah Pathian in a lo ngaidam bangin pakhat le pakhat ngaidamawtawn uh” ti ah a ti. Mi zokhal Jesu’i thisen suakmi huham ruangih Pathian ngaidamnak a cotu le teptu cun ngaidamnak cotu an si vekin midang khal an ngaidam thei ve a ṭul. Jesu phei cun nan unaupa khat “vawi sawm sarih ih let sarih” in ngaidam aw ti ah a ti.  Ngilneihnak kan ti mi hi ngaidamnak a takih a langsuahnak a si.  Ngaidamnak na rak co dah a si lo ah cun ngilneihnak le nunnemnak  nei dingin na zuam thei lo. Nu le pa pawl in kan mah le innsang cio ah thinhengnak le thinsiatnak si lo duhdawtnak , ngaidamnak le cohlanawktawnnak pawl hmansuah le langter hi kan mawhphurh le ṭuanvo tumpi a si.

Paul in 2 Korin 2:10-11 khal ah hitin, “  Ziang thil khalih mi nan ngaidam mi cu kei khalin ka ngaidam ve. Ziangahtile, ziang thil khal ka rak ngaidam asile ka ngaidam mi pa cu, nanmah ruangah Khrih hmaiah ka ngaidam a si. Cu lo asile Setan in kan hnen ihsin remcannak a ngah pang ding. Ziangahtile, Setan-ih khawkhandan cu kan thei a si” a ti.  Paul cun kan ralpa Setan hin mi siatsuahnak ding ruahhmannak ( schemes) tampi a nei ih cumi lakih pakhat a si mi cu ngaidamlonak ( unforgiveness) hi a si ti ah a ti. Curuanga, nu le pa in kan fale kan hruainak le innsang kan nuntu khawsak danah ngaidamnak hi a takin kan nunpi a ṭul, culole Satan in remcang ah la in kan ngaidamawk thei lo nak hmang in kan mah zangthal ko in in khai thei. Ngaidamnak cun mi pakhat khat ih phurrit a sawng men lawng si lo in a nunpum hlum a danglam ter thei . Ngaidamnak ti mi cu ngaidam a ṭulmi hrang lawng ah hman a theih. Kan palh le sualnak can ih nu le pa ih ngaidamnak kut le awkam tluk ih thilthlum a um lo. Ngaidamnak cun nun a remṭha ih siat hloral ta ding khal kha sunman khung vekah mi a sersuak sal. Ngaidamnak langter tu nu/pa maw na si… ngaidamnak langter thei lo tu Satan ih hmanrua?

(3)     Latu si lo in pesuaktu si aw. Minung hi kan pianpi mizia hrimhrim ihsin mi duham kan si. Mi tambik cu, ‘ka daih aw lo tuk, ṭulsam mi tamtuk ka nei’ ti ih mai ṭulnak kha tumbik le thupi bikih a rettu kan si. Asinan, kan Bible cun hitin, “ Zokhal mai bul thil lawng ngaihsak loin midang ta khal ngaihsak uh”(Filipi 2:4) tin in sim. Nu le pa in kan fale hnenah malsawm thlawhsuah an dawn mi ih lungawi hna thiam ding le cumi ih rahsuah a latu men lawng si lo a pesuak theitu an si tiang zirh ding hi kan ṭuanvo a si.  Minung nunnak ih a takih thilthleng mi pawl le nuntu khawsak dan pawl hmuthiam thei ding ah siannak le zalennak pe aw, midang rian theinak ding canṭha tuahsak kha hngilh pang hlah.

(4)     Tlang zetin nung aw. Kan Bible in hitin, “  Ziangah i pawisa lo tiih a lo ruah ding hnak cun, mi pakhat hmaitawn ih a sualmawhnak va remsak khi a ṭha sawn. Rualpi ṭha cun na thin a lo natter hmanah duhsaknak ṭha a nei; Sikhalsehla na ral in na liangih a lo kuah asile ral ring aw.”( Thufim 27:5-6) a ti. Na innsangah diknak( honesty) le tlangnak ( transparency) nunpi aw. Thu ṭha ruah awk le ruahkhawm ding kha ṭahnak in si maw, ṭongkam hrâng ṭongsuahnak in si maw na hrial lo pei.  Tangdawr ten le thinfual ten an thu ngaithlak sak aw la, cule na ṭanhmun ( position) kha fiangten relsuak aw.  Na palh a silen cu ka palh ti kha sim lang ngam in an ngaidamnak dil aw. Cumi cun innsangah nasa ngaingai in mi a bawm. Nu le pa tampi cu kan palh khal len, ‘ka palh a si in ngaidam aw’ ti ih fale dil hi tlawmlâkah kan ruat ṭheu ih cumi cun innsang nun lungawinak mi a siatsuah. Nu le pa kan si ah maw, fa le kan si khal a silen palh thei, tlu thei le tisual pang thei milai kan si ruangah, kan rak palh a si ah cun, ‘ka palh a si, i ngaidam aw’ ti hi kan hreh ding si lo. Tlang zetin kan nung a silen kan karlakah Satan in bu khuarnak ding hmunram a co lo.

(5)     Sunmang thlahsuaktu si aw. Hebrew 10:24-25 cun hitin, “ Duhdawtnak lamah le hnaṭuan ṭha ṭuannak lamah pakhat le pakhat cawkthoaw dingin ngaihtuah uhsi. Mi hrekkhat tidan vekin, kan khawmawknak bansan loin, pakhat le pakhat thazang peawtawn uhsi. Ni cu a nai deuhdeuh ti nan theih bangin thazang pe aw sinsin uh” a ti. Nu le pa nasilen, na fale pawl kha an thla pharhsuak ding ah siannak pe aw. An zam theinak dingah thla pe aw.  Na fale ih nunnakah ralṭhatnak phun aw, ziangahtilen nauhak tampi cu hlawhsam phannak le tisual phannakin an nun ṭihnak thawn a awp bet ṭheu. Na ṭuanvo hmaisabik cu Jesui hnen an thlen theinak dingih ralṭhatnak an mah ah phun le lamhmuh hi a si.  Cuvek thotho in, fale pawl hrang khalah kan nu le pa hrangah an sunmang thlahsaktu kan si thei ve a ṭul. Hringtu kan nu le pai hnenih ziang dinhmun an thleng thei ti le an sunmang thleng thei ding ih kan bawmnak ah a tlai tuk ti a um hrimhrim lo. Nu le pa na si vekin na fa le ih sunmang a dawnkhamtu maw na si , an thlen theinak ding ih thazâng le lamhmuhnak thawi a hruaitu? Cuvekin, fale kan si khal len kan duhdawtmi kan nu le pa ih sunmang thleng thei lo ding ih dawnkhamtu maw kan si an thlen theinak ding ih thazâng pe ih a bawmtu? Sunmang thlahsuaktu nu le pa, fanu fapa si hram aw!

Pathian in siartu zaten thlawsuah lo pe hramseh