Ziangruangah Si Innsangah Kan Hlawhsam Ṭheu 1

Tuini kan leitlun pumpi zoh le thlirtikah innsang hlawhsam hi a ni ni in kan pung deuhdeuh. Ram cangkang le kan zohsan bikmi lakih tel pakhat USA kan zoh asilen a kum telin innsang kekkuai le nupa ṭangṭhenaw thawm vang siseh, single parent (Pa lawng lole Nu lawng innsang hruaitu) kan pung deuhdeuh.  Cumi ih rahsuah dysfuntioncal Children (innsang punghmanlo- nu le pa ih awpnak hnuai ihsin ṭhanglianlo fanau) hmuh ding an tam deuhdeuh.  Ram a cangkan vivo le hmun ṭha ih kan um poh len nupa siseh laitlang khawte ih nitin lothlo ih hnaṭuan tlang, sungkua kimtei rawl kilkhawm tivek tla kha a harsa deuhdeuh. Kan hnaṭuannak hmun, zung le hnakaih a danglam tlang tikah nupa khal sun nihlawh hmu aw lo ih ṭhenawknak can ah kan tlang leng thlang. Cuvek thotho in kan fale an silen anmah le zirnak ah cutin tlai le zan ih in an ra tlun can lawng cu kan tawnawk khawm can a si. Kan san in in pek nawn lo ruangah nu le pa khal sunvui hna dangdang ṭuan in mah le hna ah nupi/pasal hmuh ban lo ih sumpai hawl san ah kan tlang leng thlang. Cuti a si tikah, a liamcia mi ah “ ziangruangah innsangah kan hlawhsam ṭheu?” ti mi thusuhnak khal hi tuihlan hnakin nasa sinin kan suhawk a ṭul. Mikip ih kan duhmi innsang hlawhtling le nuam dinsuah ding hi thil awl ai lo zet, zuamawknak, pumpekawknak, tumruhnak le sikan nasa zet neih a ṭul ti khal kan theih feng sinsin a ṭul.

Aliamcia kan Chin nu le pa kan zoh asilen cu tui kan san thaw cun an dang aw zet tlang. Kan chin ram ih tlangleng tu kan nu le pa hrekkhat tla cun a takin an hmang rero lai nan, ramsung hmunpi ih um le ramleng suakpawl cun an hmang nawn lo. Kan nu le pa, pi le pu sanah cun innsang tin in mai lo (thlawhma) kan nei ih cutin nupa nitin te mai lo ih feh le lo thlawh kha kan hnapi a si. Cun, midang thawi ṭuankhawm kan duh le kan tlakaw ih cutin innsang nupa khal hmun dangdang ah ṭhendarh aw lo in hmunkhat te ah hna kan ṭuankhawm ṭheu. Cuti a si tikah, tuisan ih kan theih leuhleuh mi innsang nupa karlakih uiretnak (nupa ṭangtawm sualnak) tuah thuhla tla tui dinhmun hnak cun theih ding a dem zet. Cuvek cingih nunau/mipa uire tivek theih an um asilen mi tirhsiang luar deuh ti ih mi zohtleu mi an si. Asinan, tui kan san ah cun kan nupi/pasal khal mi nupi/pasal le midang pi thawn kan hmuhbanlonak office ah nisen sa tuar nawn loin hnipuan mawi bikbik le ṭhabik bik thawn aircon hnuaiah hnaṭuan in an khawsak tikah innsang kan thupit ter lo ah cun mipa hrangah siseh, nunau hrang khalah siseh tlemnak a tam cuang. Cumi ih a rahsuah cu, accident tawng le cumi ruangih innsang kekkuai khal theih ding tuini ah mi tampi a um aw aw. Cutin, nu le pa bik innsangah kan kehkuai tikah kan fale cu khawmtu neilo arpi ih a fale a thihsan vekin vavai in an ṭap, an nunkhua a thim. Rawngbawltu kan si maw, sumdawng kan si maw, zungkai kan si ah maw innsang thupi zet ih kan ret lo ah cun siatnak ti mi hin zohman in hlat lo ti hi kan theih a thupi.

Awle, ka thupi ziangruangah innsangah kan hlawhsam ṭheu? ti mi thuthawi pehparaw in Kristian rawngbawltu innsungsang ihsin kan zoh pei. Kan Chin ram rawngbawltu saya hminthang taktak pawl hi insang hlawhsam ti ih mi relmi an um ka thei hnuaihni.  Zo an si ti ka rel tum mi a si lo ih ziangruangah kan hlawhsam, ziangtin innsang hlawhsamnak ihsin kan luat thei ding, kan kilhim aw thei ding?  ti lam kha ka rel tum mi a si tikah a ruang le a tidan ding lam ka uar ding.  Innsang hlawhsam ti mi hi a phunphun ih tehdan kan nei thei ding; Sumpai lamih hlawhsam, innsang lungawinak le hlimnak lamih hlawhsam, sungkhat unau pawlkawmawknak lamih hlawhsam, fanau kilkhawinak le nuncan lamih hlawhsam tivekin a phunphun a um thei ding. Cumi ah ka rel duhmi cu taksa nundan lole nungcang (moral behavior) lamih hlawhsam ka rel duh mi sawn a si. Nu le pa Pathian thu thiam zetzet, Kawhhran le ram hrang khalih thlawhsuah tum taktak nei, thlarau lam ih pa rori ti ih kan hmuhmi kan pa le tampi ziangruangah an fale zutama, mi hnaihnawk ringringtu fanu/fapa, khua le veng hrang mi hnawksak ah an suah thei? Hi thu hi mi hmuahhmuah ih kan thusuh mi a si ka zum? Kan thusim mi hi kan innsangah kan hmang suak lo maw lole kan thusim mi kan thupit ter tuk ruangah kan thusim mi kan innsang ih hmansuah kan thlau thla? Lole sim lawng duhtawkin a takih nunpi lamah kan daitlang?