A LAI BIKIH KHRIH A RETTU INNSANG

          A laitabikih Khrih a rettu innsang hi vanram nawmnak rak tep ciatupawl an si. Cui a lai bikih Khrih a rettu innsang cu a laitabikih Khrih a rettu innsang Pa, Pathian hnenih num pe aw mi, a laitabikih Khrih a rettu innsang nu, a pasal hnenih tuhlut aw mi le a laitabikih Khrih a rettu fanu le fapa, hringtu nu le pa upat, ṭihzah le sunlawihtu pawl kawmkhawm ih dinsuah mi a si. Midang nunnakah a laitabikih Khrih ret dingah hrâmhrâm in kan nawr thei lo asinan kan nunnak in cui alaitabikih Khrih retnun cu a thunung kan thlunnakin kan langter thei. Thlaraumi kan sinak taktak khal cu kan innsangah ziangtluk pehzawmawknak hnget le thûk Khrih thawn le kan innsang members zaten kan nei timi thawn zohfel theih a si.

Papawl ( Eph. 5: 25-31)

 Paul in hi Ephesa cakuat a ngansan laiah hin, Jews pawl in siseh, Rom le Grik pawl in siseh nunaupawl hi mipa thawi tluktlang aw in an ruat dah lo, cuhnakin neih le siah thilri vek fang menah an ruat ṭheu.  Curuangah, nupi duhdawt ding ih thupek tla cu thil thar ngaingai a si.  Khristian biaknak sung lawngah nunau le nauhak pawl hin an covo diktak an co thei.

            Papawl cu Pathian in a khawhhran a duhdawt vekin, an nupi cio duhdawt dingih thupek an si. Cumi ih tiduhsan cekci cu ziang a si ding? Duhdawtnak hi khansa (feeling) men a si lo pumpekawknak (commitment) sawn a si. Khrih in kawhhran a duhdawt vekin ka rual ,Kawhhran cu nangmah le keimah –  mifamkim lo mibûr umkhawm, pathian mipawl sinak nun thawi nungsuak ding ih Pathian kawhsuah mi kan si.  Kan famkim lo na cingcing in Pathian in in duhdawt bangin, papawl khalin kan nupi pawl cu famkim lo zet hmansela kan duhdawt a ṭul.  Hivek duhdawtnak cu mi famkimlo pawl pumpe ih duhdawtnak a si ih cu mi cun pumpâk ih hlanawknak nasa tak neih a ṭulnak khal a langter.  A Kawhhran hrangah Khrih in a nun pumpi a sûngbung bang khan, Pa le pawl in kan nupi kan duhdawtnak cu phût le ngen mi nei lo, pumhlum ih duhdawtnak thiang a si ding a si.           

            Pathian ih duhdawtnak cun mi a thianfaiter.  Jesu kan hrangih a thihnak khal kha kan mah in thianter a duh ruangah a si. Papawl hrangah, cu mi umzia cu kan nupi hrangah an ṭhatnak ding bik kan hawl ding ti ai a si. A thlarau lam nun hruaitu na si ih curuangah na nunnak cu a hrangah zohṭhimtlak bik a laitabikih Khrih a rettu na si a ṭul. Nangmah le nangmah na duhdawt tlukin na nupi na duhdawt le na fingkhawi, na tunding a ṭul a si. Amah na duhdawtnak tla cu a mai ngainat mi ṭawngkam duhnung le thlum zet hmang in sim ṭheu aw. A ngaingat mi duhdawtnak ṭawngkam pawl tla cu : lungkimpinak (confirmation), cân hleice hman tlângnak (spending quality time), thilpek pek ( gifts) , a duhmi tuahsak (act of service) lole taksak zût meetawk ( physical touch) tla a si thei.

            Kan Bible in , “… Khrih cu kawhhran lu a si bangin pasal cu nupi-ih lu a si…” a ti ruangah kan nupipawl cu sal an si tinak a si lo.  Pa cu duhdawttu a si lawng siloin hruaitu khal a si. Bible in hruaitu in simfiang dan cu tharum thawi mi a khawngtu si lo in sal lungput thawi mi a hruaitu sawn hi a si. Cui sal lungput nei hruaitu cun ṭuanvo a la ih a uk zawng in mi a uk lo.

            Khrih in duhdawtnak in pek mi cu- ruang um riai lo ih duhdawtnak ( unconditional love), pumpe aw duhdawtnak ( sacrificial love), mi thianghlimter duhdawtnak (sanctifying love) le diriam ih mi umter duhdawtnak (satisfying love) pawl an si.  Hivek duhdawtnak pawl hi si papawl in kan nupi hnenah câmcin ih kan pek ding mi cu!. Asilen, papawl, nang hivek duhdawtnak pawl hi nan nupi hnenah na pe ve zo maw?

Nupi pawl ( Eph. 5: 22-24)

“ Nupipawl, Bawipa’i hnenih nan tlûk luh vekin nanmai pasal hnenah tlulut uh”. Pasal kutsung ih tlulut ti mi hin caklo le niam ce ti a sawh lo.  Kan Bible in nunaupawl hi papawl hnakin an niam lole an fate sawn ti hi in zirh mi a si lo. Galatia 3: 28 cun hitin, “  Nan zaten Khrih Jesu ah pumkhat nan si ruangah Jew-mi ti le Grik mi ti a um lo, sal ti le miluat ti a um lo, mipa ti le nunau ti a um lo.” ti ah a ti.  Hi tawkih kan thu ruahkhawm ding mi cu zo si sang in niam ti si lo in Pa Pathian in ṭuanvo le sinnak in thiah mi felfai tei theih le nunpi ding sawn hi a si. Cu mi theihnak le nunpi nak cun thil a sidan vek ten mi a hruai ih, hmuhsualawknak kan pumpelh thei ih hleiah khat le khat upat, ṭihzahawknak ah mi a hruai.  Asinan, hi thu hi hminsin aw. Na pasal khal mi famkim a si lo. Palh le ṭhelhnak tampi a nei ding.  Curuangah, nu le pawl pasal hrangih thlacamsak hi Khrih bang sinsin thei ding ih nan bawmnak ṭhabik, nan duhdawtnak le upatnak nan langternak ṭhabik pakhat a si ve. Dai tei thlacamsak hi an sualnak sim theih le remtum hnakin a hmuar a pîn deuh.

Pathian cu ziangkim ah ṭuanvo latu a si kha hngilh hlah.  Nahrang le na innsang hrangih ruahhman nak ṭhabik neitu a si. Pumhlum in Pathian rinsan aw, na thinheng a sosan khal len beng dai aw in, Pathian ih fimnak, duhdawtnak le ruahhman dan theithiam thei ding in tangdawr ten Pathian dawr ṭheu aw ziangahtilen na hrangih ṭhabik thei tu Bawipa a si. “ Bawipai hnenih nan tlûkluh vekin nanmai pasal hnenah tlulut uh.” Nupi na sivekin, mawhphurhnak danglam hleice le cânṭha hleice na innsang boruak danglamter dingah na nei.  Pathian hmaiah le na pasal hnenih na tlûkluh leveten Pathian ih thlawsuah na dawng ding.  Neihawknak hi zaten 50% pekih zatek 50% na kawppi hnen ihsi rakirsal ding beisei lole hngah hi a si lo. Cuhnakin, zatek ah 100% rori na kawppi hnenih, na pekawknak a sang maw, sang lo khal asilen na pek ding sawn kha  si. Nupawl hrangah, za ah za na pasal hnenih na pekawknak cu a hrangah bawmnak sangbik na be a si.  Na pasal kekarnak tungding ih nunnak petu malsawm dawngnu si dingah Thlarau Thianghlim bawmnak dil camcin aw.

Nauhakpawl ( Eph. 6: 1-3)

  Nuhakpawl, nan nu le pa upat dingih thupek nan si. Cumi cu an thuthlunnak le upat ṭihzahnak lungthin an parah kan langter thei. Nu le pa upat, ṭihzah hi Pathian thu kan awihnak sangbik a si. In zirhnak le hruainak hrekkhat pawl cu thlun har in thilcang thei lo mi vekih a langcan a um hmanah, nauhak kan si lai ih hringtu nu le pai thuawih hi a thupi tuk lawm mam. Nu le pa ṭihzah ti ih umzia cu anmai in sim le zirh riai lo ih an thinlung put  hmuhthiam, ziangmi in an lung a awiter ti theih ih an duhzawng ih nun hi a si. Ṭhimnakah, inn khânsung faiter ding le a lenglam ih suak lo ding in ti can ah an thu kan ngai ih kan thlun. Cun, an hawng upat le tardeuh tikah, an taksa ṭulsam mi kan pe, kan cawm in kan sawmdawl.  Hithu nu le pa upat ṭihzah ding hi thutiamkamnak thawi thupek hmaisabik khal a si. ( Suahlannak 20:12)

Nu le pa pawl (Eph. 6:4)

       Nulepapawl, nan fa le nan tawngpa ṭhin ciamco le, lungput diklo nan neih le anmah sawisel nan hmantuk tikah an thin nan heng ter. Ahleicein, nan fa nu lole nan fapa kha midang fa thawi nan ṭhim tikah le an parih nan thu tiamkam mi nan hlenlo tikah an nunnak nan siatsuah zual ṭheu.  Kan Bible in in sim le zirhdan thlun in fale nan kilkhawidan le nan hmanmi thu le hla pawl nan bihkir sal ringring ding a thupi zet.  Na fa le an hawng ṭhanlen ih pitling an hawng si tikah, nan thunun ṭengṭeng nak kha nan thlahdul a ṭul. Cumi ai  ah ruahnak ṭha pawl  (advices) sawn kha pe ringring in, catbang lo in thla camsak aw. An ih sungah an luparah tla kutsuang in , tlangval sual le nunau zuva an si khal len na duhdawtnak le thlacamnak kha ziangvek can khalah hmuban ringring hai seh. Cuvekih nan nunnak cun, nan fale cu Khrih naihnak, nun thianghlim neihnak, mi pilting sile Khrih bangnak tiangah a ṭhanglian ter thei a si. Khristian rawngbawlnak thuhla kan rel tikah innsang hnakih thupi mi zianghman a um lo.  Kan innsang kha thupi hmaisabik ah ret cio in , leitlun tleu kan sinak kha kan innsang ah hmangsuak cio uh si. Cule, a ṭhazawng in kan fa le nau pawl a ciahnehtu kan si ding ih kan innsang cu kan mah le mi in alaitabikih Khrih a rettu innsang tin an hmu dingih, lei rori ih si khalin vancung nun kan innsang cio in kan tep ding a si. Pathian in lo thlawsuah hram seh.